va sinfdoshlari o‘rtasidagi munosabatga ham salbiy ta’sir etadi.
Duduqlanuvchi bunday vaziyatlarga turlicha munosabatda bo‘ladi.
Ko‘p hollarda bolalar bilimlari nuqsonlari hisobiga noto‘g‘ri ba-
holanishi va shunga o‘xshash sabablarga ko‘ra o‘qishga boigan
qiziqishlarini yo‘qotadilar. Ular maktabni yomon ko‘rib qoladilar,
darslardan qochadilar, sinf jamoa hayotidan chetda qoladilar, xul-
qida qo‘shimcha kamchiliklar kuzatiladi.
Ayrim duduqlanuvchi o‘quvchilar darsni bilmasliklarini nutqiy
nuqsondan foydalanib berkitishga harakat qiladilar. Agar o‘qituvchi
bolaning nutqiy nuqsoni haqida tushunchaga ega bolsa, unda bo
laning javobini shoshirmasdan kutib turadi, duduqlanish holati o lib
ketgandan so'ng u o‘z fikrini bayon etishga va bilimlarini namoyon
etishga imkon yaratadi. Agar o'qituvchi bola nuqsoni haqida tu
shunchaga ega bolm asa, uning jim turishini darsni tayyorlamagan-
lik deb tushunib, uni noto‘g‘ri baholashi mumkin. Duduqlanuv
chi bolalarda kek saqlash, xafsirash, gumonsirash, o‘zgarishlarga
ishonchsizlik kabi shaxs xususiyatlarining kamchiliklari va psixomo-
torikasida buzilishlar kuzatiladi. Duduqlanishning giperstenik shak-
lidagi bolalarda asabiylashishning kuchayishi, qo‘zg‘aluvchanlik,
xulqida giperfaollik kuzatiladi.
Nevrosteniyaning gipostenik shakliga ega duduqlanuvchi bolalar
umumiy holsizlik, ish qobiliyatining sustlashganligi va logofobiyalar
bilan ta ’riflanadi.
Taxilaliyali bolalar odatda o‘z nuqsonlarini anglab yetadilar,
shuningdek, ularning nutqiy muloqotga kirishish imkoniyatlari
cheklangan boiadi. Bunday bolalarga atrofdagilarning munosa-
batlari turlichadir. Ko‘p hollarda taxilaliyali bolalar o‘z tengdosh
lari tomonidan kamsitiladilar. Ota-onalarning haddan tashqari
qayg‘urishlari va nutqiga nisbatan talablari taxilaliyali bolalarning
xulqidagi salbiy o‘zgarishlarga sabab bolishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: