Mbaza. Uz imtihon javoblar

3. O‘simlik hujayrasi qanday asosiy qismlardan iborat. Izohlab bering? 
Hujayra va uning tarkibiy qismlari. Hujayra hujayra qobig‘i, sitoplazma va yadrodan 
tashkil topgan (9-rasm). Hujayra qobig‘i kletchatkadan iborat bo‘lib, tiniq va
mustahkam bo‘ladi. U hujayrani tashqi ta’sirdan himoya qi­ ladi va shaklini saqlab, 
tashqi muhit bilan bog‘lab turadi. Sitoplazma - hujayranmg asosiy tarkibiy qismi 
hisobla- nadi. U rangsiz, tiniq, suyuq yoki shilimshiq holda bo‘lib, doimo harakatlanib 
turadi. Yadro - hujayraning eng muhim tarkibiy qismi. U hu- jayralar bo‘linishida katta 
rol o‘ynaydi. Ko‘k-yashil suvo‘tlar, bakteriyalaming yadrosi shakllan- magan, nning 
moddalari sitoplazmada tarqoq holda joylash- gan bo‘ladi. Yadro irsiy belgilaming 
yangi avlodga o‘tishida muhim ahamiyatga ega. Plastidalar - hujayraning asosiy tirik 
qismlaridan biri. Zamburug‘lar, bakteriyalar, ko‘k-yashil suvo6tlarda plastidalar 
bo‘lmaydi. Plastidalar uch xil bo‘ladi: leyko- plastlar (rangsiz), xromoplastlar 
(zarg‘aldoq, qizg‘ish), xloroplastlar (yashil). Xloroplastlar yashil xlorofill pig-
mentiga ega plastidalar bo‘lib, ularda fotosintez jarayo- ni boradi. Xromoplastlarda 
qizil, sariq rangli pigmentlar boiadi. Xromoplastlar gul va mevalarga rang beradi.
Leykoplastlar rangsiz plastidalardir. Ularda zaxira mod- dalar saqlanadi. 
Yakuol - sitoplazma ichidagi hujayra shirasi bilan to‘lgan bo‘shliq. U turli shaklda 
bo‘ladi. Hujayra shirasi tarkibida 70-95% suv va unda erigan ko‘pgina mineral va
oqsil, moy, shakar kabi organik moddalar bocladi. Bu shira tarkibiga ko‘ra mevalaming 
ta’mi shirin, nordon va ach- chiq bo‘ladi. 

---

MBAZA.UZ IMTIHON JAVOBLAR 
 
25-BILET 
1. Piyozdoshlar oilasining xalq xo‘jaligidagi ahamiyati.
Piyozlaming xalq xo‘jaligidagi ahamiyati nihoyatda katta. Bosh piyoz bakteriyalami 
o‘ldiradigan modda - fitonsidlarga juda boy. Shuning uchun undan dorivor o‘simlik 
sifatida foydalaniladi. Fitonsidlarga boyligi, dorivorlik xususiyatlariga ko‘ra sa-
rimsoq piyoz bosh piyoz bilan yonma-yon turadi. Tabiiy holda o‘sadigan turlari orasida 
iste’mol qilinadigan- lari ham ko‘p. Bularga Pskom piyozi, Oshanin piyozi, ma-
dor piyoz (matur), qum piyoz, anzur piyoz kabilar kiradi. Bulardan tashqari, tabiatda 
barglari va to‘pgullari niho­ yatda chiroyli turlarini ko‘plab uchratish mumkin. Gul pi­ 
yoz, cho‘chqaquloq piyoz, suvorov piyozi, nor piyoz va qo‘shbarg piyozlar 
xushmanzara turlardan hisoblanadi. Piyozlardan 10 tasi 0 ‘zbekiston Respublikasining 
«Qizil kitob»iga kiritilgan.