“meyvə-TƏRƏVƏz və tamli mallarin



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/22
tarix05.03.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#10307
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22

 
11.5. Ədviyyə  qarышыqlarы 
 
Харижи  юлкялярдя  ядвиййялярдян  даща  чох  гарышыг  шякилдя  истифадя  олунур. 
Чцнки  ядвиййя  гарышыьы  хюряклярин  дад  вя  ятрини  ямяля  эятирян  букетин  рянэарянэ 
олмасына  сябяб  олур  вя  ядвиййянин  истифадясини  асанлашдырыр.  Дцнйада  ян  эениш 
йайылмыш ядвиййя гарышыглары Карри, Оиам, Тарум вя гяннады гарышыьыдыр. 

 
243 
Карри  dцнйада  ян  эениш  йайылмыш  ядвиййя  гарышыьыдыр.  Вятяни  Щиндистандыр. 
Онун  дягиг  тяркибини  йалныз  щиндистанлылар  билирляр.  Карри  гарышыьында,  ясасян 
ашаьыдакы  ядвиййяляр  олур:  сарыкюк,  щил,  мускат  чичяйи  вя  мускат  жювцзц,  ятирли 
истиот,  кешниш  тохуму,  зянжяфил,  зиря,  михяк,  дарчын,  гара  истиот,  кайен  истиоту, 
гырмызы истиот вя с. 
Карри  ядвиййя  гарышыьынын  тяркиби  Гярби  Щиндистанда,  Гярби  Пакистанда  вя 
Мяркязи  шярг  юлкяляриндя  ясас  компонентляря  мцхтялиф  ятирли  ядвиййя  биткиляри 
гатылмагла дяйишилир. Бунларын тяркибиндя зиря, дарчын, зянжяфил, гара истиот, михяк, 
щил, мускат чичяйи, йамайка истиоту, сарымсаг тозу, ятирли куркума вя с. олур. 
Жянуби  Асийа  юлкяляриндя  тяркибжя  даща  зянэин  олан  вя  мцряккяб  тяркибя 
малик «там карри» ядвиййя гарышыьы истифадя олунур. Бурада 4 ясас компонентдян 
ялавя  зиря,  зянжяфил,  гара  истиот,  асафетида,  михяк,  щил,  дарчын,  мускат  чичяйи, 
сарымсаг  тозу,  йамайка  истиоту,  аь  истиот,  рейщан,  калган,  наня,  разйана  вя  с. 
истифадя олунур. 
Хариждя истифадя олунан ядвиййя гарышыгларынын сайы вя тяркиби чох мцхтялифдир. 
Лакин  тяяссцфля  гейд  олунмалыдыр  ки,  Азярбайжан  кулинарийасында  вя  ширниййат 
мямулатларынын щазырланмасында истифадя олунан ядвиййя гарышыглары щаггында сон 
илляря  гядяр  щеч  бир  мялумат  йох  иди.  Ящали  тяряфиндян  Щиндистан  вя  Ирандан 
эятирилян  бязи  ядвиййя  гарышыгларындан  (мясялян,  карри  ядвиййя  гарышыьы)  истифадя 
олунмасына  бахмайараг,  диэяр  ядвиййя  гарышыглары  олмамышдыр.  Бу  сащядя  сон 
илляр Я.И.Ящмядовун (1991-1998) апардыьы тядгигат ишляриндя  ядвиййя гарышыглары, 
онларын истифадя олунмасы вя тяйинаты щаггында лазыми мялуматлара раст эялирик. 
Я.И.Ящмядовун  (1998)  апардыьы  тядгигат  вя  практики  ишлярин  нятижясиндя  о, 
Азярбайжан  кулинарийасынын  мцхтялиф  хюрякляри  вя  ширниййат  мямулатлары  цчцн  8 
чешиддя мцхтялиф тяркибдя ядвиййя гарышыглары щазырламышдыр. 
Ядвиййя  гарышыгларында  хариждян  алынан  ядвиййялярля  йанашы  республикамызда 
йетишян  вя  бежярилян  ятирли  ядвиййяли  биткилярдян  дя  эениш  истифадя  едилмишдир. 
Щазырланмыш  ядвиййя  гарышыгларынын  тяркибиня  тяйинатындан  асылы  олараг  мцхтялиф 
нисбятлярдя ашаьыдакы ядвиййяляр ялавя едилмишдир. 

 
244 
1.  Майалы  хямирдян  мямулат  цчцн  –  кешниш  тохуму  –  2  щисся,  дарчын  –  1 
щисся,  ятирли  истиот  –  0,5  щисся  (гурудулмуш  рейщанла  явяз  етмяк  олар),  мускат 
жювцзц  –  1  щисся,  щил  –  0,5  щисся,  бадйан  –  0,5  щисся  (жиря  иля  явяз  етмяк  олар), 
зянжяфил – 0,5 щисся, сарыкюк – 1 щисся, зяфяран – 0,05 щисся. 
2.  Содалы-хамалы  хямирдян  мямулат  цчцн  –  кешниш  тохуму  –  2  щисся, 
цйцдцлмцш нарынэи габыьы – 2 щисся, щил – 0,5 щисся, мускат жювцзц – 1 щисся, михяк 
– 0,5 щисся. 
3. Шоргоьалы цчцн – разйана – 3, зиря – 1, жиря – 1, кешниш тохуму – 2, мускат 
жювцзц – 0,5, сарыкюк – 2, дарчын – 0,5, гара истиот – 0,2, дуз – 5 щисся. 
4.  Гуймаг  хюряйи  цчцн  –  дарчын  –  1,  зянжяфил  –  0,5,  кешниш  тохуму  –  1, 
сарыкюк – 0,5, щил – 0,5 щисся. 
5.  Тяр  щалва  цчцн  –  сарыкюк  –  1,  кешниш  тохуму  –  2,  дарчын  –  1,  щил  –  0,5, 
зяфяран – 0,1 щисся. 
6.  Дуру  хямир  хюрякляри  цчцн  –  гара  истиот  –  1  (гурудулмуш  рейщанла  явяз 
етмяк олар), кешниш тохуму – 2, сарыкюк – 1, гурудулмуш наня – 3, гурудулмуш 
шцйцд – 2, сарымсаг тозу – 3, натриум-глцтомат – 2 щисся. 
7.  Ят  хюрякляри  цчцн  –  гара  истиот  –  2,  ятирли  истиот  –  1  (щяр  ики  истиот 
гурудулмуш рейщанла явяз олуна биляр), кешниш тохуму – 1, дарчын – 1, зиря – 0,5, 
дяфня  йарпаьы  –  1,  нарынэи  габыьы  –  1,  сарыкюк  –  1,  гурудулмуш  жяфяри  –  1, 
гурудулмуш шцйцд – 1 щисся. 
8.  Азярбайжансайаьы  борш  хюряйи  цчцн  –  гара  истиот  –  1,  гырмызы  истиот  –  1, 
хардал тозу – 2, кешниш тохуму – 1, сарыкюк – 1, дяфня йарпаьы – 1, гурудулмуш 
жяфяри – 1, кярявиз – 1, шцйцд – 1, сарымсаг тозу – 2, натриум-глцтомат – 2 щисся. 
Ядвиййя  гарышыгларыны  щазырламаг  цчцн  онлар  гурудулур,  гящвя  цйцдян 
машында  вя  йа  щявянэдястядя  цйцдцлцр,  ресептя  мцвафиг  олараг  щисся-щисся 
юлчцлцб  (мясялян,  чай  гашыьы)  гарышдырылыр  вя  аьзы  мющкям  баьланан  тцнд  рянэли 
шцшя  банкалара  габлашдырылыр.  Сахланылма  шяраити  вя  мцддяти  ядвиййялярдя  олдуьу 
кимидир. 

