Mavzu: yordamchi maktabda miqdorlarni o’lchashda hosil bo’lgan sonlar va ular ustida amallar bajarish

Uchinchi sinfda yangi o’lchov birligi – metr o’rganiladi. O’quvchilar 
sinfning bo’yi va enini oldin qadamlab aniqlaydilar. Shu maqsadda o’qituvchi 2-3 
boladan sinfning bo’yini qadam bilan o’lchab, o’lchov natijasini, ya’ni qadamlar 
sonini doskaga yozishni taklif qiladi. Natijada hammada har xil son hosil bo’ladi. 
O’qituvchi bir qancha misollarda ular tanlagan uzunlik o’lchovlari mukammal 
emasligini ko’rsatadi. Shundan so’ng sinfning bo’yini aniq o’lchaydigan asbob 
bor, uni metr yeb ataymiz, deydi. O’qituvchi bir metrli yog’och chizg’ichni 
oladilar. So’ng o’qituvchi rahbarligida sinfning, doskaning, eshikning va 
h.k.larning eni va bo’yini o’lchaydilar. Quyidagi savollarni berish foydali: 1 m 
necha santimetr (dsimetr)dan iborat? 1 m ni xosil qilish uchun necha santimetr 
(dsimetr) sanab ajaratishimiz kerak?
O’quvchilar metr bilan tanishtirilganlaridan keyin ularga metr, desimetr, 
santimetrlarni taqqoslashga doir ko’p mashqlarni berish mumkin:
1. o’qituvchi o’lchanadigan narsani ko’rsatadi. Qani kim aytadi, qaysi 
o’lchov birligi bilan o’lchaymiz? Nima uchun. 
2. o’zingizga ma’lum bo’lgan hamma o’lchov birliklarini ayting?
3. 1 m, 1 dm, 1 sm bu qanday o’lchov birliklari?
4. siz qanday uzunlik birliklarini bilasiz? Ularni eng kichigidan (kattasidan) 
boshlab ayting.
5. men sizlarga uzunlik o’lchov birliklarini aytaman, siz menga ularni ichidan 
eng kattasini (kichigini) aytasiz. O’quvchilarga uzunligi 1 m bo’lgan desimetrlarga 
ajratilgan chizg’ichlar tarqatiladi. Ular 1 metrda necha desimetr borligini 

---

hisoblaydilar. O’quvchilar 1 m = 10 dm, 1 dm= 10 sm teng ekanligini qa’tiy 
ravishda o’zlashtirganlaridan keyin ular bilan misollar yechishga o’tish mumkin.
7 dm + 3 dm = 10 dm = 1 m
15 dm >1 m 
6 dm + 6 dm = 12 dm
10 dm = 1 m
15 dm – 8 dm = 7 dm
13 sm >1 dm
3 sm x 5 = 15 sm
5 sm <1 dm
15 sm : 5 = 3 sm