Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

601

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

3.  Diskont faiz dərəcəsi 

4.  Məcburi ehtiyat norması 

Dolayı pul siyasəti alətlərinin, sabit iqtisadi şərtlərə və davamlı maliyyə siyasətinə ehtiyacı vardır. 

Dolayı pul siyasəti alətlərinin effektiv istifadəsi üçün, maliyyə intizamının təmin olunması çox 

əhəmiyyətlidir. Bunun üçün hökumətin fiskal kəsrinin pul maliyyəsinə  mərkəz bank tərəfindən bəzi 

məhdudiyyətlər və həyata keçirilən pul siyasəti baxımından çox faydalıdır. 

Məsələyə Azərbaycan nümunəsində baxsaq, “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı 

haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunun 29-cu maddəsini nəzərdən keçirək. Burada pul 

siyasətinin aşağıdakı alətləri göstərilmişdir: 

1.  Açıq bazarda əməliyyatlar, 

2.  Faiz dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi, 

3.  Məcburi ehtiyat normaları, 

4.  Kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi, 

5.  Depozit əməliyyatları. 

Makroiqtisadi sabitliyin təmin olunması hədəflərini və pul-maliyyə bazarlarındakı yeni meyilləri 

nəzərə alaraq, Mərkəzi Bank faiz dəhlizinin parametrlərini yenidən nəzərdən keçirmişdir.  İdarə 

Heyətinin qərarı ilə 4 mart 2016-cı il tarixindən uçot dərəcəsi 7%, likvidlik əməliyyatları üzrə faiz 

dəhlizinin yuxarı  həddi isə 17% səviyyəsində müəyyən edilmişdir. Likvidlik əməliyyatları üzrə faiz 

dəhlizinin aşağı həddi isə dəyişməz olaraq 2% səviyyəsində saxlanılmışdır. 

Nəticə olaraq dayanıqlı makroiqtisadi sabitliyin təmin olunması, o cümlədən milli valyutadan 

yığım vasitəsi kimi daha geniş istifadənin təşviqi, pul-maliyyə bazarlarının inkişafı üçün pul siyasəti 

alətləri haqqında bir çox tədbirlər görülməkdədir. Dövlət qiymətli kağızlarının yüksək gəlirliklə 

yerləşdirilməsi, milli valyutada qorunan əmanətlər üzrə illik faiz dərəcəsinin yuxarı həddinin isə daha 

yüksək səviyyədə müəyyən olunması manata etimadın gücləndirilməsinə yönəlmişdir. 

 

 

 

QLOBAL İQTİSADİ BÖHRAN VƏ ONUN RİYAZİ MODELİ 

 

İlqar SADIQOV 

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Dövrümüzdə bank və kredit böhranı, birja böhranı, işsizlik böhranı, ticarət böhranı və ya sənaye 

böhranı, ifrat istehsal böhranı, səmərəsiz bölgü böhranı kimi bir çox terminlər istifadə edilməkdədir. 

Bunları bir başlıq altında, “İqtisadi böhran” adı altında toplamaq olar. 

İqtisadiyyatda böhranlar müxtəlif şəkillərdə ortaya çıxır. İstehsalda sürətli bir azalma, qiymətlərin 

ani düşməsi, iflaslar, işsizlik səviyyəsində ani artım,  əmək haqqının azalması, birjanın iflası, 

spekulyativ hərəkətlər və s. faktorlar iqtisadi böhranların başlıca səbəbləridir. Qlobal iqtisadi böhran 

isə bu faktorların təsiri ilə böhranın “domino təsiri” yaradaraq silsiləvari  şəkildə bütün dünyaya 

yayılması  nəticəsində yaranır. İşlərimizi olduqca asanlaşdıran elmi-texnologiyanın inkişafı ilə qlobal 

böhranlar da sanki yeni və heç bir kəsin təsəvvür edə bilməyəcəyi bir mərhələyə qədəm qoymuşdur. 

Buna 2008-cil il qlobal iqtisadi böhranını misal göstərmək olar.  

