Мцяллифдян

2.2. 

Üzümün

 

keyfiyyətini

 

müəyyən

 

edən

 

amillər

 

Emal  sənayesi  üçün  xammal  olan  üzümün  məhsuldarlığını  və 

keyfiyyətini  müəyyən  edən  ən  əsas  amillərdən  biri  üzümün 

sortudur. Hər hansı üzüm sortunun texnoloji xassəsi və keyfiyyəti 

ekoloji  və  aqrotexniki  amillərin  birbaĢa  asılılığındadır.  Müxtəlif 

torpaq-iqlim Ģəraitində becərilən eyni sort – tipinə və keyfiyyətinə 

görə  kəskin  fərqlənən  Ģirə,  yaxud  Ģərab  verə  bilər. 

Respublikamızda becərilən Rkasiteli üzüm sortu Samux rayonunun 

Qarayeri kəndinin ərazisində ən yüksək keyfiyyət göstəricilərinə, o 

cümlədən  Ģəkərliyə  malik  olur.  ġirvanĢahı  üzüm  sortu  isə  belə 

---

 

~ 70 ~ 

 

göstəriciləri  Kürdəmir  rayonunda  becərildikdə  nümayiĢ  etdirir. 

Göstərilən  üzüm  sortlarından  baĢqa  mikrorayonlarda  belə 

keyfiyyəti  almaq  olmur.  Ona  görə  də  sortun  düzgün  seçilməsi, 

həmin  sortun  becərildiyi  torpaq-iqlim  Ģəraitini  və  baĢqa  xarici 

Ģərtləri hərtərəfli nəzərə almadan mümkün deyildir. 

Üzümün keyfiyyətinə təsir edən amillər arasında əsas yerlərdən 

birini – üzümün yetiĢdirildiyi ekoloji Ģərait tutur.  

İqlim üzümün  yetiĢməsinə və keyfiyyətinə olduqca  güclü təsir 

göstərir. O, özünü temperatur, rütubət və iĢıq kimi göstərir. 

Üzüm  mülayim  –  isti  iqlim  bitkisidir.  Ġsti  yay  və  nisbətən  isti 

qıĢlı, əlveriĢli Ģərait üzümdən yüksək keyfiyyətli məhsul alınmasını 

təmin  edir.  Bu  zaman  fəal  temperaturların  cəmi,  yəni  yetiĢmə 

dövründə  10

0

C-dən  yüksək  olan  temperaturların  cəmi  böyük 

əhəmiyyət kəsb edir. Tumurcuqların açılmasından gilənin fizioloji 

yetiĢkənliyinə  qədər  fəal  temperaturların  cəmi  üzümün  sortundan 

asılı olaraq 2200-3000

0

C arasında tərəddüd edir. 

Üzümün keyfiyyəti xeyli dərəcədə ən isti ayın temperaturundan 

(avqust-sentyabr)  asılıdır.  Yarpaqlarda  karbonun  assimilyasiyası, 

gilələrdə Ģəkərin toplanması və Ģirədə turĢuluğun azalması 28-32

0

C 

temperaturda  (digər  əlveriĢli  Ģərtlərlə  birlikdə)  optimal  olur. 

Kifayət  qədər  temperaturda  gilədə  çoxlu  miqdarda  ətir  və  rəng 

maddələri  toplanır.  Ġsti  iqlimə  malik  cənub  rayonlarında  üzümdən 

alınan Ģirə və Ģərab daha dolğun, ətirli və ekstraktlı olur. Nisbətən 

aĢağı temperaturlu Ģimal rayonlarında isə yüngül, az ekstraktlı, zəif 

rəngli  və  zəif  ətirli  məhsul  alınır.  Keyfiyyətcə  kafi  üzüm  və  Ģirə 

almaq  üçün  ən  isti  ayın  orta  temperaturu  19

0

C-dən  aĢağı 

olmamalıdır. 

Orta  sutkalıq  temperatur  aĢağı  olduqda  (18-20

0

C  arasında), 

gilələr  yüksək  temperatura  (21-25

0

C)  nisbətən  daha  çox  rəng 

maddələri  toplayır.  35

0

C-dən  yüksək  temperatur  üzümdə  gedən 

maddələr mübadiləsi üçün əlveriĢsizdir. Belə ki, bu halda karbonun 

assimliyasiyası  azalmaqla,  tənəffüs  qüvvətlənir.  41-42

0

C-dən 

yüksək  temperaturda  və  yarpaqların  zəif  transpirsiyası  zamanı 

yanıq yaranmaqla, gilənin yetiĢməsi gecikir, gilə Ģirəsinin Ģəkərliyi 

azalıb,  turĢuluğu  yüksəlir.  Əgər  yanıq,  yetiĢmə  baĢladıqdan  sonra 

---

 

~ 71 ~ 

 

yaranarsa,  onların  qabığı  qırıĢır,  gilələr  tam  yetiĢkənliyə  çatmır, 

turĢuluğu  bir  az  düĢür,  Ģəkərin  artımı  zəifləyir.  Belə  üzümün 

emalından  alınan  Ģərab  aĢağı  keyfiyyətli  olur.  Gilədə  yanıq 

yarandıqdan sonra  yağıĢ  yağarsa, salxımlara boz çürümə xəstəliyi 

yoluxa  bilər.  Bu  isə  məhsulun  bir  hissəsinin,  yaxud  hamısının 

məhvinə  gətirib  çıxarır.  Orta  Asiya  respublikalarında  yanığın 

qarĢısını  almaq üçün xüsusi aqrotexniki tədbirlər həyata keçirilir.  

Üzümün  keyfiyyətinə,  xüsusilə  gilənin  yetiĢmə  dövründə,