Mavzu: tekis sirt shaklidagi vertikal to’siqni bir XIL gidrostatik bosim ta’sir etadigan bo’laklarga ajratish

OG‘IRLIK KUCHI TA’SIRI OSTIDAGI SUYUQLIKKA
TA’SIR ETUVCHI GIDROSTATIK BOSIM KUCHI
Bundan keyin suyuqlikka faqat bitta hajmiy kuch – og‘irlik kuchi ta’sir
etayapti, deb qabul qilamiz. Yopiq idishga solingan suyuqlik sathiga p0 tashqikuch ta’sir etayotgan holatni qabul qilib, uning ixtiyoriy h chuqurlikdagi nuqtasi(m) atrofida birlik massani ajratib olamiz. Faraz qilaylik, bu massaga f kuch ta’sir etmoqda. Yuqorida ta’kidlangan
holatimiz uchunфх 0, фу 0, фz g, (2.30)bunda, g – og‘irlik kuchi ta’siri ostidagi tezlanish;фх , фy , фz –ф kuch proektsiyalari.~ 78 ~Bizning holat uchundU фхdx фydy фzdz gdz (2.31)
(2.31) ni (2.20) ga qo‘yib,dp gdz . (2.32)ifodani olamiz. Bu ifodani integrallasak,
p gz C (2.33)yokip z C (2.34)
z 0; p p0, C p0; 2.7-rasm. “Og‘ir suyuqlik”ka
r bosim ta’sirinatijada quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
p p0 z. (2.37)Bunda chuqurlikni
h z; (2.38)deb qabul qilsak,
p p0 h, p0 h pогKo‘rilayotgan nuqtadan yuqoridagi suyuqlik qatlamini nuqtaga bo‘lgan
bosimi og‘irlik gidrostatik bosimi deb ataladi.
Agar idishning qopqog‘i ochiq bo‘lsa,
p0 pa ~ 79 ~Nuqtaga ta’sir etayotgan bosimlarning farqi p pa ayrim hollardamanometrik bosim deb ataladi (agar bu farq musbat bo‘lsa, ya’ni,p pa .Agar muhitdgi bosimlar farqi manfiy p pa bo‘lsa, bunday bosim
vakuummetrik bosim deyiladi.pv pаpKo‘pgina holatlarda, amaliyotda to‘liq bosim – absolyut bosim bilanemas, balki, atmosfera bosimidan yuqori bo‘lgan bosim bilan ishlashga to‘g‘rikeladi, shu sababli ularni aniq belgilab olamiz.pA – absolyut to‘liq bosim;r – atmosfera bosimidan yuqori bo‘lgan bosim.Demak,p pA pa
Absolyut to‘liq bosim quyidagicha aniqlanadi:Yopiq idishlar uchun:
pA p0 h p0 pогpаp; (2.43)Ochiq idishlar uchun:
pA pa h pa pогpаp; (2.44)
bunda, rog– og‘irlik bosimi.
Yuqoridagi mulohazadan ko‘rinib turibdiki, ochiq idishlar uchun,
atmosfera bosimidan yuqori bo‘lgan kattalik va og‘irlik gidrostatik bosimi degantushunchalar bir-biriga mos keladi. Yopiq idishlar uchun ular har xil qiymatgaega.p pогpO pa (2.45)Xuddi shunday gidrostatik bosim kuchi haqida ham aniqlik kiritib olamiz.рмрАpapA – absolyut to‘liq gidrostatik bosim kuchi;~ 80 ~pм– atmosfera bosimidan yuqori bo‘lgan bosim bo‘lib, u manometrikbosimdeb yuritiladi.