2008-ci il, sentyabrın 15-də ABŞ-nın 4-cü böyük bankı “Lehman Brothers” iflas olduğunu elan 

edir. Bu böhran tarixə "Qara Bazar Ertəsi" olaraq düşmüşdür. Böhran ilk olaraq 2007-ci ilin ikinci 

yarısında ABŞ-da başlamış, 2008-ci ildə isə qlobal səciyyə daşımışdır. Böhranın “ayaq səsləri” hələ 

2006-cı ildə eşidilməyə başlamışdı. 

2008-ci il iqtisadi böhranı maliyyə əsaslı bir böhrandır. Amerika Birləşmiş Ştatlarında bankların 

səhv kredit siyasəti və  mənzil bazarında paylanan kreditlərin geri dönməsində yaşanan çətinliklər 

böhranın  əsas səbəbləridir. Belə ki, böhrandan əvvəlki illər mənzil bazarında qiymətlərin sürətlə 

artmasını görən insanlar banklardan kredit götürərək iki, hətta üç ev almağa başladılar. Banklar isə 

kredit keçmişi yaxşı olmayan insanlara belə yüksək miqdarda kredit verməyə davam edirdilər. 2008-ci 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

602

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

il ortalarında təkcə yüksək faizli ipoteka kreditlərinin həcmi 1,5 trilyon dollara qədər yüksəlmişdi. 

Böhrandan sonrakı illərdə hətta, səbəbkarlar özləri də bu hallara yol verilməsini “dəlilik” adlandırdılar.  

Federal Ehtiyat Sisteminin (FES) o dövrdə faizləri davamlı artırması borclu şəxslərin aldıqları 

kreditləri geri ödəyə bilməməsinə  səbəb oldu. ABŞ-dakı evlərin qiymətləri 2007-ci ilin sonunda ən 

yüksək həddə çatdıqdan sonra, sürətli bir eniş göstərməyə başladı. Beləliklə, bankların şəxslərdən borc 

qarşılığı aldığı çoxlu sayda evlər dəyərini itirdi. Bunun digər banklara təsir göstərməsinin səbəbi isə 

ipoteka krediti verən bankların, bu kreditlərə  əsaslanb, törəmə maliyyə alətləri yaradaraq onları 

qiymətli kağızlar birjasında satması idi. Elə bunun nəticəsində böhran qısa müddətdə ölkə xaricinə də 

sıçradı. 2007-ci ildə, ABŞ-da istifadə edilən ipoteka krediti və bu kreditlərə bağlı törəmə məhsulların 

ümumi həcmi 10 trilyon dollara çatmış və dünyanın ən böyük kredit bazarını meydana gətirmişdir. 

Mənzil qiymətləri sürətlə düşüb, ipoteka kreditlərinin ödənməməsi riski ortaya çıxdıqda, 

“Lehman Brothers” iflas təhlükəsi qarşısında qaldı. ABŞ  rəhbərliyinin də  səssiz qalması  nəticəsində 

maliyyə nəhəngi “Lehman Brothers” 2008-ci il sentyabrın 15-də iflas etmişdir.  

Bəs iqtisadi böhranları  əvvəlcədən bilmək, modelini qurmaq və beləliklə  də qarşısını almaq 

mümkündürmü?  

Qeyd etdiyimiz kimi iqtisadiyyatda böhranın yaranmasının çoxlu səbəbləri olduğundan onun 

riyazi modelini qurmaq xeyli çətindir. Böhranın yaranmasının təsadüfi amillərlə də əlaqədar olduğunu 

nəzərə alsaq modeldə qeyri müəyyənliklərin öyrənilməsi məcburiyyəti yaranır. Qlobal iqtisadi böhran 

məsələsini müxtəlif aspektdən modelləşdirmək olar. Bu iqtisadi böhranın  əsas iştirakçıları dövlətlər 

olduğundan böhranın yaranmasında dövlətlərin iqtisadi münasibətlər məsələsini araşdıraq. Tutaq ki, n-

sayda dövlət var. Müəyyən dövlətlərin bir-birinə münasibətləri müsbət və ya əks ola bilər.  Əgər 

baxdığımız modeldə bütün dövlətlərin münasibətləri bir-birinə  əks olarsa, belə  məsələni antoqanist 

oyun məsələsinə, əgər dövlətlərin koalisiya yaratmasına imkan verən iqtisadi məsələyə baxılarsa, belə 

məsələni kooperativ oyun məsələsinə gətirmək olur. 

Antoqanist oyunda hər bir dövlət sərbəst fəaliyyət göstərdiyindən və məqsədi yalnız öz gəlirini 

maksimallaşdırmaq olduğundan bu halın öyrənilməsi daha sadədir. Ona görə  də bu işdə dövlətlər 

arasında koalisiya olmayan hala baxılır.  Əgər dölətlər arasında koalisiya olmazsa baxılan məsələ n-

şəxs arasında koalisiyasız oyunun xüsusi halı olur. Sadəlik üçün tutaq ki, dövlətdə məhsullar şirkətlər 

tərəfindən istehsal olunur. i-ci dövlətdə şirkətlərin sayını 

i

N -ilə işarə edək. Tutaq ki, i-ci dövlətdə k-

nıncı şirkətin istehsal etdiyi məhsulların sayı 

k

,

i

m -ya bərabərdir. İstehsal edilən məhsulların miqdarı 

uyğun olaraq 

)

x

,

,

x

,

x

(

k

,

i

m

k

,

i

2

k

,

i

1

k

,

i



-yə  bərabər olur. Burada 

j

k

,

i

x , i-ci dövlətin k-cı  şirkətinin istehsal 

etdiyi j-ci məhsulun miqdarıdır. i-ci dövlətin k-cı  şirkətinin istehsal etdiyi j-ci məhsulun vahid 

miqdarının dəyərini (bazar qiymətini) 

j

k

,

i

q  ilə  işarə edək. Onda i-ci dövlətin məhsulların satışından 

aldığı gəlir 

j

k

,

i

N

1

k

m

1

j

j

k

,

i

i

q

x

P

i

k

,

i









 -yə bərabər olur.  

i-ci dövlətin k-cı şirkətinin işçilərinin sayını 

k

,

i

m  ilə işarə edək. k-cı şirkətinin 



-ci işçiyə vahid 

zaman müddətində (məsələn ildə) verdiyi pul 



k

,

i

e -yə bərabər olarsa, onda k-cı şirkətinin vahid zaman 

müddətində  işçilərinə  xərclədiyi pul 







k

i,

m

1

ν

ν

k

i,

k

i,

e

D

 olar. i-ci dövlətin digər xərclərini 

i

Q  ilə, i-ci 

dövlətin vahid zamanda xalis gəlirini 

i

U  ilə işarə etsək, onda 

i

i

i

i

Q

D

P

U







 olur.  

)

)

)

((e

,

Q

,

)

q

,

,

q

,

(q

,

)

x

,

,

x

,

((x

s

i

k

i,

i

k

i,

i

k

i,

N

1

k

m

1

ν

ν

k

i,

i

N

1

k

m

k

i,

2

k

i,

1

k

i,

N

1

k

m

k

i,

2

k

i,

1

k

i,

i















 

işarə edək. 

n}

,

{1,2,

I





 ilə dövlətlər çoxluğunu, i-ci dövlətin bütün 

i

s

 strategiyalar çoxluğunu 

i

S

 ilə, 

)

s

,

,

s

,

(s

s

n

2

1





  və 

n

S

S

S

S

2

1











  işarə edək. Bazar iqtisadiyyatında hər bir dövlət 

istehsal etdiyi məhsulu istədiyi dövlətdə olan bazarda sata bildiyindən, onun gəliri digər dövlətlərlə 

çox  əlaqəlidir. Hər bir 

s

 parametrinə i-ci dövlətin 

(s)

H

i

 uduşu uyğun olur, burada 

R

S

:

H

i



 

verilmiş funksiyadır (

s

-in qeyd olunmuş qiymətində 

i

i

U

)

s

(

H



olur). 

i

H -yə gəlir funksiyası deyilir. 

