Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

 
 
 
b
be
k
p
W

 
 
 
p
b
im
k
p
W

 
 
1
0
0


p
T
k
p
W
bo
 

---

94 
4.5- rasm. Nasos agregati elektr motorini ishga tushirishning prinsipial elektr 
sxemasi 
Montaj sxemalar moslamalar orasidagi tashqi ulanishlarni yoki moslama 
ichidagi elementlarni o‘zaro ulanishlarni ifodalaydi. Ushbu sxemalar montaj 
ishlarini bajarayotganda ishchi chizmalar sifatida qo‘llanadi (4.6- rasm). 
4.6- rasm. Avtomatikaning montaj sxemasi
 
 
 
 
 
 
 
 

---

95 
4.3. Avtomatlashtirilgan tizimlarning turlari
 
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish xozirgi davrdagi texnika 
tarakkiyotining asosiy yunalishlaridan biri bulib, ishlab chikarish samaradorligini 
tinimsiz oshirish va maxsulot sifatini yukoriga kutaradigan asosiy omil xisoblanadi. 
Avtomatlashtirish- texnologik jarayonlarni odamning bevosita ishtirokisiz 
boshkarishda kontrol ulchov asboblari, rostlagichlar va boshka texnikaviy 
kurilmalrni kullash demakdir. 
Odamning 
texnologik 
jarayonda 
ishtirok 
etish 
darajasiga 
kura 
avtomatlashtirilgan tizimlar kuyidagi turlarga bulinadi:-
avtomatik kontrol;- 
avtomatik rostlash;-avtomatik boshkarish. 
Avtomatik nazorat
texnologik jarayonning hozirgi holati haqida operativ 
ma’lumot olish va uni kayta ishlash uchun xizmat qiladi. Avtomatik nazorat o‘z 
navbatida avtomatik signalizatsiya, avtomatik o‘lchash, avtomatik saralash va 
avtomatik axborotni yig`ishga ajratiladi. 
Avtomatik signalizatsiya xizmatchilarni, texnologik jarayon ko‘rsatkichlari 
chegaraviy ko‘rsatkichlarga yaqinlashganlik haqida axborot beradi. Avtomatik 
o‘lchash texnologik jarayonni asosiy ko‘rsatkichlarini maxsus asboblarga uzatib 
berishga xizmat qiladi. Avtomatik saralash maxsulotni oѓirlik o‘lchamlari, rangi va 
boshqa fiziko-mexanikaviy xususiyatlariga qarab ajratishga xizmat qiladi. 
Avtomatik axborotni yiѓish texnologik jarayon o‘tishi, maxsulotni sifati, soni va 
boshqa ko‘rsatkichlari xaќida ma’lumot yuritishda xizmat qiladi. Avtomatik ximoya 
nonormal va xalokat xolatlarida ќo‘llaniladi. Bu holda himoya vositalari jarayonni 
to‘xtatib yoki avtomatik ravishda ushbu holatlarni chetlashtirishga xizmat qiladi.
Avtomatik rostlashda
texnologik jarayonning berilgan parametrlarini avtomatik 
ravishda rostlagichlar yordamida saklanadi. Bunda odam avtomatik rostlash 
tizimining ishini kuzatib turadi. 
Texnologik operatsiyalarni berilgan ketma-ketlikda avtomatik ravishda amalga 
oshirish va boshkarish ob’ektiga ma’lum ketma-ketlikda ta’sir kursatish 
avtomatik
boshqarish
deb yuritiladi. 

---

96 
Ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning holati uch 
davr bilan bogliq. 
Birinchi davrda
ayrim texnologik jarayonlar avtomatlashtiriladi. Bu holda 
shkalalari yaxshi qurinadigan yirik asboblar ishlatiladi. Bu asboblarning korpusida 
o`lchov asbobi, rostlagich va zadatchik joylashadi. 
Ikkinchi davr
-ishlab chiqarishdagi ayrim texnologik jarayonlarning kompleks 
avtomatlashtirish davri. Bunda boshkarish aloxida shitga o`rnatilgan asboblar 
bo`yicha olib boriladi. Kichik hajmdagi ikkilamchi asboblar barpo etiladi.