Mavzu: Xorijiy investitsiyalarni iqtisodiy o’sishni ta’minlashdagi o’rni reja: Kirish Asosiy qism 1

2021-yil kapital investitsiyalar tarkibi
3-diagramma

Manba: www.stat.uz
Solishtirish uchun e’tiboringizga 2015-yildagi kapital investitsiyalar tarkibini keltiramiz:
2015-yil kapital investitsiyalar tarkibi
4-diagramma

Manba: www.stat.uz
2021 yilda Investistiya dasturini amalga oshirish doirasida mamlakatimizda 13 milliard dollar qiymatidagi kapital qo’yilmalar o’zlashtirildi, bu 2017 yilga nisbatan 11,3 foizga ko’pdir. O’zlashtirilgan kapital qo’yilmalar umumiy hajmining deyarli yarmini, ya’ni 47 foizini xususiy investistiyalar – korxonalar va aholining shaxsiy mablag’’lari tashkil etgani alohida e’tiborga loyiqdir.
Jalb etilayotgan investistiyalarning asosiy qismi – 70 foizdan ortig’i, birinchi navbatda, ishlab chiqarish ob’ektlarini qurishga yo’naltirildi, eng yangi zamonaviy uskunalar xarid qilishga sarflangan investistiyalar ulushi esa qariyb 40 foizni tashkil etdi. Umuman olganda, mamlakatimiz iqtisodiyotiga investistiya kiritish hajmi yalpi ichki mahsulotga nisbatan 23 foizdan iborat bo’ldi.
O’zlashtirilgan umumiy kapital qo’yilmalar hajmining 3 milliard dollardan ortig’ini xorijiy investistiyalar tashkil etdi. Shuning 72 foizdan ziyodi yoki 2 milliard 200 million dollari to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investistiyalardir. Mamlakatimizda Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasining tashkil etilgani chet el investistiyalarini jalb etishda ko’p jihatdan muhim ahamiyat kasb etmoqda, desak, hech qanday mubolag’a bo’lmaydi. Jamg’armaning asosiy vazifasi iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlari va yo’l-kommunikastiya sohasidagi strategik muhim investistiya loyihalarini xorijiy sheriklar bilan hamkorlikda moliyalashda faol ishtirok etishdan iborat.
Jamg’arma faoliyat boshlaganidan buyon o’tgan qisqa vaqt mobaynida 15 milliard dollardan ziyod miqdordagi aktivlarga ega bo’lgan qudratli moliya institutiga aylandi. Jamg’arma o’z mablag’’lari bilan umumiy qiymati 29 milliard dollardan ziyod 86 ta strategik ahamiyatga molik investistiya loyihasini hamkorlikda moliyalashtirishda ishtirok etmoqda. Faqat 2021 yilning o’zida Jamg’arma mablag’’lari ishtirokida qiymati 780 million dollardan ortiq bo’lgan 33 ta o’ta muhim loyiha amalga oshirildi.
2021 yilda Investistiya dasturi doirasida moliyalashning barcha manbalari hisobidan umumiy qiymati qariyb 2 milliard 700 million dollardan iborat bo’lgan 150 ta ishlab chiqarish yo’nalishidagi loyihani amalga oshirish ishlari nihoyasiga etkazildi. Bular qatorida Toshkent issiqlik elektr markazida kogenerastion gaz turbinali texnologiyani joriy etish; Janubiy O’rtabuloq – Muborak gazni qayta ishlash zavodi gaz quvurini va kompressor stanstiyasini barpo etish orqali Somontepa va Janubiy O’rtabuloq konlarini to’liq jihozlash; «Angren» konini modernizastiya qilish orqali Yangi Angren issiqlik elektr stanstiyasining 1-5-energiya bloklarini yil davomida ko’ mir bilan ishlashga o’tkazish; «Angren» maxsus industrial zonasi hududida «Ohangaron» podstanstiyasini rekonstrukstiya qilish, «Bekobod stement» ochiq akstiyadorlik jamiyatida yangi liniya qurish hisobidan faoliyat ko’rsatayotgan stement ishlab chiqarish jarayonini modernizastiya qilish, "Quyuv-mexanika zavodi” sho’’ba korxonasida metall quyishni rekonstrukstiya qilish va boshqa yirik loyihalar borligini alohida qayd etish lozim.
Shu bilan birga, Toshkent va Namangan viloyatlarida zamonaviy to’qimachilik komplekslari, Jizzax va Xorazm viloyatlarida yigiruv va to’quv, Samarqand viloyatida sport poyabzallari ishlab chiqarish korxonalari tashkil etildi. Oziq-ovqat sanoati bo’yicha 21 ta korxonada ishlab chiqarish modernizastiya qilindi va texnik qayta jihozlandi.
«Navoiy» erkin industrial-iqtisodiy zonasi tashkil etilganidan buyon uning hududida umumiy qiymati 100 million dollardan ziyod bo’lgan 19 ta investistiya loyihasi bo’yicha ishlab chiqarish korxonalari ishga tushirildi. Jumladan, yuksak texnologiyalar asosida modem va televizorlar uchun pristavkalar, elektr energiyani elektron hisoblagichlar, yuqori kuchlanishga chidamli kabellar, issiqlik va suv isitish qozonlari, mobil va stastionar telefon apparatlari, tayyor dori vositalari va boshqa turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi.
2021 yilda maxsus zonadagi korxonalar tomonidan qiymati 100 milliard so’mdan ziyod mahsulot ishlab chiqarildi va bu boradagi o’sish sur’ati 2017 yilga nisbatan 25,8 foizni tashkil etdi.
