MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Kənd təsərrüfatı rekultivasiyası 

Dünyada kənd təsərrüfatı torpaqlarının sahələrinin və adambaşına düşən əkin sahəsinin azalması ilə əlaqədar 

açıq üsulla pozulmuş ərazilərin kənd təsərrüfatı məqsədləri üçün rekultivasiyası böyük əhəmiyyət kəsb edir. Al-

maniya, İngiltərə, Çexoslovakiya və digər ölkələrdə bu iş yerinə yetirilərkən öncə sahə hamarlanır, üzəri 0,5-1,0 

m münbit torpaq qatı ilə örtülür, su rejimi nizamlanır, çoxlu miqdarda gübrə verilir. Azot gübrəsi daha çox işlə-

nir (nisbəti N:P:K=3:2:1 və ya 3:2:2). Gübrə  əsasən iki dəfədə, üç il verilir.Bitki növünün və meliorativ əkin 

dövriyyəsinin düzgün seçilməsi böyük rol oynayır, paxlalılar (lüpin, yonca, çöl noxudu) çoxlu miqdarda biçin 

qalıqları verən taxıllarla növbələndirdikdə yaxşı nəticə verir. 

Təcrübələr göstərir ki, belə sahələrdə kənd təsərrüfatı bitkilərindən zonal torpaqlarda olduğu qədər məhsul 

götürmək mümkündür. Torpaq qatı fitotoksik xassəyə malik olmayan süxurların səthinə verilir. 

Rekultivasiya olunan, xüsusilə çoxillik bitkilər altında istifadə edilən sahələrdə mikrofloranın fəaliyyəti xeyli 

aktivləşir, onun kəmiyyət və keyfiyyət tərkibi dəyişir, fermentasiya aktivliyi yüksəlir. Laylar üzərində taxıl-pax-

lalı bitikilərin  qarışığı və sırf  paxlalılar becərdikdə torpaqəmələgəlmə prosesinin inkişafını sürətləndirir. Qısa 

bir zaman ərzində intensiv humus toplanır, ilkin torpaqların differensasiyası gedir. A.D.Qoqatişvilinin (1973) 

---

 

242

məlumatına görə çoxillik otlar altında 8 il ərzində 3-4 sm qalınlığında çürüntü, 3-4 sm qalınlığında isə keçid ho-

rizontu əmələ gəlir. Çürüntü qatında humus 4%-ə, keçid horizontda isə 1,5%-ə çatır.

 

ABŞ-da əsasən münbit tullantı laylarından kənd təsərrüfatında istifadə olunur. Bu ərazilər əsasən biçənək və 

otlaq kimi istifadə edilir. Belə sahələrə paxlalı-taxıl otları səpilir. Onlardan topal, rayqras, çobantoxmağı, yonca, 

çöl noxudu, qurdotu (yoncavar) və s. qeyd etmək olar. Turş süxurlara əhəng və gübrə (N:P:K=10:10:10) – 400 

sent/ha miqdarında verilir. 

Bərpa olunan ərazilərin otlaq kimi istifadə olunması onun yaxşılaşdırılmasına çəkilən xərci ödəyir. Belə ot-

laqlar təbii otlaqlardan da məhsuldar olur.