MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Dizel  yanacağı. Dizel yanacağını alman mühəndisi Rudolf Dizel (1858-1913) kəşf etmişdir. Benzin mühər-

riklərində işçi qarışığı (yanacaq-hava) kənar mənbədən yəni (elektrik qığılcımından) alovlanırsa, dizel mühərri-

yində isə alovlanma qarışığın sıxılması  nəticəsində yüksələn temperaturun təsirilə baş verir. Dizel mühərriyi 

benzin mühərriyinə nisbətən 20-30% az yanacaq işlədir.  

Son vaxtlar dünyada dizel mühərriklərinə qayıtmaq tendensiyası artmışdır. Dizel yanacağı ilə işləyən avto-

mobillərdə işlənmiş qazların zərərlilik dərəcəsi xeyli az olur. (yəni  komponentlərin cəminə görə benzin mühər-

riklərinə nisbətən təxminən üç dəfə az olur.) Dizel mühərrikləri də ekoloji baxımdan təhlükəsiz sayılmır, belə ki, 

---

 

123

iş zamanı onlar da havaya bərk hissəciklər: məsələn, his, yağ aerozolları və yanmamış yanacaq, kükürd anhidri-

di buraxır. Bu maddələr atmosfer havasına düşərək insan orqanizmində kanserogen birləşmələr toplanır ki, on-

lar da benzin mühərriklərindən çıxan karbon oksidindən az təhlükəli sayılmır.  

Çıxan qazların təmizlənməsi üçün dizel mühərriklərində oksidləşdirici neytrallaşdırıcılarla  yanaşı, həm də 

his süzgəcləri, resirkulyasiya sistemi qoyulur. 

Bəzi şəhərlərdə peyda olan «İkarus» maşınlarının üstündə iki ədəd tutumlu (iri həcmli) balon yerləşdirilir. Bu 

maşınlar xüsusi yanacaq növü ilə – dizel yanacağı və təbii  qazın qarışığı ilə işləyir. Bu avtobuslar  ekoloji təmiz 

olub, arxasınca tüstü müşahidə olunmur. Bu mühərriklərdə işlənmiş qazlar dörd dəfə az olur, dizel yanacağı iki 

dəfə az işlənir, mühərriyin gücü 10-12 % yüksək olur, təmir müddətləri arası isə 1,5 dəfə artır.