«Angren» maxsus industrial zonasi hududida qisqa muddatda umumiy qiymati qariyb 44 million dollar bo’lgan 5 ta loyiha asosida energiyani tejaydigan diodli yorug’lik lampalar, turli kattalikdagi mis quvurlar, ko’mir briketlari kabi yuksak texnologiyalar asosidagi mahsulotlar ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi. Shuningdek, shakar ishlab chiqarish bo’yicha yangi zavod va boshqa korxonalar tashkil etildi.
Bugungi kunda «Jizzax» maxsus industrial zonasi hududida transport, ishlab chiqarish va muhandislik-kommunikastiya infratuzilmasini jadal rivojlantirish bo’yicha faol ishlar olib borilmoqda.
O’tgan yilning o’zida mazkur zona hududida Xitoy kompaniyalari ishtirokida 100 ming dona mobil telefon ishlab chiqarish, shuningdek, chorva mahsulotlarini qayta ishlash va ozuqa tayyorlash bo’yicha umumiy qiymati qariyb 6 million dollar bo’lgan dastlabki 3 ta loyiha amalga oshirildi.
O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki va Toshkent Moliya instituti hamkorlikda “Milliy iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb qilishni faollashtirish” mavzuida ilmiy-amaliy konferentsiya tashkil etdi.
Anjuman mamlakatimiz Prezidenti I.Karimovning “2017 yilning asosiy yakunlari va 2021 yilda O'zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi, shuningdek, “2011-2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish, uning barqarorligini oshirish va yuqori xalqaro reyting ko'rsatkichlariga erishishning ustuvor vazifalari to'g'risida”, “2011-2015 yillarda O'zbekiston Respublikasi sanoatini rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlari to'g'risida”gi qarorlarida belgilangan vazifalardan kelib chiqqan holda tashkil etildi.
Konferentsiyada Markaziy bank, tijorat banklari va ishlab chiqarish korxonalarining etakchi mutaxassislari, iqtisodchi-olimlar, katta ilmiy xodim-izlanuvchilar va magistrantlar ishtirok etdi.
Joriy yilning o'tgan to'qqiz oyida respublikamizda amalga oshirilgan keng qamrovli islohotlar yuqori iqtisodiy o'sish sur'atlarini ta'minlash imkonini berdi: o'zlashtirilgan kapital qo'yilmalar hajmi 19,3 trillion so'mni tashkil qildi va qiyosiy narxlarda 12,5 foizga oshdi. Kapital qo'yilmalar umumiy hajmining 63 foizi ishlab chiqarish maqsadlariga yo'naltirilgan.
Mamlakatimizda ishbilarmonlik muhitini yanada yaxshilash bo'yicha ko'rilgan keng qamrovli chora-tadbirlar natijasida o'zlashtirilgan xorijiy investitsiya va kreditlar hajmi 12,4 foizga oshib, 1,8 mlrd. AQSh dollarini tashkil qildi. Uning 77,5 foizi to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalardir.
Banklar resurs bazasining kengayishi va ularning investitsiya faolligini kuchaytirishga oid kompleks chora-tadbirlarning amalga oshirilishi tijorat banklari tomonidan iqtisodiyotga kredit ajratish hajmini 1,3 barobarga, jumladan, muddati bir yildan ortiq bo'lgan uzoq muddatli kredit qo'yilmalari hajmi 31,6 foizga o'sishini ta'minladi. Banklar tomonidan ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash uchun qiymati qariyb 5,5 trln.so'mlik yoki 2017 yilning shu davriga nisbatan 1,3 barobar ko'p kredit mablag’'lari ajratildi.
Konferentsiyada mamlakatimizda banklarning kredit portfeli tarkibida uzoq muddatli investitsiyaviy moliyalashning ulushiga qarab tabaqalashtirilgan foyda solig'i stavkalarining joriy etilishi tijorat banklarining investitsiyaviy faolligini oshirishga xizmat qilayotgani alohida qayd etildi.
Anjumanda milliy iqtisodiyotni modernizatsiya qilish va raqobatbardoshligini oshirish borasida amalga oshirilayotgan ichki va tashqi investitsiyalarni jalb etishni yanada faollashtirish, mamlakat investitsion jozibadorligini oshirish, investitsiyalar samaradorligini baholash va investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni takomillashtirish, iqtisodiyotning real sektoriga investitsiyalarni jalb etishda tijorat banklari ishtirokini yanada qo'llab-quvvatlash, investitsiya faoliyatini moliyalashtirishda qimmatli qog'ozlar vositalaridan foydalanish masalalari bo'yicha fikr-mulohazalar bildirildi hamda ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqildi.
Ta’kidlash joiz, 2017-yilda sanoatga kiritilgan investitsiyaning asosiy qismi — 40 foizi yoqilg‘i tarmog‘iga, mashinasozlik va metallga ishlov berishga — 12,5%, elektr energiyasiga — 10%, metallurgiyaga — 8,5%, yengil sanoatga — 8,1% qismi sarflangan.