}

}

{H

,

}

{S

{I,

G

I

i

i

I

i

i







 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

603

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

sistemi koalisiyasız oyun adlanır.  Əgər 

n

 dövlətin gəlirləri cəmi sabit olarsa və  C -yə  bərabərdirsə, 

yəni ixtiyari 

S

s



 olduqda  

C

(s)

H

(s)

H

(s)

H

n

2

1











 

olarsa, onda 

}

}

H

{

,

}

S

{

,

I

{

G

I

i

i

I

i

i







 koalisiyasız oyunu sabit cəmli oyun adlanır. 

Dövlət üçün əlverişli vəziyyət anlayışını verək. Tutaq ki, 

}

}

{H

,

}

{S

{I,

G

I

i

i

I

i

i







 oyununda 

müəyyən 

)

s

,

,

s

,

s

,

s

,

,

s

,

(s

s

n

1

i

i

1

i

2

1











  vəziyyəti verilmişdir, 

i

s  isə i-ci dövlətin hər hansı 

strategiyasıdır. 

)

s

,

,

s

,

s

,

s

,

,

s

,

s

(

s

n

1

i

i

1

i

2

1











 strategiyasında 

i

s  strategiyasının 

i

s  strategiyası ilə 

əvəz edilməsindən alınan strategiyanı 

i

s

s   ilə  işarə edək.  Əgər i-ci dövlətin ixtiyari 

i

i

S

s





 

strategiyası üçün  

)

s

(

H

)

s

s

(

H

i

i

i





 (1) 

bərabərsizliyi ödənərsə, onda 

s

 strategiyası i-ci dövlət üçün əlverişli vəziyyət adlanır.  

Əgər  s  strategiyası  hər bir dövlət üçün əlverişli vəziyyət olarsa, onda 

s

 strategiyası tarazlıq 

vəziyyəti adlanır. Başqa sözlə (1) bərabərsizliyi bütün 

n

,

,

2

,

1

i





 üçün ödənərsə, onda 

s

 strategiyası 

tarazlıq vəziyyəti adlanır. Tarazlıq vəziyyətinin tərifindən alınır ki, koalisiyasız oyunda heç bir dövlət 

tarazlıq vəziyyətindən imtina etməkdə maraqlı deyil. Əgər oyunda tarazlıq vəziyyəti varsa, onda belə 

iqtisadi vəziyyəti normal adlandıraq. Əgər oyunda tarazlıq vəziyyəti yoxdursa, belə iqtisadi vəziyyəti 

böhranlı hal adlandıraq. Beləliklə alırıq ki, dövlətlər arasındakı iqtisadi münasıbətin gətirildiyi anto-

qanist oyunda tarazlıq vəziyyəti yoxdursa, iqtisadıyyatda yaranan belə şərait böhranlı vəziyyət adlanır. 

Baxdığımız modelləşmədə bir çox amillər, xüsusi ilə siyasi amillər, dövlətlərin ehtiyatlar yığımı 

və dövlətlərin iqtisadi gücü nəzərə alınmayıbdır. 

Dövlətlər arasında koalisiya olan hala da baxmaq olar. Belə məsələni kooperativ oyuna gətirmək 

olur. Kooperativ oyunda koalisiyaların yaranıb və dağılması  məsələsi ümumi halda öyrənilə 

bilmədiyindən, xüsusi hallarda kooperativ oyunun nüvəsi məsələsi öyrənilmiş və iqtisadiyyatın nüvəsi 

məsələsinə tətbiq olunmuşdur. 

 

 

 

AZƏRBAYCANIN TİKİNTİ MATERİALLARI SƏNAYESİ 

MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ SAHİBKARLIĞIN MÖVCUD VƏZİYYƏTİ VƏ 

İNKİŞAFI MEYLLƏRİ 

 

 Qızbəs HƏSƏNLİ  

Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Hazırda Respublikamızın xalq təsərrüfatının bütün sahələrində olduğu kimi tkinti materialları 

sənayesi müəssisələri də radikal iqtisadi islahatlar mərhələsindədir. Bu mərhələdə  həyata keçirilən 

sosial-iqtisadi tədbirlərin hər birinin sənayenin ümumi iqtisadi inkişafında yerinin düzgün dərk 

edilməsi və həyata keçirilməsində ardıcıllığın gözlənilməsi köklü islahatların nəticələrinə əhəmiyyətli 

dərəcədə  təsir edən  əsas məsələlərdəndir. Tikinti materialları  sənayesi müəssisələrində reallığa 

gəldikdə, bir neçə müəssisələri çıxmaq  şərti ilə bu sahədə  vəziyyətin qeyri qənaətbəxş olması ilk 

baxışda aydınlaşır. 

Tikinti materialları  sənayesi müəssisələrində qiymətlərin liberallaşdırılmasından sonra sahə 

iqtisadiyyatında yaranmış vəziyyət iqtisadi islahatların özəyini təşkil edən özəlləşdirmə prosesini, bu 

əsasda sahədə sahibkarlığın inkişafı və rəqabət mühitinin formalaşdırılmasını həyati zərurətə çevirdi.  

Tikinti materialları  sənayesi müəssisələrində sahibkarlığın müasir vəziyyətinə qiymət verərkən, 

sahədə onun təşəkkülü və inkişafı prosesinin ziddiyyətli xarakteri nəzəri cəlb edir. Görünür məhz 

bunun nəticəsidir ki, 1996-cı ilin dekabr ayında prezidentin sərəncamı ilə tikinti materialları sənayesi 

nazirliyi ləğv edilir və sahədəki istehsal müəssisələrinin 90%-ə qədəri özəlləşdirməyə açıq elan edilir. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

604

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Fikirimizcə bu addım bir tərəfdən bəzi praktiki mülahizələrlə əlaqədar idisə, digər tərəfdən daha çox 

sahədə sivil sahibkarlığın inkişafı üçün əlverişli iqtisadi mühitin formalaşdırılmasına xidmət edirdi. 

Araşdırmalarımız göstərir ki, məhz bundan sonra tikinti materialları sənayesi müəssisələrində müxtəlif 

mülkiyyət formalı sahibkarlıq strukturları sürətlə artmağa başlamışdır. Çünki sonrakı 4 il (1997-2000-

ci illər)  ərzində sahədə  fəaliyyət göstərən müəssisələrin 87,6%-i xüsusi 8,7%-i kollektiv mülkiyyətə 

çevrilir və yalnız 3,7%-i dövlət mülkiyyətində qalır. 

Tikinti materialları sənayesi müəssisələrində istehsal avadanlığının köhnə olması, sahəyə dövlət 

investisiyasının yatırılmaması istehsal edilən material-məhsulların müasir tələbləri ödəyə bilməməsi və 

buna bənzər problemlər səbəbindən müəssisələr tələbatları ödəyə bilmir. Nəticədə  əksər tikinti 

materialları məhsulları xaricdən idxal edilir. 

İnkişaf etmiş dövlətlərin təcrübəsindən görünür ki, son illərdə kiçik və orta sahibkarlıq müəssi-

sələri öz istehsal fəaliyyətin kifayət qədər çətinliklərlə üzləşirlər. O cümlədən Azərbaycanda tikinti 

materialları sənayesində kiçik və orta müəssisələrin inkişafında əsas problemlər onların maddi–texniki 

istərsə də maliyyə cəhətdən kifayət qədər resurs bazasına malik olmamasıdır. Digər tərəfdən son bir 

ildə sənaye sahəsində baş verən proseslər sahibkarlara işgüzar fəaliyyəti həyata keçirmək üçün tələb 

olunan ehtiyat maliyyə  vəsaitlərinə malik olmağa imkan vermir. Bu vəsait  ən müxtəlif yollarla 

axtarılır, çünki ona kəskin ehtiyac vardır. 2016-cı il dövlət büdcəsinin hədsiz dərəcədə gərgin vəziyyəti 

bu sahədə vəsait mənbəyi kimi çıxış etməyə imkan vermir. Nəticədə isə yeganə çıxış yolu kimi kredit 

təşkilatlarına üz tutmaq lazım gəlir. Kreditlər sahibkarlığın inkişafında hər hansı problemin həllində 

mühüm rola malik olsa da, indiki halda daimi və artan inflyasiya, işsizlik və iqtisadi problemlər 

şəraitində sahibkarın müflisləşməsində qorxulu bir amilə çevrilir. 

Tikinti materialları sənayesi müəssisələrində problem yaradan məsələlərdən biri də kiçik və orta 

müəssisələrdə  təsərrüfat fəaliyyətinin  ətraflı  və geniş  təhlilinin aparılmamasıdır. Müəssisə 

fəaliyyətinin nəticələri ilə bağlı hesabat sənədlərinin tələbatlara uyğun olmaması bu sahədə vəziyyəti 

bir qədər də mürəkkəbləşdirir. Sahədə kiçik və orta müəssisələrin təsərrüfat fəaliyyətinə əhəmiyyətli 

təsirə malik texniki təchizat məsələləri də  qənaətbəxş  səviyyədə deyildir. Günün tələbatlarını ödəyə 

bilən müasir texnika və innovativ texnologiyalar, kiçik və orta müəssisələr üçün nəzərdə tutulan və 

onların özünəməxsus xüsusiyyətlərini nəzərə alan maşın-mexanizm, avadanlıq və digər mütərəqqi əsas 

istehsal vasitələri demək olar ki, yoxdur. Digər bir tərəfdən kiçik müəssisələrin yüksək texnoloji 

avadanlıqlara malik olması məhdud xarakter daşıyır, çünki, yüksək texnologiyanın əldə edilməsi üçün 

külli miqdarda maliyyə məsrəfləri tələb olunur. 

Sahədə  fəaliyyət göstərən iri müəssisələrdən fərqli olaraq, kiçik və orta biznes subyektlərinin 

əksəriyyətində, əsasəndə təsərrüfat fəaliyyətlərinin ilk dövrlərində lazimi maliyyə vəsaitinin olmaması 

səbəbindən istehsal texnikası ilə silahlanma səviyyəsi aşağı olur, müəssisədə sosial infrastruktur 

qurulmur, əməyin mühafizəsi və texniki təhlükəsizlik məsələləri həll edilmir, nəticədə bu da təsərrüfat 

fəaliyyətinin nəticələrinə mənfi təsir edir. 

Fikrimizcə mövcud şəraitdə tikinti materialları sənayesi müəssisələrində sahibkarlığın inkişafının 

zəruri iqtisadi mühitinin yaradılması bu bölmənin inkişafına yönəldilmiş tədbirlərə sistemli yanaşmanı 

nəzərə almaqla aşağıdakı istiqamətlərdə həyata keçirilməlidir: 

- istehsal  müəssisələrində  işgüzar fəaliyyətin ümumi təşkilati  şəraitini təmin edən, müasir 

tələbləri ödəyən infrastrukturlar yaradılmalıdır; 

- sahə müəssisələrində inkişafın vacib amillərindən biri olan investisiya və innovasiya tədbirləri 

reallaşdırılmalı və sahibkarlığın maliyyə təminatı həyata keçirilməlidir; 

- sahə müəssisələrində xarici iqtisadi fəaliyyət də daxil olmaqla, güzəştli kreditləşmə  və vergi 

qoyma mexanizmi elə  tətbiq edilməlidir ki, indiki şəraitdə sahibkarlığın inkişafına  əlverişli  şəraitin 

yaradılması istiqamətində tələbatların təmin edilməsi ön plana çıxmış olsun; 

-  sahə müəssisələrində sahibkarlıq strukturlarının müasir şəraitə uyğun fəaliyyət göstərə bilməsi 

üçün idarəetmədə  təşkilati dəyişikliklər edilməli, sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkilati təminatı reallaş-

dırılmalıdır; 

