Mehman ağayev

 
BÖYRƏK  YUKSTAQLOMERULYAR  APARATI 
 
Yukstaqlomerulyar aparat (YQA – yumaqcıqüstü aparat) gətirici 
və  çıxarıcı arteriolaların arasında yerləşən,  əsas funksiyası renin 
əmələ  gətirməkdən ibarət olan funksional vahidə deyilir. Morfoloji 
strukturuna görə YQA 4 komponentdən ibarətdir (şəkil 7). Epiteloid 
hüceyrələr - gətirici arteriolanın ətrafında yerləşir və onu manjet ki-
mi əhatə edir. Onlar arteriolanın endotelial plastinkası ilə birbaşa əla-
qəlidir, ancaq ondan nazik əsas zar ilə ayrılır. Еndotelial hüceyrələr 
müəyyən miqdarda yumaqcığın çıxarıcı arteriolasının divarında, 
yumaqcıq mezangiumunda və  tək-tək halda paycıqarası arteriyanın 
gedişi boyu rast gəlir. 

---

 
 
Şəkil 7. Yukstaqlomerular aparatın quruluşu. 
I – dənəvər epiteloid (yukstaqlomerular) hüceyrələr; II – tünd ləkə 
hüceyrələri (macula densa); III – Qurmaqtiq hüceyrələri (lacis hüceyrələri); 
IV – mezangial hüceyrələr; 1 – yumaqcığın gətirici arteriolası; 
2 – distal şöbənin kanalcığı; 3 – yumaqcığın çıxarıcı arteriolası; 
4 – mezangium; 5 – yumaqcıq kapilyarı; 6 – kapsulanın boşluğu; 
7 – kapsulanın xarici təbəqəsi. 
 
Bu hüceyrələr qeyri-düz, poliqonal formalı olub, çıxıntıları vardır. 
Onlar üçün sitoplazmada xırda qranulanın olması xarakterikdir. Qra-
nulaların miqdarı epiteloid hüceyrələrin funksional aktivliyindən ası-
lı olub, lifləri bu hüceyrələrə çatan simpatik sinir sistemi tərəfindən 
stimulyasiya olunur. Qranulalarda renin toplaşır, çünki epiteloid hü-
ceyrələr onun əmələ gəlmə yeridir. Hüceyrə sitoplazmasında qranu-
laların miqdarının çoxalması onların aktivliyinin və reninin sekresi-
yasının artmasını göstərir. 
YQA ikinci hissəsi oval və ya qeyri-düz formalı, bəzən uzun 
sitoplazmatik çıxıntısı olan differensasiya etməmiş hüceyrələrdir. 
 
19

---

 
20
Bunlar Qurmaqtiq hüceyrələri (lacis - hüceyrələr) adlanır, gətirici və 
çıxarıcı arteriola ilə tünd ləkə arasındakı üçbucaqda yerləşirlər. 
Strukturu və funksiyasına görə onlar mezangiositlərə yaxın olub, 
onlar kimi faqositar aktivliyə malikdirlər. 
Tünd ləkə  (makula densa) distal kanalcığın yumaqcıq qütbünə 
yaxınlaşdığı yerdəki hüceyrələrindən  əmələ  gəlir. Burada kanalcıq 
epitelisi uzanmış silindrik forma  alır, nüvələri hüceyrə zirvəsinə 
tərəf çəkilir. 
Tünd ləkə hüceyrələri epiteloid və lacis hüceyrələrlə sıx əlaqədə 
olur. Bunun nəticəsində YQA reninin əmələ  gəlməsini artırıb-
azaltmaqla arterial təzyiqin və plazmanın elektrolit tərkibinin tənzim 
olunmasını  gətirici arterioladan keçən qan plazmasında və kanalcıq 
mayesində natriumun və kaliumun konsentrasiyasını  nəzərə alaraq 
həyata keçirir. Bu mexanizmi yumaqcıqda baş verən qanın filtrasiya 
prosesinin tənzim olunması kimi qiymətləndirmək lazımdır.