MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Adi qozun artırılması üçün ehtiyat mənbələri 

Respublikamızda adi qozdan ibarət bağların artırılması üçün ən əlverişli ərazi Qanıx-Həftəran vadisi sayılır. 

Hazırda vadinin Şəki-Zaqatala zonasına düşən hissəsində  kənd təsərrüfatına heç bir ziyan vurmadan geniş 

sahələri tutan çayların gətirmə konuslarında qoz plantasiyaları yaratmaq olar. İndi belə istifadəsiz sahələr 50 

min hektara çatır. Bundan başqa meşə təsərrüfatlarının vadidə rekonstruksiyaya ehtiyacı olan azqiymətli meşə 

sahələri mövcuddur. Meşə quruluşu materiallarına  əsasən Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Oğuz, Qəbələ  və 

İsmayıllı meşə  təsərrüfatlarının  ərazisində (vadidə) seyrəkliklərin sahəsi 1870 hektar, aşağı doluluqlu meşələr 

20480 hektar təşkil edir. Ümumittifaq Aqromeşəlayihə İnstitutu həmin ərazinin 3724 hektarında qoz bağlarının 

salınmasını layihələşdirmişdir.  

Sənaye  əhəmiyyətli qozçuluğun inkişaf etdirilməsində qrup və meşə halında mövcud olan qoz ağacları 

mühüm rol oynamalıdır. Tərkibində 10%-dən artıq qoz ağacı olan meşə sahələri meşə təsərrüfatlarında 25 min 

hektara çatır. Bəzən sırf qozluqlara da təsadüf edilir. Bununla yanaşı, meşələrdə, dərələrdə  tək-tək və topa 

halında qoz ağaclarına da tez-tez rast gəlirik. Lakin bu meşələr və ağacların vəziyyəti baxımsızlıq üzündən qey-

ri-qənaətbəxşdir. Bu sahələri yaxşı mühafizə etmək və lazımi meşə təsərrüfatı tədbirlərini həyata keçirmək yolu 

ilə məhsuldar qoz meşəlikləri yaratmaq lazımdır. Bu yolla yüz tonlarla əlavə qoz meyvəsi əldə etmək olar.  

Araz, Oxçu, Şəmkir, Həkəri, Tərtər və digər çayların, eləcə də onların bir sıra qollarının dərələrində qrup 

halında rast gəldiyimiz qoz ağaclarına lazımi qayğı göstərməklə, bu dərələrin açıq yerlərində minlərlə yüksək 

keyfiyyətli qoz ağacı sortları əkib becərməklə də bol qoz meyvəsi almaq mümkündür.  

Qoz ağaclarının artılırması üçün digər ehtiyat mənbələrindən biri də yolkənarı yaşıllıqlarda bu qiymətli 

cinsdən istifadə edilməsidir. bu baxımdan,  Şəki-Laqodexi, Qəbələ-Ağdaş, Sarağan-Nic-Oğuz və s. şosse 

yollarının kənarı boyu hələ keçən əsrin sonunda salınmış məşhur qoz xiyabanları böyük əhəmiyyətə malikdir və 

bu təcrübə geniş  tətbiq edilməlidir. Bu xiyabanın uzunluğu 200 km-ə çatır. Lakin ağaclara qayğı 

göstərilmədiyindən vəziyyət o qədər də yaxşı deyildir, mövcud ağaclar qanunsuz kəsilir, qocalıb yıxılan ağaclar 

bərpa edilmir. Əgər haqqında danışdığımız xiyabanlarda seyrəkliklər doldurulub, mövcud ağaclara lazımi qulluq 

edilərsə, onlardan hər il 1000 tona qədər qoz meyvəsi toplamaq olar.  

Azərbaycan Dövlət Torpaq Layihə  İnstitutu respublika daxilində 3 min km yolun hər iki tərəfi boyu 

yaşıllıqların salınmasını layihələşdirmişdir. Bu məsafənin yalnız min km-də (yolun hər iki kənarında) bir cərgə 

hesabilə 10 m-dən bir 200 min qoz ağacı əkmək olar. 30-50 ildən sonra hər ağacdan 50 kq qoz yığılırsa, cəmi 10 

min ton meyvə toplamaq mümkündür.  

Zaqatala-Bakı, Quba-Nabran yolları boyu salınan cavan qoz ağacları artıq bol məhsul verir. 

Yol kənarlarında başlı-başına buraxılmış azqiymətli yaşıllıqların rekonstruksiyası hesabına da qoz 

ağaclarının sayını xeyli artırmaq imkanı vardır.  

---

 

307

Azərbaycan Dövlət Torpaq Layihə İnstitutu tərəfindən suvarma və kollektor-drenaj şəbəkələrinin ətrafının 

yaşıllaşdırılması üçün 3840 hektar, su anbarı və göllərin kənarlarının yaşıllaşdırılması üçün isə 2480 hektar tor-

paq sahəsi müəyyənləşdirilmişdir. Bundan başqa, həmin institut Kür və Araz çayları boyunca meşə olmayan 

sahələrdə 20 cərgə (2754 hektar) meşə  əkininin aparılmasını layihələşdirmişdir. Yaşıllaşdırma məqsədi üçün 

nəzərdə tutulan bu sahələrin çoxunda qozdan əsas ağac cinsi kimi istifadə etmək olar. Həmin ərazinin əlverişli 

bitmə şəraitində qoz ağacları əkməklə respublikamızda əlavə 10 tonlarla qoz meyvəsi əldə etmək mümkündür.