Mehnat bozori tartibga solishning hududiy asoslari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sanoatda 9329 8914 95,6 9809 9834 100,3 2
- Xizmat ko’rsatish va servis sohasi (boshqa yo’nalishlar) 15129 15083 99,7 18580 18643
- Manba: Samarqand viloyati Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish Bosh boshqarmasi ma’lumotlari asosida hisoblangan.
- 2.3. Mehnat bozorini tartibga solinishda mehnat shartnomalarining o’rni va uni tartibga solishning mintaqaviy usullari
- Ishchi kuchiga talabni oshirish usuli.
- Ishchi kuchlariga taklifni kamaytirish usuli.
- Ishchi kuchlariga talabni kamaytirish usuli.
- Ishchi kuchlari taklifini ko’paytirish usuli.
- III-BOB. IQTISODIYOTNI ERKINLASHTIRISH SHAROITIDA MEHNAT BOZORINI TARTIBGA SOLISHNING ASOSIY YO’NALISHLARI
- 3.1.1-rasm. Mehnat bozorini tartibga solishning mantiqiy yo’nalishlari.
|
2.2.7.-jadval. Samarqand viloyatida 2011-2012 yil 1 yanvar holatiga kichik korxona va mikrofirmalarda tashkil qilingan yangi ish joylari № Ko’rsatkichlar 2011 yil 2012 yil Dastur Amalda % Dastur Amalda % 1 Sanoatda 9329 8914 95,6 9809 9834 100,3 2 Uy-joy qurilishi va ta’mirlashda 7197 7013 97,4 7022 7057 100,5 3 Xizmat ko’rsatish va servis sohasi (boshqa yo’nalishlar) 15129 15083 99,7 18580 18643 100,3 Jami 31655 31010 98,0 35411 35534 100,3 Manba: Samarqand viloyati Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish Bosh boshqarmasi ma’lumotlari asosida hisoblangan.
52 Umuman olganda, iqtisodiyotning innovasion modeli rivojlanishi sharoitida, aholini ish bilan bandligi muammolari davlat ijtimoy-iqtisodiy siyosatida ham yetakchi rol o’ynaydi. Ish bilan bandlik nafaqat, jamiyat taraqqiyotining asosi, iqtisodiy rivojlanish va makroiqtisodiy barqarorlik omili, balki ijtimoiy ishlab chiqarishning elementi, aholi turmush sifati oshishi hamda inson salohiyati rivojlanishining shart-sharoiti hisoblanadi. Bu esa o’z navbatida innovasion rivojlanish sharoitida mehnat bozorini tartibga solinishi uning samarali rivojlanishiga olib keladi.
va uni tartibga solishning mintaqaviy usullari Mehnat bozori munosabatlarini tartibga solish kompleks – shartnoma tizimining qayishqoqligi, shuningdek, munosabatlari sohasida tenglik va ijtimoiy adolat tamoyillarini ro’yobga chiqarish haqidagi keng yoyilgan to’g’ri tasavvurlarga ega bo’lishdir. Ayrim xodim muzokaralarda o’zidan ancha kuchli sherigi – ish beruvchiga nisbatan yakka tartibda amalga oshiradigan xatti-harakatlari bilan qarshilik ko’rsata olmaydi Boz ustiga, jamoaviy shartnomaga ko’ra, malakasi past hamda yetarli darajada yuqori unum bilan ishlay olmaydigan ishchi kuchining ish joyi muayyan muddatga saqlab turiladi. Jamoaviy shartnoma mehnat munosabatlari barqarorligiga erishishda muhim ahamiyatga ega. Jamoaviy shartnoma tizimi mehnat bozoridagi xo’jalik subyektlarining o’zaro munosabatlaridagi mojarolarni o’zicha bartaraf eta olmaydi. Chunki, ushbu mojarolar asosini ijtimoiy manfaatlar, maqsadlar, intilishlar, talablardagi farqlar tashkil etadi. Garchi, jamoaviy bitimlar tizimi manfaatlarni kelishib olish, o’zaro bir qarorga kelish va mojarolarni tezlik bilan bartaraf etish jarayonlarini ko’zda tutsada, muzokaralar jarayoni ancha maqbul natijalarga erishish imkoniyatini ham yaratadi. Ayni paytda bitim shartlari shartnoma shaklini olib, ikki tomonni mazkur shartlar asosida ijtimoiy va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash maqsadida oxirgi choralarni ko’rmasdan, ya’ni, ish tashlash yoki ishdan bo’shatishga yo’l qo’ymay, harakat qilishga majbur etadi.
