Mavzu№1. Ko‘rish analizatori va uning yordamchi a’zolari klinik anatomiyasi va fiziologiyasi

Qovoq nerv-mushak apparati kasalliklari. 
Ailanma mushak spazmi – blefarospazm, shox parda kasalliklarida uchraydigan reflektor 
holatdir. Yorug‘likdan qo‘rqish oqibatida qovoqlar yumilib qolgan, bemor ko‘zlarini ocholmaydi. Shox 
pardadagi protsesslar davolanib bo‘lgandan so‘ng bu holat yo‘qoladi. 
Ailanma mushak paralichida qovoqlar to‘liq yopilmaydi va bu holat – lagoftalm deb aytiladi. 
Yuz nervi innervatsiya qiladigan boshqa mushaklar paralichi bilan bir vaqtida ko`zatiladi. Bu kasallikda 
paralich tomonda kengroq, pastki qovoq atoniyasi va ko‘z olmasiga tegib turmasligi, ko‘zdan yosh oqish 
ko`zatiladi. Ko‘zni yulishga harakat qilinganda ko‘z tirqishi ochiq qoladi. Ko‘z tirqishi uyqu vaqtida ham 
ochiq qoladi va ko‘z olmasi qurishi, doim qizarib turishi, qon’yunktivit va shox parda yallig‘lanishi 
mumkin. 
Lagoftalm. 
Shu bilan birga qovoqlarning tug‘ma kisqarishida, travmadan keyin chandiqli kontraktura 
oqibatida ham uchraydi. Davolash: yuz nervi paralichini nevropatologlar davolaydilar. Oftalmologik 
yordam ko‘zni qurib qolishidan va infeksiyalanishidan saqlashdir. Buning uchun kuniga bir necha marta 
0,25%li levomitsitin eritmasi, steril vazelin yog‘i yoki tarkibida antibiotik bo‘lgan surtma dorilar 
tomiziladi. Kechqurun uyqudan oldin qovoqlar leykoplastir yordamida tortib ko‘niladi. Agar lagoftalm 
uzoq saqlanadigan bo‘lsa, qovoqlarni bir-biriga qisman tortib qo‘yish operatsiyasi (blefarografiya) yoki 
atonik pastki qovoqni plastika yo‘li bilan qo‘tarish operatsiyasi o‘tkaziladi. 
 
Yuqori qovoqni pastga tushib turishi – ptoz deb ataladi. 
Ptoz tug‘ma va ortirilgan bo‘ladi. Tug‘ma ptozga asosan yuqori qovoqni ko‘taruvchi mushakni 
yaxshi rivojlanmaganligi sabob bo‘ladi. Ortirilgan ptozga sabab yuqori qovoqni ko‘taruvchi mushakning 
parezi yoki paralichidir. U ko‘pincha ko‘zni harakatga keltiruvchi nerv innervatsiyasi doirasidagi 
mushaklar parezi bilan birgalikda uchraydi. Ptoz bo‘yin simpatik nervi paradichida ham uchraydi, chunki 
yuqori qovoqni ko‘tarishda shu nerv innervatsiya qiladigan sillik mushaklar ham ishtirok etadi. Bunda 
ptoz bilan birgalikda, ko‘z olmasining orqaga surilishi (enoftalm) va qorachiqni toratishi ko‘zatiladi. Ptoz, 
mioz, enoftalmdan iborat bu simptom kompleksga – Gorner sindromi deb ataladi. Davolash: davolash 
ptozni keltirib chiqargan sabablarga qaratilan bo‘lishi kerak. Agar yuqori qovoq qorachiq sohasini 
berkitib tursa va ko‘rishga xalaqit borsa uni xirurgik davolash zarur. Teri orasidap ip o‘tkazib, yuqori 
qovoqni peshona mushaklariga tortish va yuqori qovoqni ko‘taruvchi mushaklarni qisqartirish eng keng 
tarqalgan operatsiyalardandir.