- sahə müəssisələrində vergi və investisiya siyasəti sahibkarlığın inkişafı istiqamətinə yönəl-

dilməli, sahibkarlıq subyektlərində elmi-metodiki və kadr təminatı  məsələlərinə yüksək diqqət 

yetirilməlidir. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

605

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Doğrudur son bir ildə dövlət sahibkarlarla münasibətlərinin inkişaf etdirilirməsi, sahibkarlığın 

dövlət tənzimlənməsi sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində xeyli işlər görmüş, nəticədə 

müdaxilə halları  kəskin azalmışdır. Həmdə sahibkarlığa dövlət maliyyə  dəstəyi mexanizmi 

yaradılmışdır ki, bu mənbə hesabına kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə vəsaitlərinə olan 

tələbatlarının ödənilməsi xeyli yaxşılaşmışdır. Son aylarda sahibkarlığa konsaltinq, informasiya 

təminatı və işgüzar əlaqələrin inkişafı istiqamətində davamlı tədbirlər həyata keçirilməkdədir. 2015-ci 

ildə ölkə sahibkarlarının işgüzar əlaqələrinin dəstəklənməsi istiqamətində həm ölkə daxilində, həm də 

xaricdə mühüm iqtisadi tədbirlər, biznes forumlar, sərgilər, seminar və konfranslar keçirilmişdir ki, 

bunlar da istər respublikamızda biznes mühitinin və iqtidasi potensialın təbliği, istərsə  də yerli 

sahibkarların işgüzar əlaqələrinin inkişafı baxımından xeyli əhəmiyyətli olmuşdur.  

Perspektiv dövrdə Azərbaycanın tikinti materialları  sənayesi müəssisələrində inkişaf etmiş 

ölkələrdə geniş yayılan və dünyada “françayzinq” adı ilə  məşhur olan təsərrüfat formasından da 

istifadə etmək sahədə müəssisələrin inkişafına müsbət təsir göstərmiş olar. Çünki françayzinq 

sistemindən istifadə edən həm iri, həm də kiçik müəssisələr müəyyən üstünlüklər əldə edir. Ən əsası 

odur ki, iri müəssisələrlə kiçik müəssisələr arasında sıx qarşlıqlı əlaqə yaranır və inteqrasiya fəaliyyəti 

güclənir. 

Françayzinq əsasında iri və kiçik müəssisələrin qarşılıqlı əlaqələrində vacib məsələlər dən biri də 

müəssisələr arasında dayanıqlı münasibətlərin qurulmasıdır. Bu zaman kiçik müəssisələrin françayzinq 

formasında fəaliyyəti nəticəsində  əldə etdikləri mənfəət, onların müstəqil fəaliyyəti zamanı 

qazandıqları mənfəətdən həmişə çox olur.  

Françayzinq iri və kiçik sahibkarlığın qarşılıqlı  əlaqə forması olaraq Azərbaycanın tikinti 

materialları  sənayesi müəssisələrində, ticarət və xidmət sferasında geniş  tətbiq edilə bilər ki, bu da 

Qərb texnologiyasının  ən yaxşı nümunələrinin yerli müəssisələrin fəaliyyətində istifadə olunmasına 

şərait yaratmış olar. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sahibkarlıq fəaliyyətinin gücləndirilməsi və yerli isteh-

salın artırılması ilə bağlı verdiyi sərəncamlar və tapşırıqlar, sahibkarlığa dövlət dəstəyi tədbirlərinin 

səmərəsinin yüksəldilməsi istiqamətində  həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində 2016-cı 

ilin ilk ayları  ərzində xeyli işlər görülmüşdür.  İnanmaq olar ki, il ərzində görüləcək digər tədbirlər 

nəticəsində sahə müəssisələrinin təsərrüfat fəaliyyətində yeni canlanma yaranacaq və tikinti 

materialları sənayesi müəssisələrinin fəaliyyətində mühüm nailiyyətlər əldə ediləcəkdir.