53 Kelajakda jamoaviy bitimlar, shuningdek, mehnat bozori faoliyatini, kadrlarni o’qitish va malakalarini oshirish hamda o’zgartirish, ularning ish haqi va ishsizlarni ish bilan ta’minlash ko’rsatkichlarini tartibga solish masalalarini ham qamrab oladi. SHuni qayd etib o’tish kerakki, asosan jamoaviy mehnat shartnomasi tizimi va bevosita davlatning tartibga solib borishi amal qilishiga qaramay, xodim bilan ish beruvchi o’rtasidagi munosabatlar yakka tartibda ham hal etilishi mumkin. Xodim bilan tuzilgan shaxsiy shartnoma ish beruvchi uchun ancha foydalidir. SHaxsiy shartnoma tizimi yollanuvchining mehnat sharoiti va unga to’lanadigan ish haqini shu odamga qarab belgilash imkonini beradi. Jamoaviy bitimlarga ko’ra esa, bunday qilib bo’lmaydi. SHu bilan birga, tuziladigan shaxsiy bitim ko’p hollarda yollanuvlarni ijtimoiy kafolatlarning kattagina qismidan mahrum etadi. Mehnat munosabatlarini shaxsiy uslubda tartibga solish va bandlikning qayishqoq shakllarini joriy etish - yollanuvlar kuchidan foydalanishni (ekspluatasion xarakterda) kuchaytirish hamda doimiy ishlovchi shaxslar uchun ilgari mavjud bo’lgan ijtimoiy kafolatlardan voz kechilishidan tashqari yana bir qator salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Jumladan, rivojlangan mamlakatlardagi mehnat bozorlarida doimiy ishchi kuchlarini vaqtincha yoki to’liqsiz ish vaqtida ishlovchi shaxslar (yoshlar, xotin-qizlar, nogironlar va hokazo) bilan almashtirish qoida tusiga kirmoqda. Tabiiyki, mazkur ijtimoiy guruhlarning vakillari ijtimoiy jihatdan kam muhofazalangan va jamoaviy shartnomalar bilan qamrab olinmagan. SHu bois davlat, ayniqsa, xo’jalik yuritishning bozor munosabatlariga o’tish sharoitlarida yollashning shaxsiy shartnoma shakllari rivojini nazorat qilib borishi kerak. Aks holda, norozilik kuchayishi natijasida davlat ishsizlik bo’yicha ijtimoiy to’lovlarni ancha ko’paytirishga majbur bo’lib qoladi. So’nggi holatni alohida hisobga olishimiz lozim. Chunki, respublikamizda, bir tomondan, tadbirkorlik, ishchilarni yollab ishlatish bo’yicha hususiy tadbirkorlik va biznes yaxshi rivojlanmagan bo’lsa, ikkinchi tomondan esa, kam ta’minlangan hamda ijtimoiy jihatdan yetarli darajada himoya qilinmagan aholi orasida ishsizlar soni oshib boryapti. Bularning hammasi mehnat bozoridagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni
54 tartibga solishning yangi, samarali hududiy usullarini, ularni mehnat resurslari ortiqcha va yetishmaydigan hududlarga bo’lgan holda, tadqiq etishni talab qilmoqda. O’zbekiston Respublikasida mehnat bozorini tartibga solishning mintaqaviy usullariga e’tibor qaratilsa, respublikaning mehnat resurslari ortiqcha hududlari, avvalo, Andijon, Farg’ona, Namangan, Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryo, Buxoro va Xorazm viloyatlari uchun mazkur bozorni tartibga solishning ancha samarali usullari deb, ishchi kuchiga bo’lgan talabning oshishi va uning taklifi kamayishini hisoblash zarur. Mazkur usullar nimalarda ifodalanishini batafsil ko’rib chiqaylik. Ishchi kuchiga talabni oshirish usuli. Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitlarida mulkni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, ekinlarni yetishtirishda tarkibiy tuzilmani qayta qurish, zarar keltirib ishlayotgan korxonalarni tugatish, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlari va intensiv texnologiyalarni joriy etish hisobiga asosan qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishidan bo’shatilayotgan xodimlar soni tez ko’paymokda. Ishchi kuchiga bo’lgan talabni oshirishni rag’batlantirish usullarini tadqiq etish mehnat resurslarining oqilona bandligini ta’minlashga hamda mazkur hudud uchun samarali tarmoqlarni rivojlantirishga qaratilgandir. Muvaqqat ish joylarini yaratish va mulkchilikning turli shakllarini rivojlantirishni rag’batlantirish – aholi bandligini oshirishning eng muhim yo’nalishlaridan biri. U korxonalarning iqtisodiy manfaatdorligini oshirish, byudjet to’lovlari va xodimlarning vaqtincha va qisman bandligi uchun ijtimoiy sug’urta badallarini kamaytirish, ularni ishga qabul qilish jarayonini yengillatish, bandlikning noana’naviy shakllarini tashkil etish bilan bog’liq sarf-xarajatlarni to’lash kabi chora- tadbirlar yordamida amalga oshiriladi. Ishchi kuchlariga taklifni kamaytirish usuli. Ishchi kuchlariga bo’lgan taklifni kamaytirishga, shuningdek, ularning mehnat bozoriga oqib kelishini qisqartirish va boshqa joyga ketishini rag’batlantirish hamda ish vaqti va mavjud ish joylarini ijtimoiy ishlab chiqarishda band bo’lganlar o’rtasida qayta taqsimlash orqali
55 samarali ta’sir etish mumkin. Respublikamizda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida umumta’lim dasturlarini kengaytirish va o’qish muddatini uzaytirish bilan kasbiy tayyorgarlikni yaxshilash, o’quv yurtlarida kunduzgi ta’lim olinadigan o’quv o’rinlarini ko’paytirish va kechki hamda sirtqi o’quvdagi talaba o’rinlarini qisqartirish, ishlab chiqarishdan ajralgan holda o’qiyotganlarga stipendiyalar miqdorini oshirish, ayollarga bola parvarishi uchun to’lanadigan nafaqalar va beriladigan ta’til muddatini ko’paytirish, mehnat stajini hisoblashda ularga imtiyoz berish; pensionerlar, nogironlar hamda ularni parvarishlaydigan shaxslarning pensiyalarini oshirish mehnat bozorida ishchi kuchlarining oqib kelishini kamaytirish chora-tadbirlari hisoblanadi. Ish bilan bandlar orasida ish vaqti va ish joylari ishchi kuchlariga bo’lgan taklifni kamaytirish maqsadlarida qayta taqsimlanadi. Mehnat resurslari ish bilan bandligining xususiy va vaqtinchalik shakllariga o’tishlarini rag’batlantirishga ularga ham ish bilan to’la band qilingan shaxslarga mo’ljallangan ijtimoiy ta’minotning o’sha turlarini, ta’tillar va boshqa ijtimoiy kafolatlarning miqdorlarini o’rnatish, kafolatlangan eng kam mikdordagi ish haqi bilan ta’minlash, har yili beriladigan ta’tillarni o’z vaqtida berish, ish kuni va ish haftasi davomiyligini qisqartirish orqali erishish mumkin. Mamlakatimizning mehnat resurslari yetishmaydigan mintaqalari (Jizzax, Sirdaryo viloyatlari va Qoraqalpog’iston Respublikasi)da ishchi kuchlariga talabni kamaytirish hamda ular taklifini ko’paytirish mehnat bozorini tartibga solishning maqsadga muvofiq usullaridir.
hokimiyatlarning u yoki bu mintaqalarda, tarmoqlar yoki kasb-hunarlar bo’yicha ishlab chiqaruvchi kuchlarni joylashtirish va yangi ish joylarini vujudga keltirishni sekinlashtirishga oid quyidagi chora-tadbirlar: ortiqcha ishchi kuchlaridan foydalanganlik uchun ko’shimcha soliqlarni belgilash; qattiq kredit siyosatini o’tkazish; korxonaga xodimni ishga olganligi uchun bir martalik to’lovni joriy etish; ortiqcha ishchi va xizmatchilarni qisqartirishni rag’batlantirish va hokazolar kiradi.