 
245 
Ядвиййя  гарышыгларыны  хюряйя  щазыр  олдугдан  сонра  вя  йа  щазыр  олмаьа  2-3 
дяг галмыш гатмаг лазымдыр ки, онларын тяркибиндяки ефир йаьлары учмасын. 
Йени  ядвиййя  гарышыглары  щаггында  эениш  мялумат  Я.И.Ящмядовун 
«Ядвиййяляр вя тамлы гатмалар» ( Бакы, 2009) китабында верилмишдир. 
 
11.6. Ядвиййялярин кейфиййятини горуйан амилляр 
 
Ядвиййяляр  12-272-76  сайлы  сащя  стандартынын  тялябляриня  мцвафиг  олараг 
чякилиб-бцкцлцр, габлашдырылыр, маркаланыр, дашыныр вя сахланылыр. Бу стандарт бцтцн 
ядвиййя,  ядвиййя  гарышыглары  вя  йыьымына  аид  едилир.  Ядвиййяляри  вя  ядвиййя 
гарышыгларыны пяракяндя тижарят цчцн 25 г-а гядяр кцтлядя, сянайе емалы цчцн ися 5 
кг-а гядяр кцтлядя чякиб бцкцрляр. 
Чякилиб-бцкцлмцш ядвиййялярин халис кцтляси 10-25 г (бязян 1-2 г) олмагла вя 
3 мцхтялиф ядвиййядян аз олмамаг шяртиля йыьым шяклиндя дя бурахмаг олар. 
Икигат  каьыз  пакетляря  ванил,  дарчын,  бадйан,  мускат  жювцзц  вя  зяфяран 
габлашдырмаьа ижазя верилмир. 
Ядвиййяляр  вя  ядвиййя  гарышыглары  йыьым  шяклиндя  50        г-дан  аз  олмайараг 
яввялжядян  айры-айрылыгда  габлашдырыл-дыгдан  сонра  хцсуси  каробкайа  вя  йа 
ориъинал бцкмя (пенал, истиот габы вя с.) йыьылыр. 
Ядвиййя вя ядвиййя гарышыглары габлашдырылмыш пакет, пачка вя каробкалар 
билаваситя вя йахуд етикет каьызы йапышдырмагла standarta müvafiq маркаланыр.  
Ядвиййялярин  яксяриййяти  щигроскопик  олдуьундан  онлары  10-15
0
Ж-дя  вя  65-
70% нисби рцтубятдя гуру вя тямиз йердя сахламаг лазымдыр. 
Аь,  гара  вя  ятирли  истиотлары,  михяйи,  жиряни,  зиряни,  кешниш  тохумуну, 
разйананы,  мускат  жювцзцнц  вя  щили  цйцдцлмямиш  (дянявяр)  щалда  каьыз 
пакетлярдя  12  ай,  селлофан  вя  алцминиум  фолгайа  бцкцлмцш  пакетлярдя  18  ай, 
щерметик габларда ися 24 ай сахламаг олар. Цйцдцлмцш щалда щямин ядвиййяляри 
каьыз  пакетлярдя  4  ай,  алцминиум  фолгайа  бцкцлмцш  пакетлярдя  6  ай,  щерметик 
габларда ися 12 ай сахламаг олар. 

 
246 
 Цйцдцлмцш  дарчын  вя  зянжяфили  аьзы  мющкям  баьланан  шцшя  габда  12  айа 
гядяр, полиетилен вя селлофан пакетлярдя ися 9 айа гядяр сахламаг олар. 
Зяфяраны  аьзы  мющкям  баьланан  шцшя  габда  гаранлыг  йердя  сахламаг 
лазымдыр. Беля шяраитдя зяфяран 18 айа гядяр кейфиййятини итирмядян галыр. Зяфяраны 
селлофан  пакетлярдя  ишыг  шцасынын  алтында  6  айдан  чох  сахламаг  мяслящят 
эюрцлмцр.  Якс  щалда  ефир  йаьынын  чох  щиссяси  учур  вя  зяфяранын  бойа  маддяси 
щесаб олунан кротсин глцкозиди парчаланараг онун кейфиййятини ашаьы салыр. 
Дяфня йарпаьыны каьыз пакетлярдя 6 ай, селлофан вя полиетилен пакетлярдя 9 ай, 
щерметик габларда ися 12 айа гядяр сахламаг олар. Гурудулмуш наняни вя сумаьы 
шцшя габларда гаранлыг йердя 12 айа гядяр сахламаг мцмкцндцр. 
 
 
 
Ə
 D Ə B I Y Y A T 
1.
  Я.И.Ящмядов.  Тамлы  малларын  ямтяяшцнаслыьы.  Дярслик.  Бакы.  «Игтисад  Университети» 
няшриййаты.  2010
2.
  Я.И.Ящмядов. Ярзаг маллары ямтяяшцнаслыьы. Бакы. «Игтисад Университети» няшриййаты. 2012. 
3.
  Я.И.Ящмядов,  Н.Х.Мусайев.  Ярзаг  малларынын  кейфиййят  експертизасы.  Бакы.  Чашыоьлу.  Ы 
щисся. 2005. 
4.
  Я.И.Ящмядов. Ядвиййяляр вя тамлы гатмалар. Бакы. Азярняшр. 2009. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
247 
Mövzu 12. Tamlı qatmalar, təsnifatı,çeşidi, keyfiyyət göstəriciləri 
və saxlanılması 
 
M Ü H A Z I R Ə N I N    P L A N I 
 
12.1.Tamlы qatmalarыn tяsnifatы 
12.2. Xörək duzu, təsnifatı, ticarət sortları qablaşdırılması və saxlanılması 
12.3. Йейинти туршулары 
12. 4. Ятирли-ядвиййя биткиляриндян щазырланан тамлы гатмалар 
12.5. Мейвя вя эилямейвялярдян алынан тамлы гатмалар 
 
12.1.Tamlы qatmalarыn tяsnifatы 
 
Чох мцщцм вя явязедилмяз тамлы гатма хюряк дузу щесаб олунур. Сиркядян 
дя  эениш  мигйасда  истифадя  олунур.  Йейинти  мящсулларынын  дад  вя  ятирлилийини 
йахшылашдыран  гатмалардан  ашхана  хардалы,  ашхана  гытыготу,  майонез,  соуслар, 
йергулаьы (дуза вя сиркяйя гойулмуш), йейинти туршулары (лимон, шяраб, сцд, алма вя 
с.), зейтун (консервляшдирилмиш) вя с. мящсуллар эюстярмяк олар. 
Йухарыда  эюстярилян  тамлы  гатмаларла  йанашы,  Азярбайжан  кулинарийасында 
абгора, алча, албухара, щейва, сумаг, нар, гора, зоьал ахтасы, ярик гахы, лавашана, 
наршяраб, язэил-шяраб, дошаб, эавалы гурусу вя с. кими тамлы гатмалардан истифадя 
олунур. 
Ядябиййатларда тамлы гатмалар охшар яламятляриня, хаммалын вя истифадясиня 
эюря ашаьыдакы кими тяснифляшдирилир. 
1. Хюряк дузу. Чыхарылма цсулуна вя емалына эюря мцхтялиф олур. 
2. Йейинти туршулары. Бу група сиркя, лимон, сцд, шяраб вя алма туршусу аиддир. 
3.  Соуслар.  Бу  група  майонез  (ялавяляриндян  асылы  олараг  мцхтялиф  чешиддя 
бурахылыр), томат соуслары, мейвя соусу, деликатес соуслар, ажика вя с. аид едилир. 
4.  Ятирли  ядвиййя  биткиляриндян  щазырланан  гатмалара  ашхана  хардалы  вя 
гытыготу аиддир. 
5.  Мейвя-эилямейвялярдян  алынан  тамлы  гатмалар.  Бунлары  цч  йарымгрупа 
бюлцрляр: 

 
248 
5.1.  тязя  мейвя-эилямейвяляря  щейва,  нар,  йетишмямиш  цзцм  (гора)  вя  алча 
аиддир. 
5.2.  гурудулмуш  мейвя-эилямейвяляр.  Бу  група  гурудулмуш  алча,  эавалы 
(албухара), зоьал ахтасы, ярик гахы (курага), кишмиш, зиринж, сумах вя с. аиддир. 
5.3. екстрактлар вя ширяляр. Бу група наршяраб, язэил-шяраб, алчашяраб, абгора, 
лавашана, нар ширяси, дошаб вя с. аиддир. 
6.  Дуза  вя  сиркяйя  гойулмуш  тамлы  гатмалара  зейтун  (йашыл  вя  гара-
бянювшяйи), йергулаьы, пярпярян, мярзя вя с. аиддир. 
7.  Кимйяви  вя  синтетик  цсулла  алынан  тамлы  гатмалар.  Бу  група  глцтамат-
натрий, ятирли жювщярляр, йейинти бойалары вя с. аид едилир. 
 
12.2. Xörək duzu, təsnifatı, ticarət sortları qablaşdırılması və saxlanılması 
 
Хюряк дузу йейинти мящсулу кими щям шяхси истещлак цчцн вя щям дя сянайе 
мягсядляри цчцн халг тясяррцфатында эениш мигйасда истифадя олунур. Хюряк дузу 
мцхтялиф йейинти мящсулларынын консервляшдирилмясиндя бир консервант кими тятбиг 
олунур. Орта йашлы инсан эцндя 10-15 г хюряк дузу гябул етмялидир. 
Хюряк дузу щям мяишятдя вя щям дя сянайенин мцхтялиф сащяляриндя истифадя 
олунур.  Йейинти  сянайесиндя,  консервляшдирмядя,  эюн-дяринин  емалында  хаммал 
кими ишлядилир. Хюряк дузу инсан организминдя осмотик вя диффузийа просесляриндя 
иштирак  едир.  Хюряк  дузунун  тяркибиндя  олан  хлор  мядя  ширясинин  тяркибиня  дахил 
олмагла  гиданын  щязминя  вя  мянимсянилмясиня  кюмяк  едир.  Демяли  хюряк  дузу 
организмдя эедян маддяляр мцбадилясиндя бюйцк физиолоъи рол ойнайыр. 
Хюряк  дузу  натриум-хлорид  (НаЖл)  кристалларындан  ибарят  олуб,  бир  сыра 
характерик  физики  вя  кимйяви  хассяйя  маликдир.  Хюряк  дузу  йемяклярин  дадыны 
йахшылашдырмаг,  ят,  балыг  вя  тярявязлярин  консервляшдирилмяси  цчцн  истифадя  едилян 
минерал  маддя  олмагдан  башга,  инсан  организми  цчцн  бюйцк  физиолоъи 
ящямиййятя маликдир. 
   Хюряк дузу тябиятдя 2 типдя олур: 

 
249 
1.
  Мядян  дузу  –  бярк  кристаллы  минералдан  ибарят  олуб,  йер  алтында  бюйцк 
йатаг  шяклиндя  олур.  Бу  нюв  дуза  минералоэийада  галит  ады  верилир.  Йейинти 
сянайесиндя вя тижарятдя беля дуза Даш дуз дейилир. 
2.
  Шора  –  йалныз  суда  щялл  олмуш  щалда  эюллярдя,  дяниздя,  щювзялярдя  олур. 
Бунун алынма цсуллары мцхтялифдир. 
Дуз  йатагларынын  характериндян  вя  дузун  алынмасы  технолоэийасындан  асылы 
олараг хюряк дузу ашаьыдакы нювляря айрылыр: 
1.
  Даш дуз. Бу дузу йералты дуз йатагларындан ири парча щалында чыхарыб дуз 
дяйирманларында хырдалайырлар. 
2.
  Чюкдцрцлмцш  дуз  вя  йа  щювзя  дузу.  Бу  дузу  сцни  сурятдя  дцзялмиш 
щювзялярдя, дяниз суйуну бухарландырыб чюкдцрмякля ялдя едирляр. 
3.
  Шоран дузу вя йа эюл дузу. Бу дузу дузлу эюллярин дибиндян чыхарырлар. 
4.
  Бухарландырылмыш  дуз.  Бу  дузу  йер  алтындан  чыхарылмыш  дузлу  суйун 
бухарландырылмасы нятижясиндя ялдя едирляр. 
5.
  Йодлашдырылмыш  дуз.  Бу  дузу  ади  хюряк  дузуна  КЪ  дузу  гатмагла 
щазырлайырлар. 
Даш  дуз.  Даш  дузун  кимйяви  тяркиби  натриум-хлориддян  ибарят  олуб,  мядян 
сухуруна бянзяр галит минералы сайылыр. 
Даш дуз рянэсиз шяффаф кристалдан ибарятдир. Лакин чох вахт ичярисиндяки башга 
дузларын, эилин, битумун вя гейри гарышыгларын олмасы нятижясиндя бу дуз ачыг сары, 
чящрайы,  абы  вя  бозумтул  рянэдя  олур.  Республикада  дуз  йатаглары  ясасян 
Нахчыван Мухтар Республикасындадыр. 
Республикада истещсал олунан хюряк дузунун 60%-ни Даш дуз, 30%-ни шоран 
дуз тяшкил едир. 
Чюкдцрцлмцш дуз (щювзя дузу). Бу дуз сцни сурятдя щазырланмыш щювзялярдяки 
дяниз,  эюл  суларындан  тябии  бухарландырма  йолу  иля  жянуб  районларында  Крымда, 
Йевпаторийа вя Перекоп районларынын шор эюлляриндя (Сан, Саваш, Гониж дузлары), 
Херсон  вилайятиндя,  Азярбайжанын  Абшерон  йарымадасында  истещсал  едилир. 

 
250 
Беляликля  жоьрафи  мяншяйиня  эюря  чюкдцрцлмцш  дуз  Крым,  Гониж,  Херсон  вя 
Абшерон дуз нювляриня айрылыр. 
Шоран дузу (эюл дузу). Шоран дузу ясас етибары иля континентал дузлу эюллярдян 
тябии бухарланма нятижясиндя алыныр. Эюллярдя олан дузлуьун тяркиби эеолоъи, иглим 
вя торпаг шяраитиндян, еляжя дя илин фяслиндян асылы олараг мцхтялиф олур. 
Шоран  дузуну  алмаг  цчцн  ян  ясас  дузлу  эюл  Астрахан  вилайятиндя  олан 
Баскунчак эюлцдцр. Русийада щазырланан натриум-хлорид дузунун 30%-и бурада 
алыныр. 
Даш  дуза  нисбятян  шоран  дузда  даща  чох  кянар  дуз  гарышыьы  вардыр,  буна 
эюря дя шоран дузу щигроскопик вя даща йцксяк рцтубятя маликдир. 
Бухарландырылмыш булаг дузу. Бу дуз йералты чешмя суйундан вя йа дуз гатына 
гядяр  газылан  буруглара  бурахылан  суда  юзбашына  яринмиш  йаш  дузун  тябии 
мящлулундан  (дузлуьундан)  алыныр.  Бу  нюв  йералты  дузлуг  юзбашына  вя  йа  насос 
васитясиля  чыхарылыр.  Чыхарылмыш  дузлуг  дуз  заводларында  хцсуси  гайда  иля 
бухарландырылыр. 
Вакуум  дузунун  бир  гядяр  тямиз  олмасынын  ясас  сябяби  дузлуьун 
бухарландырылмадан  габаг  45-50
0
Ж  температура  гядяр  гыздырылыб,  кимйяви 
тямизлямя  цсулу  иля  (ЖаЖО
3
,  Мэ(ОЩ)
2
)  тямизлянмяси  вя  бир  аз  да  ЖаСО
4
 
бирляшмяляринин чюкдцрцлмясидир. 
Бизим  сянайемиз  хцсуси  дуз  –  йодлашдырылмыш    дуз  да  истещсал  едир.  Бу  дуз 
организмдя  йодун  чатышмамазлыьы  цзцндян  баш  верян  ендемик  боьаз  уру  (зоб) 
хястялийинин  профилактикасы  цчцн  ишлядилир.  Беля  дуздан  ичмяли  суда  йоду  олмайан 
районларын ящалисинин истифадя етмяляри чох важибдир. 
Йодлашдырылмыш дузу ян чох йаш цсулла щазырлайырлар. Бунун цчцн тямиз дузун 
(ясасян вакуум дузунун) цзяриня КЪ-ун 0,5%-ли мящлулуну чиляйирляр. Бу заман 
чалышмаг  лазымдыр  ки,  дузун  нямлийи  0,5%-дян  чох  олмасын.  1  тон  дуза  25  КЪ 
ялавя  едилир  ки,  бунун  тяркибиндя  19,1  г  елементар  йод  вардыр.  Яэяр  йашлы  инсан 
орта щесабла эцндя 15 г дуз йейирся, беля дузда 285 гамма йод олур. Эцндялик 
йода тялябат иля 150 гаммадыр. 

 
251 
Дуза  ялавя  едилмиш  КЪ  тядрижян  оксидляшир  вя  юзцндян  йоду  айырыр.  2-3  ай 
ярзиндя  хюряк  дузунда  олан  йод  тамамиля  итир.  Она  эюря  сон  заманлар  дузун 
тяркибиндяки йодун сахланылма заманы  узун мцддят  даща стабил галмасы мяг-
сядиля диэяр йод дузларындан истифадя олунур. 
КЪ-ун  тез  оксидляшмясинин  гаршысыны  алмаг  цчцн  ону  (На
2
С
2
О
3
)  натриум-
тиосулфатла  гарышдырырлар.  Бунун  мигдары  1  тон  дуз  цчцн  250  г-дан  чох 
олмамалыдыр.  Беляликля,  йодун  стабиллийи  артыр  вя  йодлашдырылмыш  дуз  6  айа  гядяр 
сахланыла биляр. 
 Тижарятя эюндярилян хюряк дузу хырда кристаллы (бухарландырылмыш булаг дузу) 
цйцдцлмцш  «парча»  дуз,  «дянявяр»  дуз  вя  йодлашдырылмыш  дуз  нювляриня  айрылыр. 
Кейфиййятиндян  асылы  олараг  хюряк  дузу  екстра,  яла,  Ы  вя  ЫЫ  сортлара  маликдир. 
Хюряк  дузунда  халис  НаЖл  ня  гядяр  чох  вя  суда  щялл  олмайан  маддялярин 
мигдары  аз  оларса,  дузун  сорту  бир  о  гядяр  йцксяк  сайылыр.  Буна  эюря  дя  хюряк 
дузунун айры-айры тижарят сортларында кянар гарышыгларын мигдары Дювлят Стандарты 
тяряфиндян мящдудлашдырылмышдыр. 
Хюряк дузу мящлулунун (1:3) реаксийасы лакмуса эюря нейтрал олмалы, лакин 
нейтрал реаксийайа йахын олмасына да йол верилир. 
Хюряк дузу органолептики эюстярижиляриня эюря ашаьыдакы тялябаты юдямялидир. 
Дады – дузун 5%-ли мящлулу кянар тамсыз, халис шор олмалыдыр. 
Ийи – тамамиля ийсиз олмалыдыр. 
Рянэи – дузун Екстра сорту тямиз аь рянэдя, галан сортлары ися нювцндян асылы 
олараг аь вя йа бозумтул, сарымтыл чящрайыйа чалмалыдыр. 
Зибиллийи – дузда эюзля эюрцля билян зибилляр вя кянар гатышыглар олмамалыдыр. 
Кристалларын  ирилийи  –  дяйирманда  цйцдцлмцш  вя  тябии  ириликдя  олан  дуз 
кристаллары  юз  ирилийиня  эюря  0;  1;  2  вя  3  нюмряли  олур  ки,  бунлар  да  мцхтялиф 
яляклярдян кечирилмякля фярглянир. 
«Парча» вя йа «Дянявяр» дуз кристаллары 40 мм-я гядяр ириликдя олмалыдыр. 

 
252 
Истещлакчыларын тялябиня эюря сатыша бурахылан ири Даш дузун щяр парчасы 3 кг-
дан 50 кг-а гядяр ола биляр, лакин бу нюв дузда 3 кг-дан аз вя тамамиля хырда 
парчаларын 10%-я гядяр олмасына йол верилир. 
Хюряк дузу ачыг вя тараларда сатыша эюндярилир. Дузун Екстра сорту, 0 вя 1 
нюмряли цйцдцлмцш, бухарландырылмыш вя йодлашдырылмыш дуз ири вя хырда тараларда 
сатыша бурахылыр. 
Пачкалар, картон гутулар вя 100, 200, 500, 600, 1000 вя 5000 г тутумлу аь 
парчадан тикилмиш кисяжикляр хырда тара сайылыр. 50 кг-а гядяр тутуму олан щясир вя 
цчгатлы  каьыз  кисяляр  ири  тара  сайылыр.  Хырда  тараларда  бурахылмыш  дуз  фанер  вя  йа 
назик  тахта  йешикляря  габлашдырылыб  эюндярилир.  Бцтцн  таралар  ашаьыдакы  гайда  иля 
маркаланмалыдыр: тара цзяриндя мцяссисянин вя мящсулун ады, сорту, цйцдцлмяси, 
нюмряси  (цйцдцлмцш  дузлар  цчцн),  нетто  вя  брутто  кцтляси,  бурахылдыьы  тарих  вя 
стандарт  нюмряси  эюстярилмялидир.  Йодлашдырылмыш  дуз  баьлысы  цзяриндя 
«йодлашдырылмыш  хюряк  дузу»,  бухарландырылмыш  дузда  ися  «бухарландырылмыш  дуз» 
сюзляри гейд едилмялидир. 
Хюряк дузу йцксяк щигроскопиклик хассясиня маликдир ки, буна да тяркибиндя 
олан ЖаЖл
2
 вя МэЖл
2
 дузларынын гарышмасы сябяб олур. Буну нязяря алараг хюряк 
дузуну75% нисби рцтубятдя сахламаг лазымдыр. Йодлашдырылмыш хюряк дузу хцсуси 
шяраитдя  сахланмалыдыр,  чцнки  онда  олан  КЪ  чох  давамсыздыр.  Щава,  рцтубят  вя 
ишыг  олан  йердя  КЪ  оксидляшяряк  йоду  юзцндян  айырыр  вя  2-3  ай  ярзиндя  хюряк 
дузунда  олан  йод  тамамиля  айрылыб  итир.  Буна  эюря  дя  йодлашдырылмыш  хюряк 
дузуну гуру, гаранлыг вя баьлы йердя сахламаг лазымдыр. 
                              
12.3. Йейинти туршулары 
 
Сиркя  туршусу.  Сиркя  тамлы  гатмалар  ичярисиндя  хцсуси  йер  тутур.  Бунун 
васитясиля бир чох йемяклярин дады вя ятри йахшылашдырылыр. Ейни заманда бязи тамлы 
гатмаларын  (хардал,  гытыготу,  майонез  вя  с.)  щазырланмасында  истифадя  едилир. 

