MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Qızılağac qoruğu 

Qızılağac qoruğu 1930-cu ildə Xəzər dənizinin cənubi-qərbində Qızılağac körfəzində və Salyan düzünün bir 

hissəsində yaradılmışdır. Sahəsi 88400 hektardır. Sahəsinin böyüklüyünə görə respublikamızın ən iri qoruğu sa-

yılır. 

Qoruq oturaq və köçəri su, bataqlıq və göl quşlarının qorunması və çoxaldılması, həmçinin təbii su-bataqlıq 

landşaft sahələrinin mühafizəsi məqsədilə təşkil olunmuşdur. Qoruğun sahəsinin 59%-i su akvatoriyası, 20%-i 

qamış cəngəllikləri, 2% quru sahələrdir. Belə landşaft tipləri burada su, bataqlıq və quru mühitdə yaşayan köçəri 

və oturaq quşların, quru və bataqlıq heyvanlarının, balıqların məskunlaşmasına şərait yaratmışdır. Qoruq 1976-

cı ildən «Su-bataqlıq yerləri konvensiyası»nın suətrafı və suda üzən quşların məskunlaşması üçün 12 Beynəl-

xalq əhəmiyyətli qoruqlar sırasına daxil edilmişdir. 

Qızılağac qoruğunun ərazisində su, bataqlıq və quru ərazilərin ot və kol bitkiləri vardır. Bunlar quşlar üçün 

ən qiymətli yem bazası, yuvalamaq və yaşamaq üçün əlverişli yerdir. 

Qızılağac qoruğuna dünyanın müxtəlif yerlərindən çoxlu quşlar gəlir. Hər il buraya Taymır yarımadasından 

---

 

357

qırmızıdöş qazlar və qu quşları, tundranın başqa yerlərindən qızılquş, Yakutiyadan ağ durnalar, Qazaxstandan 

və Uraldan qızılqazlar gəlir. Qızılağac qoruğuna hər il yazda yuvalamaq üçün Misir, Sudan, İraq, Yeni Zenlan-

diya və başqa ölkələrdən qaravaylar, ərsindimdiklər, sarı və Misir vağları, qarıldaqlar və s. quşlar gəlir. Yuvala-

mağa gələn bu quşların bir mövsümdə yuvalarının sayı bəzən 60 mindən çox olur. Sentyabrda burada yaşılbaş 

ördəkləri, fitçi cücələri, qaşqaldaqları görmək olar. Oktyabrda mareklər, bizquyruq  ördəklər, qızılqazlar, qara 

ördəklər kütləvi şəkildə gəlir. Noyabr-dekabr aylarında müxtəlif qazlar və qu quşları gəlir. Körfəzin sahillərin-

dəki quru ərazilərdə soltan toyuğu, torağaylar, bəzdəklər, dovdaqlar, çobanaldadanlar və s. quşlar məskunlaşır. 

Ümumiyyətlə qoruq ərazisində 248 quş növü olduğu göstərilir. 

Qızılağac qoruğunda quşların sayı haqqında ayrı-ayrı alimlər müxtəlif məlumatlar göstərir. Lakin son onillik-

lərdə quşların sayı azalmışdır. Bunun səbəbi qoruğun ətrafında kənd təsərrüfatının intensiv inkişafı, bataqlıq sa-

hələrin qurudulması,  qoyun fermalarının saxlanması, iki böyük balıq yetişdirmə zavodlarının fəaliyyəti, suyun 

duzluluq dərəcəsinin müəyyən vaxtlar aşağı düşməsi, qanunsuz balıq və quşların ovlanmasıdır. Quşların çoxal-

ması üçün göstərilən neqativ hallar aradan qaldırılmalı, elmi əsaslarla qoruq rejiminə əməl olunmalıdır. 

Qoruqda məməlilərdən canavar, çaqqal, qamışlıq pişiyi, porsuq, tülkü, qafqaz gəlinciyi, dovşan, siçan, siço-

vul və s, sürünənlərdən xəzər və bataqlıq tısbağaları, zolaqlı kərtənkələ, biçimli ilanbaş,  gürzə və s, suda-quruda 

yaşayanlardan müxtəlif qurbağa növləri yaşayır. Qızılağac körfəzində xəzər suitinə də rast gəlinir. Su hövzəsin-

də 30-dan artıq balıq növü (siyənək, kütüm, çəki, naxa, suf, çapaq, kefal, xul və b.) sənaye əhəmiyyəti daşıyır.