56 Bundan tashqari, ishchi kuchlariga talabni kamaytirishda mehnat unumdorligini oshirish va tejamkorlikka erishish muhim ahamiyatga egadir.
bozoriga ishchi kuchlari taklifini mutlaq ko’paytirish, umuman, mumkin emas. Ishchi kuchlari taklifini ko’paytirishga sanoat va xizmat ko’rsatish tarmoqlari va shaxsiy mehnat faoliyati sohalarining rivoji jiddiy to’siq bo’lishi mumkin. Bundan tashqari, hozirgi paytda ishchi kuchi taklifi na kasb, na malaka tuzilishi bo’yicha iqtisodiyot tarmoqlaridagi jonli mehnatga talabning o’sish sur’atiga javob bermaydi. SHu bois ishchi kuchi taklifining sifat ko’rsatkichlarini o’zgartirish hamda ularning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini oshirish lozim. Buning uchun esa, bandlikning davlat xizmati tizimidagi va boshqa o’quv yurtlaridagi xodimlarning malakalarini oshirishni tashkil etish, korxonalarning o’zidagi maxsus kurslarda kasb- korga o’rgatishni yaxshilash va ularga soliq to’lovida imtiyozlar berish mahalliy kadrlar raqobatbardoshligini oshirishning maqsadli maxsus dasturini ishlab chiqish kerak. Ishchi kuchlari taklifini rag’batlantirish xodimlarni ishga yollash va joylashtirishga yordamlashish usullarini qo’llanish orqali ham amalga oshiriladi. Bu usullar tashkiliy tusda bo’lib, bo’sh ish joylari va ishga joylashish hamda qayta o’qitishga muhtoj fuqarolarning soni haqidagi ma’lumotlar bankini tashkil etishni, aholini ishga joylashish imkoniyatlari haqidagi axborotlar bilan ta’minlashni, ishsizlarni ro’yxatga va hisobga olishni, kasbga yo’naltirishga oid chora-tadbirlarni ishlab chiqish va o’tkazish kabi yo’nalishlarni qamrab oladi. Mehnat resurslarini qayta taqsimlashning ancha samarali usullari orasida turmush darajasini tartibga solishni alohida ajratib ko’rsatish mumkin. Mazkur uslublar hududlarning moliyaviy resurslari hisobidan xodimlarning mehnat va uy-joy shart-sharoitlarini hamda madaniy-maishiy xizmat ko’rsatish darajalarini yaxshilash kabi tadbirlarni o’tkazib, ularni tartibga solish asosida tatbiq etiladi. Barcha hududlar mehnat bozorlaridagi munosabatlarni tartibga solishda ishga yollashda erkin va o’zaro manfaatli raqobat uslubidan foydalanish muhim ijtimoiy-
57 iqtisodiy ahamiyatga ega. Mehnat bozorida ishchi kuchlarini yollashda erkin va samarali raqobat – yollanuvchilar bilan ish beruvchilar o’rtasida ishchi kuchlariga bo’lgan erkin talab va taklif tamoyilari asosida mehnat-tovarga o’zaro manfaatli bahoni o’rnatish. Bunda ishga yollash bozoridagi uning sifat ko’rsatkichlari va raqobatbardoshligi, mahalliy va xorijiy mehnat birjalari tomonidan turli guruhlar va kasblar bo’yicha bo’sh ish joylari, ishchi kuchlarining narxlari haqidagi haqqoniy axborotning berilishi, ish beruvchilarning yollanma ishning muddatlari va xarakteri yuzasidan talablari va shartlari, mehnat shartnomalarini tuzish va bekor qilishning ijobiy hamda salbiy oqibatlari va hokazolar hisobga olinadi. Mehnat bozoridagi erkin raqobatda ishchi kuchlarigina emas, balki shaxsiy yoki jamoaviy mehnat shartnomasi asosida foydali narxda o’zining «mehnat qobiliyati»ni sotishga muhtoj kadrlar ham qatnashishi mumkin. Bu yerda mehnat resurslari bilan ish beruvchilar o’rtasidagi munosabatlarning sifat ko’rsatkichlari yuzasidan erkin raqobat vujudga keladi.
3.1. Mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solishni takomillashtirish
Ishchi kuchi bozori ichki regulyatorlarining turli-tumanligi hamda uning samarali amal qilishi ijtimoiy jihatdan ahamiyatga ega ekanligi tufayli mehnat bozorida uni malakali ravishda taritbga solish talab etiladi. Bandlik sohasida tartibga solishning bunday tizimini yaratish O’zbekistonda o’tkazilayotgan islohotlarning asosiy ijtimoiy vazifalaridan biridir. Bu borada hozirda ayrim ishlar qilinganligini aytib o’tish kerak: mehnat bozori va munosabatlarining yangi qonuniy asoslari (bandlik xizmatlari) tuzildi, ishsizlarni ro’yxatga olish yo’lga qo’yilmoqda. Bugungi kunda respublikamizda 200dan ziyod mehnat birjalari (davlat bandlik xizmatlari) faoliyat ko’rsatmoqda. ulardan mehnat munosabatlari bo’yicha 2000 dan ortiqroq mutaxasis aholini ish bilan ta’minlash va faol ijtimoiy muhofaza masalalarini hal qilish bilan shug’ullanmoqda. O’zbekiston hukumati imkoni bo’lgan, huquqiy jihatdan asoslangan barcha dasturlar yordamida respublikada mehnat bozori siyosatini olib bormoqda.
58 Hozirgi paytda mehnat bozorini davlat tomonidan tartibga solishning to’rtta asosiy yo’nalishini ajratib ko’rsatish mumkin. Birinchidan, bu iqtisodiyotning nodavlat sektorida bandlikning o’sishini rag’batlantirish va ish joylari sonini ko’paytirish dasturlari, ikkinchidan, ish kuchini tayyorlash va qayta tayyorlashga yo’naltirilgan dasturlar va uchinchidan, ishchi kuchini yollashga ko’maklashish dasturlari. ulardan tashqari, to’rtinchidan, hukumat ishsizlikni ijtimoiy sug’urta qilish borasida ham dasturlar ishlab chiqishga kirishmoqda, ya’ni ishsizlarga nafaqa berish uchun mablag’ jamg’armasi tuzildi. SHu tarzdagi dasturlar doirasida, masalan, AQSHda urushdan keyingi yillarda davlat sektorida (ijtimoiy xizmatlar sohasida – maorif, tibiiy xizmat ko’rsatish, kommunal xo’jalik hamda ijtimoiy binolar qurilishi va ta’mirlash-tiklash ishlarida) yuz minglab ish joylari yaratilgan edi. 2500 dan ko’proq mahalliy agentliklarga (mehnat birjalariga) ega bo’lgan AQSH ishga joylashtirish xizmati ishsizlarni ro’yxatga olish bilan shug’ullanadi. ular bo’sh ish joylari topishga harakat qilishadi, malakasini aniqlash maqsadida ishga da’vogarlarni test sinovidan o’tkazishadi va boshqa shunga aloqador vazifalar bilan shug’ullanishadi. Kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash masalasiga kelganda esa, AQSHda uning asosiy bo’g’ini bo’lib oliy va o’rta maktab, xususiy korporasiyalarning o’quv kurslari va markazlari hisoblanadi. Kasbga tayyorlashning davlat tizimi bu yerda ancha zaif rivojlangan.