 
253 
Йейинти  мягсяди  цчцн  истифадя  олунан  сиркя  асетат  туршусунун  (ЖЩ
3
ЖООЩ) 
зяифляшдирилмиш 3-10%-ли мящлулундан ибарятдир. 
Сиркя  туршусу  бир  ясаслы  учужу  туршу  олмагла  рянэсиз  майедир  вя  характерик 
кяскин  ийи  вардыр.  Сусуз  сиркя  туршусу  118,5
0
Ж-дя  гайнайыр  вя  17
0
Ж-дя  ися 
кристаллашыр. Буна эюря дя бязян она «бузлу сиркя» туршусу ады верилир. 
Сиркя туршусуну сянайедя ясасян 3 цсулла алырлар: 
1.  Биолоъи  цсулла,  йяни  тяркибиндя  спирт  олан  мейвя-эилямейвя  вя  цзцм 
ширяляринин сиркя туршусуна гыжгырдылмасы йолу иля ялдя едилир. 
2. Аьажын гуру дистилляси иля алыныр. 
3. Синтетик цсулла, йяни М.Г.Кучеров реаксийасына ясасян асетилендян алыныр. 
Сиркяни  биокимйяви  цсулла  алмаг  цчцн  сиркя  туршусу  бактерийаларындан 
(Мйжадерма  ажети)  истифадя  едилир.  Бу  бактерийаларын  ямяля  эятирдикляри 
алкоголоксидаза  ферментляринин  тясириндян  шярабда вя йа башга  спиртли  майелярдя 
олан  етил  спирти  щава  оксиэени  иля  оксидляшяряк  яввялжя  асетат  алдещидиня,  сонра 
асетат туршусуна (сиркяйя) чеврилир. Реаксийа ашаьыдакы схема цзря эедир. 
2ЖЩ
3
ЖЩ
2
ОЩ+О
2
                2ЖЩ
3
ЖЩО+2Щ
2
О 
2ЖЩ
3
ЖЩО+О
2
                 2ЖЩ
3
ЖООЩ 
Тяркибиндя  7-13%  спирти  олан  майелярдя  мцхтялиф  нюв  сиркя  туршусу 
бактерийалары  инкишаф  едяряк  2%-дян  11,5%-я  гядяр  асетат  туршусу  ямяля  эятирир. 
Сиркя  истещсалы  цчцн  сярф  олунан  ясас  хаммал,  тяркибиндя  10%-я  гядяр  etil  спирти 
олан цзцм шяраблары, цзцм жежяси, мейвя-эилямейвя ширяляри вя йа шяраблары, еляжя 
дя тяркибиндя даща аз спирти олан башга майеляр сайылыр. 
Сянайедя сиркяни аьажын гуру дестилляси иля дя алырлар. Бу заман аьажы хцсуси 
печлярдя  гыздырмагла,  кюмцр  щалына  салырлар.  Дистиллядян  алынан  мялул  ики 
тябягядян ибарят олур. Ашаьы тябягя аьаж гятранындан, цст тябягя ися майе щалында 
гарышыгдан  ибарят  олур.  Щямин  майенин  тяркибиндя  1-2%  метил  спирти,  10%  сиркя 
туршусу вя 0,5% асетон олур. Щямин гарышыгдан сиркя туршусуну ясасян ашаьыдакы 
цсулла ялдя едирляр. 

 
254 
Дестилля нятижясиндя алынмыш майени ЖаЖО
3
 иля емал едирляр. Бу заман ямяля 
эялмиш  аь  рянэли  калсиум  асетата  ((ЖЩ
3
ЖОО)
2
Жа)  аьаж  порошоку  ады  верилир. 
Алынмыш порошок сулфат туршусу (вя йа ЩЖл) иля емал едилир вя алынмыш сиркя туршусу 
говма йолу иля айрылыр. Реаксийа ашаьыдакы кими эедир. 
ЖаЖО
3
+2ЖЩ
3
ЖООЩ             (ЖЩ
3
ЖОО)
2
Жа+Щ
2
ЖО
3
 
 
(ЖЩ
3
ЖОО)
2
Жа+Щ
2
СО
4                       
2ЖЩ
3
ЖООЩ+Жа СО
4
 
  
Алынмыш  дестилйаты  сонрадан  тямизляйирляр  вя  тямизлянмя  дяряжясиндян  асылы 
олараг  ялдя  олунан  сиркя  туршусу  йейинти,  тямиз,  тямизлянмиш  техники  вя  техники 
нювляриня айрылыр. Йейинти мягсядляри цчцн сярф олунан сиркя жювщярлярини мцхтялиф 
консентрасийаларда  70  вя  80%-ли  бурахырлар.  Кянарлашма  0,5%-дян  артыг 
олмамалыдыр. 
Йухарыда  эюстярилянлярля  йанашы  сиркя  туршусуну  сянайедя  асетилендян 
М.Г.Кучеров  реаксийасы  иля  сиркя  алдещидиндян  дя  алырлар.  Бу  заман  катализатор 
олараг  живя  оксиди  дузларындан  вя  манган  вя  йа  кобалт  дузларындан  истифадя 
едирляр. Бу цсулла сиркя туршусунун алынмасы нязяри жящятдян ашаьыдакы реаксийалар 
цзря баша чатыр. 
    ЖЩ  ≡ CH+  Щ
2
О             ЖЩ
3
ЖЩО   катализатор кими 
                                               
(живя оксиди дузлары) 
2 ЖЩ
3
ЖЩО+О
2
              2 ЖЩ
3
ЖООЩ  катализатор кими 
 
                            
(манган вя кобалт дузлары) 
Лакин  бу  цсул  иля  алынмыш  асетат  туршусу  йейинти  мягсядляри  цчцн  ишлядилян  
сиркя туршусу цчцн йарамыр, чцнки бунун тяркибиндя живя дузлары ола биляр. 
Биринжи цсулла алынмыш тябии сиркядян ятирляшдирилмиш сиркя дя щазырланыр. Бунун 
цчцн  10  литр  тябии  сиркя  ичярисиня  300-500  грам  мцхтялиф  ядвиййяли  вя  ятирли  битки 
йарпаьы  тюкцб,  ятри  сиркяйя  чыхарана  гядяр  (2  щяфтя)  сахлайырлар.  Бундан  сонра 
галан  сиркяни  ятирляндирмяк  цчцн  алынан  жювщярли  сиркядян  бир  фаизя  гядяр 

 
255 
гарышдырырлар.  Ятирляндирмяк  цчцн кярявиздян,  лимон  жювщяриндян,  шцйцддян, даь 
нанясиндян, нанядян, эавалыдан вя с. истифадя едилир. 
Щазырландыьы  хаммалдан  асылы  олараг  сиркя  мцхтялиф  адларла  сатыша  бурахылыр. 
Мясялян: цзцм сиркяси, спирт сиркяси, мейвя сиркяси, тут сиркяси, бал сиркяси вя с. 
Тижарятя эюндярилян сиркя тамамиля шяффаф, чюкцнтцсцз вя турш тамлы олмалыдыр. 
Сиркянин  шормязя  вя  бцзцшдцрцжц  тамлы  олмасына  йол  верилир.  Сиркя  су  иля 
гарышдырылдыгда  буланмамалы,  кянар  ий  вя  там  вермямялидир.  Сиркядя  асетат 
туршусунун  мигдарынын  мцхтялиф  олмасы  иля  ялагядар  олараг  ашаьыдакы  кими 
адланыр. Ашхана сиркясиндя 100 мл-дя 3 гр асетат туршусу, ики гатда 6 гр, цч гатда 
9 гр, тцндляшдирилмишдя ися 10 гр олур. Кянарлашма 
±
 0,2%-дян чох олмамалыдыр. 
Тяркибиндя  нювцндян  асылы  олараг  0,1-0,2%  етил  спиртинин  олмасына  вя  1%  НаЖл 
олмасына йол верилир. Сиркядя хюряк дузундан башга кянар маддялярин, аьыр метал 
дузларынын олмасына гяти йол верилмир. Сиркянин пяракяндя сатыш цчцн 0,1 литр, 0,25 
литр вя 0,5 литр тутумлу шцшя бутулкалара, истещсалата эюндярмяк цчцн  15; 25; 60 
литр  тутумлу балонлара долдурурлар. 
Бутулкаларын цзяриня йапышдырылмыш етикетлярдя сиркянин гатылыьы, габлашдырылдыьы 
тарих вя заводун ады эюстярилмялидир. 
Сиркяни тямиз, гуру вя сярин бинада (3-5
0
Ж т-да) сахламаг лазымдыр. 
Тябии  сиркядян  башга  тижарятя  сиркя  жювщяри  дя  верилир.  Сиркя  жювщяри  шяффаф, 
рянэсиз  олмалы  вя  щеч  бир  механики  гарышыьы  олмамалыдыр.  Су  иля  сиркя  жювщяри 
мцхтялиф  нисбятлярдя  гарышмалы,  щеч  бир  буланма  вя  тутгунлашма  мцшащидя  едил-
мямялидир.  Тяркибиндя  учужу  олмайан  маддялярин  мигдары  0,01%-дян,  гарышга 
туршусу 0,4%-дян чох олмамалыдыр. 
Йейинти мягсядляри цчцн ишлядилян сиркя жювщяри 70-80%-ли олмагла 40, 60 вя 
100  мл  тутумлу  цчбужаг  шцшялярдя  сатыша  бурахылыр.  Хюрякля  йемяк  вя  мцхтялиф  
йемяклярин  щазырланмасы цчцн  щямин  жювщярдян  5 см
3
 эютцрцб  100 см
3
 су иля 
гарышдырырлар.  Буну  асанлашдырмаг  цчцн  шцшянин  бир  тяряфиндя  бюлэцляр  вардыр  ки, 
бунларын щяжми 5 см
3
 жювщяря бярабярдир. 

 
256 
Цзцм  сиркяси  (шяраб  сиркяси)  цзцм  ширясинин  сиркя  туршусу  бактерийалары  иля 
гыжгырдылмасындан ялдя едилир. Сиркя шярабдан, жежядян вя шяраб истещсалынын башга 
туллантыларындан да алыныр. Кимйяви цсулла нязяри олараг мцяййян едилмишдир ки, 45 
гр  спиртдян  60  гр  сиркя  туршусу  алыныр.  Тцндлцйц  10
0
  олан  сцфря  шярабынын  бир 
литриндян  тяркибиндя  10,4%  сиркя  туршусу  олан  шяраб  сиркяси  алмаг  мцмкцндцр. 
Лакин гыжгырма заманы спиртин бир щиссяси там оксидляшиб карбон газына вя суйа 
чеврилдийиндян 10
0
 тцндлцйц олан 1 литр шярабдан тяркибиндя 8% сиркя туршусу олан 
бир литр шяраб сиркяси алыныр.  
Лимон  туршусу.  Йейинти  мягсядляри  цчцн  ишлядилян  лимон  туршусу 

6
Щ
8
О
7
хЩ
2
О)  рянэсиз  вя  йа  ачыг  сарымтыл  кристаллардан  ибарятдир.  Лимон 
туршусуну  шякяр  мящсулунун  Аспериэлиес  ниэер  эюбяляйинин  иштиракы  иля 
гыжгырдылмасындан  алырлар.  Лимон  туршусу  битки  аляминдя  дя  раст  эялир.  Гуш 
цзцмцндя  1,3%,  махоркада  7-8%,  йабаны  нарда  9%,  лимонда  ися  10%-я  гядяр 
лимон  туршусу  вардыр.  Аз  мигдарда  гараьатда,  моругда,  мешя  чийяляйиндя, 
мярсиндя, бюйцрткяндя олур. 
Лимон туршусунун лимон вя нар ширясиндян алынмасы чох мцряккяб просесдир. 
Бу  заман  яввялжя  тямиз  вя  шяффаф  ширя  алыныр.  Щямин  ширядян  лимон  туршусуну 
алмаг  цчцн  ящянэ  иля  гарышдырыб  лимон  туршусунун  калсиум  дузуну  ялдя  едирляр. 
Онун  цзяриня  сулфат  туршусу  ялавя  етмякля  сярбяст  лимон  туршусуну  ашаьыдакы 
реаксийа цзря ялдя едирляр. 
 
Жа
3

6
Щ
5
О
7
)

х4Щ
2
О+3Щ
2
СО
4                       
2 Ж
6
Щ
8
О

+3ЖаСО
4
+4Щ
2
О 
 
Ямяля  эялян  ЖаСО
4
  чюкцр  вя  мящлул    филтрдян  кечириляряк  тямизлянир. 
Мящлулун  тяркибиндя  10%-дян  15%-я  кими  лимон  туршусу  олур.  Мящлул  ещмалжа 
бухарландырылыр  вя  лимон  туршусунун  консентрасийасы  артыр.  Мящлул  сойудулур  вя 
лимон туршусу кристаллашдырылыр. 
Кристаллашдырма цсулундан асылы олараг йейинти лимон туршусуну хырда вя йа ири 
кристаллар шяклиндя бурахырлар. 

 
257 
Лимон туршусу суда, спиртдя йахшы, ефирдя ися чох чятин щялл олур: йцнэцл хош 
турш дада малик олуб, аьыздакы селикли гишаны гыжыгландырмыр. 
Лимон  туршусу  дювлят  стандартына  эюря  ийсиз,  рянэсиз  вя  йа  азжа  сарымтыл 
кристаллардан  ибарят  олмалыдыр.  Онун  1-2%-ли  мящлулу  хош  турш  дад  вермялидир. 
Тяркибиндя  халис  лимон  туршусу  99%-дян  аз  олмамалыдыр.  Кцлц  0,5%-я,  сярбяст 
сулфат  туршусу  0,05%-я  гядяр,  арсен  (Ар)  0,00014%-я  гядяр  ола  биляр.  Аьыр  метал 
дузлары гарышыьынын олмасына йол верилмир. 
Истещсалата эюндярмяк цчцн лимон туршусуну 20-25 кг чякидя, ичяриси ики гат 
пергамент,  йарым  пергамент  вя  йа  мумлу  каьызларла  дюшянмиш  чялляк  вя  йа 
йешикляря габлашдырылыр. 
Лимон  туршусу  габлашдырылан  тарайа  йарлыг  вурулур.  Орада  лимон  туршусу 
истещсал  едян  заводун  ады,  мящсулун  ады,  партийа  малын  нюмряси,  чякиб-бцкянин 
нюмряси, истещсал тарихи, нетто вя брутто чяки гейд едилир. 
Лимон  туршусуну  гуру,  тямиз  биналарда  18-20
0
Ж  температурда  1  иля  гядяр 
сахламаг олар. 
12. 4. Ятирли-ядвиййя биткиляриндян щазырланан тамлы гатмалар 
 
Бу  група  ашхана  хардалы  вя  гытыготу  аиддир.  Ашхана  хардалыны  хардал 
тохумларындан  преслямя  йолу  иля  йаь  алдыгдан  сонра  йердя  галан  ъмыхын 
цйцдцлмясиндян алынан хардал тозундан щазырлайырлар. 
Ашхана хардалыны щазырламаг цчцн 100 гр хардал тозуна 1/2 стякан гайнар су 
тюкцб  йахшы  гарышдырылыр.  Гаты  кцтлянин  цзяриня  2-3  стякан  гайнар  су  тюкцб 
гарышдырмадан  20-24  саат  сахланылыр.  Хардалын  цзяриндяки  суйу  бошалдыб  она  4 
хюряк  гашыьы  шякяр  киршаны  (пудрасы),  1-2  чай  гашыьы  дуз  вя  бир  гядяр  битки  йаьы 
(зейтун  йаьы  даща  йахшыдыр)  ялавя  едирляр.  Дад  вя  ятрини  йахшылашдырмаг  цчцн 
ядвиййя (михяк, мускат жевизи, дарчын) екстракты ялавя етмяк олар.  
Щазыр ашхана хардалы 125 гр тутумлу шцшя банкалара, бязян ися хцсуси сифариш 
цзря 50; 75; 100; 150 вя 200 гр тутумлу банкалара, полиетилен габлара габлашдырылыр 
вя  тижарятя  бурахылыр.  Банкалары 60 вя  йа  125  ядяд  олмагла  тахта йешикляря  вя 60 

 
258 
ядяд  олмагла  картон  каробкалара  габлашдырырлар.  Кейфиййятини  йохламаг  цчцн 
йешиклярин 6%-дян 2 банка эютцрмяк лазымдыр. 
Ашхана  хардалы  сарымтыл  вя  йа  зяиф  гящвяйи  рянэли  олуб,  ейнижинсли  хамайа 
бянзяйян  консистенсийалы  олмалыдыр.  Дад  вя  ятри  тцнд,  ялавяляриня  мцвафиг  олуб 
кянар дад вя ятир олмамалыдыр. 
Ашхана хардалыны 10
0
Ж-дян йцксяк олмайан биналарда сахлайырлар. Щявяскар 
хардалынын  отаг  температурунда  сахланма  мцддяти  30  эцн,  башга  чешидлярдя  45 
эцн,  гыш  дюврц  вя  10
0
Ж-дян  ашаьы  температурда  уйьун  олараг  60  вя  90  эцн 
сахламаг олар. 
Ашхана  гытыготуну,  хаччичяклиляр  фясилясиндян  олан  чохиллик  биткинин 
кюкляриндян щазырлайырлар. Ясасян кюкц истифадя едилир.  Гытыготу щазырламаг цчцн 
онун  кюклярини  сечир,  йахшы  йуйур,  чцрцмцш,  язик,  бцрцшмцш,  гуруйуб  бяркимиш 
щиссяляриндян  тямизляйирляр.  Сонра  гытыготу  кюклярини  1-2  саат  тямиз  сойуг  суда 
исладырлар.  Бундан  сонра  кюкляри  кцт  бычагла  газымагла  йахшы  тямизляйир, 
кянарларындакы  чыхынтылары  вя  зядяли  йерляри  кясиб  атырлар.  Тямизлянмиш  гытыготу 
йуйулур,  ят  машынындан  вя  йа  сцртэяждян  кечирилиб  нарын  хырдаланыр.  Хырдаланмыш 
кцтля  ейнижинсли,  сыйрымсыз,  зяриф  вя  аь  олмалыдыр.  Кцтля  гаралмасын  дейя  онун 
цзяриня  1:1  нисбятиндя  маринад  тюкцлцр.  Маринад  сиркя,  дуз,  шякяр  вя  судан 
щазырланыр.  «Ашхана  гытыготу»  цчцн  маринад  ашаьыдакы  ресептура  цзря  фаизля 
щазырланыр: 
- 80%-ли сиркя туршусу   5,0; 
- шякяр - 14,0; 
- дуз - 4,8; 
- су - 76,2; 
      Жями: 100,0. 
Бунлардан башга  она  мцхтялиф  ядвиййяляр    (дарчын,  михяк, ятирли истиот вя  с.) 
ялавя едилир. Беля щазырланмыш гытыготу аьзы мющкям баьлана билян вя тутуму 50, 
100,  125,  150,  250,  500  гр  олан  шцшя  банкалара  габлашдырылыр.  Гытыготу  щямчинин 

 
259 
аьзынын диаметри 9,5  мм-дян аз олмайан  215  см
3
 щяжмли  алцминиум  тублара  да 
габлашдырылыр. Ашхана гытыг-   отунда 12 мг% Ж витамини вардыр. 
Маринад щазырладыгда 80%-ли сиркя туршусуну биокимйяви цсулла щазырланмыш 
9%-ли  сиркя  туршусу  иля  явяз  етмяк  олар,  лакин  бурада  уйьун  щесаблама 
апарылмалыдыр. 
«Чуьундур  ширяси  иля  гытыготу»,  «Йеркюкц  иля  гытыготу»,  «Майонезля 
гытыготу»  щазырладыгда  маринада  ялавя  едилян  су  уйьун  олараг  чуьундур  вя 
йеркюкц ширяси, щямчинин майонезля явяз олунур. 
Гытыготу  ят,  балыг  хюрякляри  вя  сойуг  гялйаналтылар  цчцн  йахшы  тамлы  гатма 
щесаб  олунур.  Гытыготундан  бязи  соусларын  щазырланмасында  да  истифадя  олунур. 
Гытыготу пцрейябянзяр кцтлядян ибарят олуб, тцнд дада вя ятря малик олур. Кянар 
ий вя дад вермямялидир. 
Габлашдырылмыш  гытыготуну  гуру,  щавасы  йахшы  дяйишдириля  билян  отлагларда 
10
0
Ж-дя сахлайырлар. Сахланылма мцддяти йай вахты 13-30 эцн, гыш вахты ися 30-45 
эцндцр. Сойудужуда (0-2
0
Ж-дя) ади габда 2,5-4 айа гядяр, щерметик баьлы тарада 
ися 6 айа гядяр сахламаг олар. Гытыготу тоз щалында да бурахылыр. 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin