va takomillashuv jarayonida o‘z ifodasini topadi. Shaxsning indivi
dual xususiyatiga konstitutsion (tana tuzilishi, bioximik individual-
lik) holatlar, simmetriya va asimmetriya juft retseptorlari, effektor-
larining funksiyalari kiradi. Bu xususiyatlar va xossalar birlamchi
hisoblanib, hujayra va molekular tuzilishning barcha darajalarida
ishtirok etadi.
Ma’lumki, odam ongining yuksak belgilaridan biri uning o‘zini
anglashidir. O'zini anglash shaxsning muhim belgisi hisoblanadi.
Odam o‘z tevarak-atrofidagi olamni biluvchi va shu olamga ta’sir
etuvchi subyektdir. Barcha idrok etiladigan, tasavvur qilinadigan
narsalar uning uchun obyektdir. Ana shu nuqtayi nazardan olganda,
odamning o‘zini anglashi subyektiv ravishda o‘zini «men» deb his
qilishida ifodalanadi.
Odam ijtimoiy zot bo‘lganligidan unga o‘zligini anglash qo
biliyati xosdir. Faqat ijtimoiy hayotda, o‘zga kishilar bilan qila
digan turlicha munosabatlarda odam ning o‘zini anglashi, o‘zini
«men» deb bilishi vujudga keladi va taraqqiy etadi. Odam o‘zini
alohida shaxs sifatida kim deb bilishi, o'zining o‘tmishi va kela-
jagini anglashi, o'z huquq va burchlarini anglashi va, nihoyat
o‘zining fazilat hamda kam chiliklarini anglashi o‘zini anglashiga
kiradi.
Insonning rivojlanishida, uning shaxs sifatida tarkib topishida
biologik va ijtimoiy omillar muhim o‘rin tutadi. Inson shaxsi-
ning tarkib topishiga ta’sir qiluvchi kuchli omil uning o‘zi orttir-
gan tajribalarni ta’lim-tarbiya orqali bolalarga berilishidir. Shunday
qilib, inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo‘lib, u
kishining individual hayoti davomida ma’lum konkret omillarning
ta ’siri ostida sekin-asta tarkib topadi.
Shunday qilib, insonning psixik taraqqiyotida va shaxsiy sifatlari-
ning tarkib topishida biologik hamda ijtimoiy muhit va tarbiyaning
roli hal qiluvchi ahamiyatga egadir.
Dostları ilə paylaş: