MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Yerdə çay sularının illik axımı 

 

Qitələr 

İllik  axımın  həc-

mi,km

3

 

 

Axımın  layı, 

mm 

Avropa   

2950 

300 

Asiya   

12860 

286 

Afrika   

4220 

139 

Şimali  və  Mərkəzi Ameri-

ka 

5400 265 

Cənubi  Amerika   

8000 

445 

Avstraliya(Tasmaniya,Şri-

Lanka,Yeni Qvineya,Yeni 

Zenlandiya  ilə  birlikdə) 

1920 218 

Antarktida  ,Qrenlandiya 

 

ilə  birlikdə 

2800 164 

Planetimiz  üzrə  cəmi 38150 

252 

  

Su  təsərrüfatı  ölkənin  bütün  iqtisadiyyatını  müəyyənləşdirir. Misir, Suriya və Pakistanda  su  ilə  təmin  

olunma  səviyyəsi  adambaşına  1200-2200m

3

  təşkil  edir. 

Hazırda  əhalisi 110  mln  olan  15  ölkədə (məlumat  toplanan  145  ölkədə)  su  ilə  təmin  olunma  səviyyə-

si  adambaşına  500m

3

 – dan  aşağıdır. 

Cədvəl 9.7 

 

Əhalinin  adambaşına  il  ərzində  düşən   

su  ehtiyatı (m

3

 – lə ) 

 

Su ehtiyatlarının  miq-

darı  adambaşına  m

3

/il 

Qrupa düşən  

ölkələrin  sa-

yı(1990-cəil) 

2025-ci  ilə  həmin  

qrupa düşməsi  göz-

lənilən  ölkələrin  sa-

yı 

Son  dərəcə  az (< 500)  

15 

26 

Çox  az  (500-1000) 

12 

19 

Az  (1000-1500)  

58 

51 

Orta  (5000-10000) 

12 

10 

Yüksək  (> 10000) 

48 

39 

 

Əhalisi  120  mln  olan  12  ölkənin  su  resursları  aşağı  səviyyədədir (ildə  adambaşına  500 – 1000m

3

 ). Gös-

tərilən  27  ölkədə  su  qıtlığı əhalinin  həyatını  müəyyənləşdirir.Bu vəziyyət  «ya  olum  ya ölüm»məsələsi olub 

dövlətlər onun mühüm strateji  həllini  tapmalıdır. Əhalisi  3,4  mlrd  olan  58  ölkə  su  ehtiyatının  azlığı ildə 

adambaşına 1000-5000m

3

 şəraitində  yaşayır.1990-cı  ilə  dünya  əhalisinin  70 % -ni  təşkil  edən  80  ölkə  su  re-

surslarının  qıtlığı  problemi  ilə  üzləşir. (cədvəl 9.7). 

 

---

 

158

Øÿêèë 9.1. Éåð êöðÿñèíäÿ èëëèê éàüûíòûëàðûí çîíàë ïàéëàíìàñû  

(Xromov, 1968) 

 

Bunlar  əsasən  inkişaf etməkdə olan ölkələr olub suyun  çatışmaması onların sosial və iqtisadi inkişafına 

mühüm əngəl  hesab  olunur. 

Hazırda dünyanın əhalisi durmadan artmaqda davam edir, mövcud  su  ehtiyatlarının  həcmi  isə dəyişmədi-

yindən  onun  qıtlığı  vəziyyəti  pisləşəcəkdir. 

2025 –ci  ilə  artıq  dünyanın  1,4  mld. əhalisi olan  45  ölkədə  adambaşına  1000m

3

 - dan az su  düşəcəkdir. 

Dünya  əhalisinin dörddə  üçü  qədəri  təxminən  100  ölkədə  suyun  qıtlığı  şəraitində və ya başqa  sözlə  ekoloji, 

iqtisadi  və  siyasi  dayanıqsız təhlükəsi altında yaşayacaqdır. Əgər  təsərrüfatın  idarə  olunmasının mövcud üsul-

ları dəyişilməsə  suyun  keyfiyyətinin  pisləşməsi davam  edəcək  və  vəziyyət  daha  da  mürəkkəbləşəcəkdir. 

 

---

 

159