Mantiqan olganda uslubiy jihatdan bu yo’nalishlar quyidagi tamoyillarga suyanadi (3.3.1-rasmga qarang): davlat bandlik xizmatlari vositasida ish bilan ta’minlanmagan aholini yangi Ишсизликдан зарар кўрганларни манзилли ижтимоий ҳимоя қилишни йўлга қўйиш. Ўз- ўзига ёрдам тизимини яратиш. Меҳнат бозорини давлат томонидан тартибга солишнинг асосий йўналишлари Меhнат органлари орқали банд бўлмаган аҳолини касбга тайёрлаш, ишчи кучи рақобатбардошлигини оширишга кўмаклашиш Меҳнат муносабатларини ҳуқу- қий жиҳатдан таъминлаш. Эги- лувчан меҳнат бозорини шакл- лантириш жараёнида ишчи кучи ва иш берувчининг моддий ман- фаатдорлигини таъминлаш
59 kasblarga tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish;
3.1.2-rasm. Hududiy mehnat bozori infratuzilmasida axborotlar almashuvi chizmasi mehnat munosabatlarini huquqiy jihatdan uzluksiz tartibga solib borishni yo’lga qo’yish; ishsiz qolganlarni yo’naltirilgan ijtimoiy muhofaza qilish. Tadqiqotlar ko’rsatyaptiki, mehnat bozorini samarali tartibga solishning yuqorida sanab o’tilgan usullari orasida ishchi kuchlariga talabni ko’paytirish va uning taklifini kamaytirish usuli yetakchi o’rinni egallaydi. ×unki, respublikamiy hududlarining aksariyat qismi mehnat resurslari bilan ortiqcha ta’minlangan. Bularning hammasi aholining oqilona bandligini shakllantirishga hamda ishsizlikni Вилоят иш билан бандлик хизмати
Шаҳар иш билан бандлик хизмати Туман иш билан бандлик хизмати
Лицензиялаш органлари Ҳудудий меҳнат бозорининг ахборот тизими
Ахборот тизимлари шаклланишининг технологияси Дастлабки маълумотлар Қайта ишлаш дастури Ахборот тармоғининг яратилиши (интернетдаги) Параметрлар мониторинги Бўш иш
ўринлари Ишчи кучи таклифи Келгусида ишчи кучига талаб ҳақида маълумотлар Самарқанд вилоят ҳокимият органлари Самарқанд вилоят ижро этувчи органлари Кенгаши
60 yo’l qo’yiladigan darajagacha kamaytirishga ko’maklashadi. Hududiy axborot tizimlarining yaratilishi ishchi kuchiga talab va taklifni tartibga solishda tarmoqli – axborotlarni taqsimlash xususiyatlari bilan aloqadorlikda ijobiy tashqi samaralarni yuzaga keltiradi. Buning uchun hududiybarcha hududiy ish bilan bandlik xizmatlarini internet taromog’iga ulash nazarda tutiladi. 3.1.2-rasmda ko’rsatilishicha, hududiy axborot tizimi quyidagi parametrlar monitoringiga asoslanadi: bo’sh ish o’rinlari haqida ma’lumotlar va ularning dinamikasi; ishchi kuchi taklifi (ish bilan bandlik xizmati ish izlovchilar ma’lumotlar bankini shakllantiradi); oldindan ishchi kuchini qisqartirish va yollash haqida korxonalar va firmalar ma’lumotlarini o’z ichiga oluvchi hamda mehnat bozorida talab va taklifning o’zaro muvofiqligini ta’minlashda, o’z vaqtida ularni tayyorlash bo’yicha viloyatdagi kasbga yo’naltirish o’quv yurtlari va oliy o’quv yurtlari bitiruvchi mutaxassislarini istiqbollashtirish asosida kelgusida ishchi kuchiga talab haqida ma’lumotlar to’plash. Ko’rsatilgan parametrlar bo’yicha ma’lumotlar bazasining shakllanishi ish bilan bandlikka ko’maklashish dasturini ishlab chiqish va monitoringini o’tkazish maqsadida viloyat hokimiyat organlarini axborot bilan ta’minlash uchun ishonchli empirik asos hisoblanadi. Mehnat bozorida hududiy axborot tizimlarini joriy etish iqtisodiyotning axborot sektorini intensiv rivojlantirish jarayonini qamrab oladi. SHuning uchun hududiy darajada iqtisodiyotni axborotlashtirishning shakllanish belgisi hisoblanadi. Albatta, hududiy mehnat bozorida axborot tizimlarining yaratilishi, avvalambor, mahalliy elektron, kompyuter texnikalari ishlab chiqarishni rivojlantirishni talab etadi. Mahalliy elektron sanoatining rivojlanishi mehnat bozorida axborot tizimlari shakllanishi uchun zarur jihozlarni ta’minlaydi. Axborotlashtirish infratuzilmasi rivojlanishining hozirgi yo’nalishlarining tahlili axborot xizmati tarmog’ini takomillashtirishning huquqiy, tashqi va iqtisodiy jihatlarini tadqiq qilish bilan bog’liq vazifalar majmuasini tezroq hal etish zaruriyatini ko’rsatmoqda.
61 Mehnat bozorida axborotlashtirish quyidagi vazifalarni amalga oshirishini nazarda tutadi: - mehnat bozorini axborotlashtirishga tayyorlashning tadbirlar majmuasini amalga oshirish, ya’ni bu muammoni hal etish uchun zarur siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy mutaxassislar tayyorlash va boshqa shu kabi shart-sharoitlarni yaratish; - aholining kompyuter savodxonligini ta’minlash, yangicha fikrlash va axborot madaniyatini shakllantirish; - xo’jalik mexanizmini takomillashtirish, tashkiliy tuzilmalar, boshqaruv tartibotlarini qayta qurish, axborotlashtirish industriyasining xo’jalik mexanizmini vujudga keltirish, axborotlashtirishning huquqlarini ishlab chiqish; - mehnat bozorida axborotlarni qabul qilib olish va tarqatish umumdavlat muhitini rivojlantirish; - matematik va dasturiy ta’minot ishlab chiqish, ma’lumotlar banklarini va bilimlarning manbalarini vujudga keltirish; - axborotlashtirish sohasida samarali xalqaro hamkorlik qilish yuzasidan keng ko’lamli tadbirlarni amalga oshirish. Mehnat bozori hududiy axborot tizimi ish bilan bandlik va mehnat sohasida fuqarolarni o’z-o’zini himoyalashning qo’llab-quvvatlashini o’z ichiga oluvchi huquq va majburiyatlar haqidagi axborotlarni saqlash, normativ aktlar va ularni mustahkamlash haqida, ularning ijrosini ta’minlash, ijtimoiy-huquqiy maslahatlar va ijtimoiy-mehnat muammolarining yechimi uchun zaruriy ma’lumotlarni ta’minlashi kerak. Hozirgi kunda mehnat bozori axborot tizimlari oldida turgan dolzarb vazifalardan biri dasturiy va kommunikasion jihatlarni takomillashtirishdir. SHunday qilib, mehnat bozorida talab va taklifni tartibga solish bo’yicha hududiy axborot tizimlarini yaratilishi bozor aloqalarini shakllantirish, mehnat bozorida xo’jalik subyektlari transaksion xarajatlarini kamaytirish, tarmoqlar bo’yicha ishchi kuchi taqsimlanishini optimallashtirish maqsadida, ular o’rtasida intensiv aloqalarni qaror toptirish shart-sharoitlarini vujudga keltiradi. To’plangan
62 ma’lumotlarning ishonchliligi mehnat bozori samarali monitoringini ta’minlash uchun axborotlar o’zatish jarayonini tezlashtiradi va hududiy ish bilan bandlik xizmati organlari uchun ish bilan bandlikka ko’maklashish dasturini ishlab chiqishda ma’lumotlar bazasini shakllantiradi. Demak, Samarqand viloyatida hududiy axborot tizimlarining yaratilishi mehnat bozorini tartibga solishda hududiy ish bilan bandlik siyosatni samaradorligini oshirish uchun imkoniyat yaratadi.
Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|