Media va axborot savodxonligi pedagogik innovatsiyalar, professional

2.Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari
bu turli xil qurilmalar, 
mexanizmlar, usullar va ma’lumotlarni qayta ishlash algoritmlarini tavsiflovchi 
umumiy tushuncha. 
Zamonaviy AKT qurilmalari - bu tegishli dasturiy ta’minot bilan jihozlangan 
kompyuter va ularda joylashtirilgan ma’lumotlar bilan birga telekommunikatsiya 
vositalari. Hozirgi vaqtda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini tasniflash 
quyidagi mezonlar bo‘yicha olib borilmoqda: 
-Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarida joriy etish usuli;
-Boshqaruv vazifalarini yoritish;
-Amalga oshirilgan texnologik operatsiyalarning sinflari;
-Foydalanuvchi interfeysi turi;
-Axborotni qayta ishlash texnologiyalari;
-Xizmat ko‘rsatiladigan domen; 
Keling, bazi alomatlarni batafsil ko‘rib chiqaylik. 
1. Amalga oshirish usuliga ko‘ra, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 
quyidagilarga bo‘linadi: 
An’anaviy; 
Zamonaviy; 

---

168 
An’anaviy ma’lumotlar markazlashtirilgan ma’lumotlarni qayta ishlash 
sharoitida shaxsiy elektron kompyuterlardan (shaxsiy kompyuterlardan) ommaviy 
foydalanish davriga qadar mavjud bo‘lgan. Ular asosan foydalanuvchining 
murakkabligini kamaytirishga qaratilgan edi. Masalan, muhandislik va ilmiy hisob-
kitoblar, korxonalarda muntazam hisobotlarni shakllantirish va boshqalar. 
Zamonaviy (yangi) asosan real vaqt rejimida boshqarish jarayonini axborot 
bilan ta’minlashga
bog‘liq.
2. Boshqaruv vazifalarini axborot texnologiyalari bilan qamrab olish darajasiga 
ko‘ra quyidagilar mavjud: ma’lumotlarni elektron qayta ishlash, boshqaruv 
funksiyalarini avtomatlashtirish, qarorlarni qo‘llab-quvvatlash, elektron ofis, 
yordami. 
Birinchi holda, ma’lumotlarni elektron usulda qayta ishlash kompyuter 
yordamida 
mahalliy 
matematik 
va 
iqtisodiy 
muammolarni 
yechishda 
metodologiyani va nazorat jarayonlarini tashkil qilmasdan amalga oshiriladi. 
Ikkinchi holda, boshqaruv faoliyatini avtomatlashtirishda funksional 
muammolarni har tomonlama hal qilish, muntazam hisobotlarni tuzish va axborot-
ma’lumot rejimida ishlash va boshqaruv qarorlarini tayyorlash uchun hisoblash 
vositalari qo‘llaniladi. Xuddi shu guruhga iqtisodiy va matematik usullar va 
modellardan keng foydalanish, tahliliy ishlarni amalga oshirish va prognozlar, 
biznes-rejalar, ishlab chiqarish jarayonlari va hodisalari bo‘yicha asosli baholar va 
xulosalarni shakllantirish uchun keng qamrovli foydalanishni ta’minlovchi 
qarorlarni qo‘llab-quvvatlashning axborot texnologiyalari kiradi. Ushbu guruhga 
hozirgi paytda keng tarqalgan elektron texnologiyalar va ekspertlarning qarorlarini 
qo‘llab-quvvatlash deb ataladigan axborot texnologiyalari kiradi. Elektron ofis, 
ushbu sohadagi vazifalarni har tomonlama amalga oshirishni ta’minlaydigan 
o‘rnatilgan RFPlarning mavjudligini ta’minlaydi. 
Hozirgi vaqtda elektron ofislar tobora kengayib bormoqda, ularda turli xil 
xonalarida xodimlar va uskunalar joylashgan. Muayyan korxona yoki 
muassasaning hujjatlari, materiallari va ma’lumotlar bazalari bilan ishlash zarurati 
tegishli kompyuter tarmoqlariga kiritilgan elektron ofislarning paydo bo‘lishiga 
olib keldi. 
3. 
Ishlov 
berilayotgan 
axborot 
turiga 
qarab, 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalari quyidagilarga yo‘naltirilishi mumkin. 
-Malumotlarni qayta ishlash (masalan, jadvallar, algoritmik tillar, dasturlash 
tizimlari va boshqalar); 
-Test ma’lumotlarini qayta ishlash (masalan, test protsessorlari, gipertekst tizimlari 
va boshqalar); 
-Grafikani qayta ishlash (masalan, grafika bilan ishlash vositalari, vektorli grafika 
bilan ishlash vositalari); 
-Animatsiya, video, tovushni qayta ishlash (multimedia dasturlarini yaratish 
vositalari); 
-Bilimlarni qayta ishlash (ekspert tizimlari); 
-Tarqatish o‘zboshimchalik bilan, chunki aksariyat axborot texnologiyalari boshqa 
turdagi ma’lumotlarni ham qo‘llab-quvvatlashi mumkin; 

---

169 
4. Axborotni kompyuterda qayta ishlash texnologiyasi oldindan belgilangan 
operatsiyalar ketma-ketligidan iborat bo‘lishi mumkin va foydalanuvchining 
avtomatik ravishda amalga oshirilayotgan vaqtda axborotni qayta ishlashga ta’sir 
qilish imkoniyatini istisno qilishi mumkin. 
5. Axborot texnologiyalari xizmat ko‘rsatiladigan sohalarga ko‘ra bo‘linadi. 
Masalan, iqtisodiyotda farqlash mumkin: buxgalteriya hisobi, bank ishi, soliq va 
sug‘urta va boshqalar. Axborot va kommunikatsiya texnologiyalari fan, ta’lim, 
madaniyat, ishlab chiqarish, harbiy ishlar va boshqalarda ham keng qo‘llaniladi. 
Ta’lim sohasida ikkita asosiy muammoni hal qilish uchun axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari qo‘llaniladi: o‘qitish va boshqarish.