MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

 

 

 

---

 

385

Cədvəl 19.7 

 

Az

ərbaycana g

əl

ən v

ə respublikadan 

xarici ölk

əl

ər

ə ged

ən turi

stl

ərin say

ı v

ə onlar

ın 

sə

fə

r müdd

ətind

ə x

ərcl

ədi

kl

əri m

əbl

əğ

 

 

*

C

ədv

əl – ÜT

T-nin statistikas

ına 

əsa

sə

n t

ərtib olunmu

şdur.

 

- r

əq

əml

ər m

əlum deyil

 

 

---

 

386

Fəsil XX 

 

BƏŞƏRİYYƏTİN SOSİAL PROBLEMLƏRİNİN  

EKOLOJİ ASPEKTLƏRİ 

 

20.1. Urbanizasiyanın ekoloji aspektləri 

Urbanizasiya və ya şəhərlərin və şəhər əhalisinin çürətlə artması mühüm ümümdünya problemlərindən biri 

sayılır. Bu proses mühüm qlobal dəyişgənlik kateqoriyasına aid edilir. 1966-cı ildə dünyanın şəhər əhalisi 2,64 

mlrd, yaxud ymumi əhali  sayının 46% -ni təşkil edirdi. Dünya əhalisinin ümumi artması fonunda 1990-91 -ci il-

lərdə şəhər əhalisinin artımı ildə 2,5% idisə, kənd əhalisinin il ərzində artımı yalnız 0,8%  olmuşdur. Yer əhalisi 

dəqiqə ərzində 150 adam, hər gün – 220 min, il ərzində isə – 80 milyon adam artır. Dünyanın inkişaf etməkdə 

olan ölkələrinin əhalisinə gün ərzində 150 minə yaxın adam əlavə olunur. 

Demoqrafik partlayışın və urbanizasiyanın səbəbləri ayrı-ayrı ölkələrdə müxtəlif olmuşdur. XVIII əsrin orta-

larından başlayaraq və XIX əsrin  başlanğığına kimi Yer əhalisinin sayının artması hazırda inkişaf etmiş kateqo-

riyasına aid edilən ölkələrdə, yəni ABŞ və Böyük Britaniyada olmuşdur. Lakin XX əsrin ortalarından etibarən 

dünyada əhalinin sayının artmasını inkişaf etməkdə olan ölkələr təyin edir, bunun əsas səbəbi bu ölkələrdə sosial 

inkişafla bağlı olmuşdur. Belə ki, ölüm hadisəsi nisbətən sürətlə aşağı düşmüş, doğum isə əhalinin sağlamlığının 

yüksəlməsilə əlaqədar çoxalmışdır. Bununla yanaşı dünya cəmiyyətinin inkişaf etməkdə olan ölkələrinə hərtə-

rəfli yardım göstərilməsi epidemiyanın azalmasına və bütövlüklə tibbi xidmətin yaxşılaşmasına şərait yaratmış-

dır.  

Hazırda əhalinin yüksək artım tempi Afrika və Mərkəzi Amerikada- ildə 3% -ə yaxın, Cənubi Amerikada – 

2,2%,  Asiyada 1,8% təşkil edir. Milyarddan artıq əhalisi olan Çində isə demoqrafiq siyasətin keçirilməsi nəticə-

sində əhali artımı kəsgin aşağı düşmüşdür. 

Əhalinin artımı digər mühüm proses olan urbanizasiya – əhalinin şəhərlərdə cəmləşməsi və meqalopolisin 

əmələ  gəlməsidir. Urbanizasiya cəmiyyətin inkişafının bütün sahələrində mütərəqqi rol oynayır. Bu prosesdə 

əhalinin artımı üçün müsbət  şərait yaranır, kənd yerlərində yaranan əhali artımı  işçi qüvvəsi kimi şəhərlərdə 

cəmləşir, müxtəlif peşələrə yiyələnərək daha məhsuldar əməklə məşğul olur. Ona görə belə ölkələrdə əhalinin 

ümumi artımı əsasən şəhər əhalisinin hesabına gedir. Belə ölkələrdə urbanizasiya demoqrafik proseslərin tən-

zimləyicisi rolunu oynayır. Ürbanizasiyanın bilavasitə iki əsas səbəbi vardır: 1) Şəhərlərə  kənd yerlərindən, 

həmçinin digər ölkələrdən əhalinin miqrasiyası; 2) Şəhərlərdə doğum hadisəsinin ölümdən çox olması. 

Şəhər əhalisinin sayının yaxın keçmişdə və yaxın gələcəkdə artımı 20.1. saylı cədvəldə göstərilir: 

                                                                                                                    Cədvəl 20.1.