Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar
ELASTİKİ BORUDA HƏRƏKƏT EDƏN MAYELƏRDƏ DALĞALARIN
Yüklə 22,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- Ali Nadi KAPLAN
- İKİLAYLI ORTOTROP QEYRİBİRCİNS LÖVHƏLƏRİN QEYRİBİRCİNS ELASTİKİ MÜHİTDƏ DAYANIQLIĞI Fəxrəddin İSAYEV
- MÜSTƏVİ ANTENA QƏFƏSLƏRİNİN SİNTEZİ METODU Rüfət BAYRAMOV Erkan
- PAMBIQ PARÇALARIN ŞIŞMƏNIN, RELAKSASIYANIN, SÜRTÜNMƏNIN VƏ SAPLARIN ƏYILMƏ HÜNDÜRLÜYÜKLƏRININ SƏBƏBINDƏN QISALMASININ TƏHLILI
- Parçaların qısalmasına şişmənin təsiri.
- Parçalarda sapların əyilmə hündürlüyünün qısalmaya təsiri.
- Parçanın qısalmasına liflərin və sapların relaksasiyasının təsiri
|
ELASTİKİ BORUDA HƏRƏKƏT EDƏN MAYELƏRDƏ DALĞALARIN YAYILMASI HAQQINDA G.M SALMANOVA, R.S. ƏKBƏRLİ, Jalə QURBANOVA jal.qurbanova.1994@mail.ru AZƏRBAYCAN
Çox fazalı sistem dinamikasının tədqiqi çox geniş sahədə elm, texnika, canlı orqanizmlər və başqa fundamental problemlərlə bağlı məsələləri əhatə edir. Deformasiya olunan borularda maye axınının əsas ideya və prinsiplərinin məlum olmasına baxmayaraq, mayenin çoxfazalı olması, həmçinin müxtəlif faktorların maye hərəkətinin xarakteristikasına təsiri yaxşı öyrənilməmiş
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
427 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan sahələrdəndir. Ona görə də deformasiya olunan borularda hərəkət edən mayelərdə dalğaların yayılma proseslərinin daha ümumi qanuna uyğunluqlarının öyrənilməsi nəzəri cəhətdən maraqlı, praktiki cəhətdən isə aktualdır. Belə araşdırmaların nəticələri örtük-maye sistemində dalğavari prosesi xarakterizə edən bu və ya digər faktların keyfiyyət mülahizələrinin əsasını təşkil edir.
Təqdim olunan işdə yarımsonsuz silindrik, ortotrop boruda sıxılmayan mayenin pulsvari hərəkəti araşdırılaraq, verilən sərhəd şərtlərində təzyiq, sürət, sıxlıq və boru divarının radial yerdəyişməsinin təyini üçün analitik düsturlar alınmışdır. Borunun radiusu və divarının qalınlığı uyğun olaraq,
və
h ilə işarə olunmuşdur. f
sıxlığına malik maye bircins və sıxılmayan qəbul olunmuşdur. Özlülüyü nəzərə almamaqla sürət profilini təqribi olaraq müstəvi qəbul etmək olar [1]. Birölçülü modeldə axının sürəti ) , ( t x u u , təzyiqi ) , ( t x p p , boru divarının radial yerdəyişməsi ) , ( t x w w kimi ifadə olunmuşdur. Deyilənlər əsasında kəsilməzlik, hərəkət tənlikləri yazılır [2,3]. Digər tərəfdən, divarın materialının elastik ortotrop olduğunu fərz edirik, 1 /
R h nisbəti ödənir və boru ətraf mühitə sərt bərkidilmişdir. 1 / R w şərti daxilində borunun hərəkət tənliyini yazırıq.
Burada
boru materialının divarının sıxlığı, elastiklik modulu, Puasson əmsallarıdır. Növbəti addımda nəzərə alırıq ki, kəmiyyəti iki tip gərginlikdən ibarətdir: maye tərəfindən boruya təsir edən hidrodinamik təzyiqi və əhatə edən xarici mühitin özlü-elastik sərtliyə malik olmasını fərz etməklə yaranan gərginlikdən təşkil olunur. Sistem tənliklər həll edilərək (1) – (3) məsələsinə gətirilir. (1)
(2)
(3)
Qeyd edək ki, xəttilik şərti daxilində (1) – (3) məsələsinin yalnız həqiqi həlli maraq kəsb edir.
FONKSİYONEL DERECELENDİRİLMİŞ KAPLAMALAR İLE KAPLI SANDVİÇ SİLİNDİRİK KABUĞUN KAYMA DEFORMASYONLU KABUK TEORİSİNE DAYALI STABİLİTE PROBLEMİNİN ÇÖZÜMÜ Abdullah AVEY Süleyman Demirel Üniversitesi AZƏRBAYCAN
Süleyman Demirel Üniversitesi nadikaplan@sdu.edu.tr AZƏRBAYCAN Son yıllarda, değişik mühendislik alanlarında sandviç sistemlerde geleneksel kompozitlerin yerine, fonksiyonel değişimli malzemelerden (FDM) oluşan çekirdeğe sahip sandviç yapı elemanları daha fazla kullanım görmeye başlamıştır. Geleneksel sandviç yapı, yapıştırıcı eklemler kullanılarak, hafif ve düşük modüllü kalın çekirdeği içine alan iki tane sert, ince ve güçlü yüz yapraktan oluşur ve çok verimli hafif yapı elde etmek için kullanılır (Johnson ve Sims, 1986). Farklı malzemelerden oluşan tabakaların ara-yüzlerinde malzeme özelliklerinin aniden değişimi büyük gerilmelerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu da bazı tabakaların bir-birinden kopmasına yol açabilir. Bu tür olumsuz IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
428 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan etkileri önlemek için sandviç yapılarda ara eleman olarak FDM’lerin kullanılması son yıllarda daha çok tercih edilmektedir. Bu teknik kompozit malzemelerin ara-yüzü sorunlarını ortadan kaldırır ve böylece gerilme dağılımları düzgün olur (Bkz., Pitakthapanaphong and Busso, 2002; Sofiyev, 2007; Wu and Kuo, 2013). Bu çalışmada fonksiyonel değişimli malzemelerden oluşan çekirdeğe sahip sandviç kabuğun eksenel yük etkisi altında stabilite problemi ele alınmaktadır. FD çekirdekli silindirik kabuğun dış yüzeyi metal ve iç yüzeyi seramik kaplamalıdır (Şekil 1a). Koordinat sistemi orijin silindirik kabuğun sol ucunda ve FD çekirdeğin referans yüzeyinde seçilmiştir. Koordinat eksenleri, x ve y eksenel ve çevresel doğrultularda, z ekseni ise söz konusu iki eksene dik olarak yönelmektedir. Seramik tabakanın kalınlığı
, metal tabakanın kalınlığı m h , FD çekirdeğin kalınlığı FD h
metalle kaplı FD çekirdekli sandviç silindirik kabuğun genel kalınlığı FD s m h h h h olarak ifade edilmektedir. Silindirik kabuğun yarıçapı
, uzunluğu L ve
2 / , , , 2 / 4 3 2 1
h h h h h olup
tabakaların kalınlığını belirleyen sabitlerdir (Şekil 1b). FDM malzeme ve çekirdeğin matematiksel modelleri oluşturulduktan sonra bu modellere dayalı olarak, FDM çekirdek içeren kabuğun temel bağıntı ve denklemleri kayma deformasyonlu kabuk teorisi (KDKT) kullanılarak türetilmektedir. Galerkin yöntemi uygulanarak kısmi türevli diferansiyel denklemler çözülerek kritik eksenel yük için denklemleri kayma deformasyonlu kabuk teorisine dayalı kapalı çözüm elde edilmektedir. Elde edilen ifadelerden, pür FDM, pür metal ve pür seramik sandviç kabukların kritik eksenel yükü için kapalı çözüm özel olarak bulunmaktadır.
Şekil 1. a) FD çekirdekli sandviç silindirik kabuk eksenel basınç yükü altında, b) sandviç kabuğu oluşturan katmanların diziliş şekli: (1) seramik, (2) FDÇ, (3) metal Sayısal hesaplarda, ara eleman olarak fonksiyonel değişimli malzeme olarak metal-seramik karışımı olan paslanmaz çelik/silikon-nitrat (SUS304/Si 3 N
) veya fonksiyonel değişimli çekirdek (FDÇ) kullanılmaktadır. Bu çekirdeğin de yer aldığı SUS304/FDÇ/Si 3 N
şeklinde sandviç silindirik kabuklar tasarlanmaktdır.
kesir oranları ve kabuk geometrisinin etkileri incelenmektedir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
429 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan İKİLAYLI ORTOTROP QEYRİBİRCİNS LÖVHƏLƏRİN QEYRİBİRCİNS ELASTİKİ MÜHİTDƏ DAYANIQLIĞI Fəxrəddin İSAYEV Orxan HÜSEYNOV Seymur HƏSƏNOV Qafqaz Universiteti Qafqaz Universiteti Qafqaz Universiteti
AZƏRBAYCAN
AZƏRBAYCAN AZƏRBAYCAN Ortotrop qeyribircins elastik materiallardan hazırlanmış ikilaylı düzbucaqlı lövhələrin qeyribir- cins elastiki mühitdə dayanıqlıq məsələsinə baxaq . Koordinat sistemi aşağıdakı kimi qəbul edilmişdir.Ox və OY oxları lövhənin laylarını ayıran orta müstəvidə yerləşir. OZ – oxu isə bu müstəviyə perpendikulyar yönəlib. Məlumdur ki , gərginlik və deformasiya tenzorlarının komponentləri arasında əlaqə ümumiləşmiş Huk qanuna görə aşağıdakı şəkildə alınır: üst layda :
alt layda :
Fərz edək ki , layların materiallarının elastiki xarakteristikaları qalınlıq koordinatının kəsilməz funksyalarıdır və aşağıdakı kimi göstərilir.
Kirxhof-Lyav hipotezasının , lövhənin bütün qalınlıq elementi üçün doğru olduğunu qəbul edək , yəni
(4) Bu ifadələrdə lövhənin orta müstəvisinin kiçik deformasiyaları və əyintiləridir. Məlumdur ki, baxılan halda qüvvə və moment komponentləri aşağıdakı ifadələrlə təyin olunurlar. ,....... , (5) ,...., (6) Burada - uyğun layların qalınlıqlarıdır. (1) – (4) ifadələrini (5)-(6) da yazaraq qüvvə və moment konponentləri üçün alarıq. ,... (7) .... (8) Burada
və digər əmsallar baxılan ikilaylı qeyribircins ortotrop lövhənin ümumiləşmiş sərtlik xarakteristikalarıdır. Baxılan qeyribircins ikilaylı düzbucaqlı lövhələrin tarazılıq tənlikləri aşağıdakılardan ibarətdir:
(10) Burada K(W) – elastiki əsasın müqavimət qüvvəsidir. Məlumdur ki, gərginlik funksyasını aşağıdakı ifadələrlə daxil etsək
bu halda (9) sistemi eynilik kimi ödənir.(10) və (11)-tənliklərindən isə gərginlik funksiyasına və əyintiyə görə mürəkkəb dayanıqlıq tənliklər sistemi alınır. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
430 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Baxılan lövhənin qeyribircins elastiki əsas üzərində dayanıqlıq məsələsini tədqiq edək, yəni məlum Vinkler modelində qəbul edək.Bu zaman(10) tənliyindəki müqavimət qüvvəsi bu şəkildə olar: . Lövhənin birtərəfli sıxılması halında dayanıqlıq tənliklər sistemi aşağıdakı şəkildə alınır:
,(14) Lövhənin kənarları oynaqlı bərkidildiyi halda bu sistemin həllini
,
, (15) şəklində qəbul edərək (14) tənliyindən alarıq: , (16) (15)-ifadələrini (13) tənliyində yazaraq onu Bubnov-Qalyorkin metodu ilə həll ed
Burada ilə (13) tənliyinin sol tərəfi işarə edilib . Bəzi çevirmələrdən sonra (17) – dən kritik qüvvəni təyin etmək üçün alırıq:
(18) tənliyində aşağıdakı işarələmə qəbul edilmişdir.
Fərz edək ki, , yəni bu şəkildədir:
Bu halda (19) – dən alırıq: Bu ifadəni (18) də yazaraq kritik qüvvəni təyin etmək üçün aşağıdakı düsturu alarıq.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
431 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Müxtəlif qeyribircinslik halları üçün lövhənin ümumiləşmiş sərtlik xarakteristikaları təyin edilərək, baxılan ikilaylı qeyribircins ortotrop lövhələrə üçün kritik qüvvələrin qiymətləri (22) düsturuna əsasən təyin edilir.
MÜSTƏVİ ANTENA QƏFƏSLƏRİNİN SİNTEZİ METODU Rüfət BAYRAMOV Erkan AFACAN
Gazi Üniversiteti
Gazi Üniversiteti rufatbyrmv@gmail.com
TÜRKIYE
TÜRKİYE
Elektromaqnit siqnalların emalına əsaslanan texnologiyalar insanın gündəlik həyatında mühüm yer tutur və bu tip siqnalların ötürülməsi və qəbulunda istifadə edilən əsas texnologiya antenalar və antena qəfəsləridir. Bir antenanın buraxma dalğasının yayılma sahəsinin analizi dalğaların genişliyi və keyfiyyətinin azalmasını göstərir. Lakin uzaq məsafələr üçün və ya radar tətbiqində antena dalğasının istənilən bir istiqamətdə sıxlaşdırılması tələb olunur. Tək bir antenanın bu ehtiyacı qarşılaya bilməsi üçün onun elektrik gücünü artırmaq lazım gəlir. Ancaq bu gücü təmin edən tək bir antenanın istehsalının, quraşdırılmasının çətin olması antena qəfəslərinin yaranmasına səbəb olmuşdur. Bir neçə antenanın birləşməsi istənilən nəticəyi əldə etməyə şərait yaradır. Antenaların müəyyən bir həndəsi şəkildə bir yerə yığılması ilə yaranan antenalara antena qəfəsi deyilir. Qəfəslərdə antenalar müxtəlif ölçü və güclərdə ola bilər, lakin qəfəslərin sintezi zamanı üstünlük eyni formalı və güclü antenalara verilir. Tətbiq sahələrinin geniş olması səbəbindən antena qəfəslərinin sintezi zamanı sərbəstlik dərəcələrinin sayı böyükdür, mümkün arxitekturalar çoxdur və qarşıya qoyulan sintez məqsədləri müxtəlifdir. Bu səbəblərdən antena qəfəslərinin sintezi mürəkkəb məsələyə çevrilir və son onilliklər ərzində antena qəfəslərinin sintezi üçün bir sıra metodlar təklif edilmişdir, lakin məsələnin qənaətbəxş həlli hələlik əldə edilməyib. Təqdim olunan işdə antenaların qəfəsdə evristik strategiya əsasında Adamar fərq çoxluqları əsasında yerləşdirilməsi metodu təklif edilir. Müstəvi antena qəfəslərindən istifadə edilərək [2] ilə müqayisədə daha üstün nəticələr əldə edilmişdir. Müstəvi antena qəfəslərində antenalar matris formasında yerləşdirilir. Bu növ antena qəfəslərində dalğalar simmetrik formada yayılır və yan ləçəklərin səviyəsi aşağı düşür. 8x8 ölçülü 64 antenadan ibarət qəfəsdə yan ləçəklərin səviyyəsi ən üstün nəticədədir. Bu məqalədə antenaların sayı azaldılaraq ən üstün nəticəyə yaxın nəticənin tapılması metodları araşdırılmışdır. Bu metodlara misal olaraq çevrə boyu yerləşdirmə, şahmat metodu və dağınıq yerləşdirməni göstərmək olar. Bu metodların araşdırılması dağınıq yerləşdirmə metodunun ən uyğun və sərfəli metod olduğunu göstərmişdir. 64 antenadan ibarət qəfəsin nəticəsi ilə bizim yaratdığımız 28 antenadan ibarət qəfəsin nəticələrinin müqayisəsini aparaq. İstiqamət diaqramının eni yarımgüc səviyəsinə görə 64 antenalı qəfəsdə φ=0° müstəvidə Δθ=12.938°, φ=90° müsətəvidə Δθ=12.6°, φ=45° müstəvidə Δθ=14.654°, yan ləçəyin maksimum səviyəsi isə δ max
=0.442 idi. 28 antenalı qəfəsdə isə φ=0° müstəvidə Δθ=12.938°, φ=90° müstəvidə Δθ=14.302°, φ=45° müstəvidə Δθ=12.401°, yan ləçəyin maksimum səviyəsi isə δ max =0.333 tapıldı. Göründüyü kimi nəticələr pisləşmədi, əsas ləçəyin eni genişlədi, yan ləçəyin səviyəsi ciddi bir şəkildə düşdü.
5 0 5 0 0 0 0 0 1
D 0 ( ) D 2
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
432 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan PAMBIQ PARÇALARIN ŞIŞMƏNIN, RELAKSASIYANIN, SÜRTÜNMƏNIN VƏ SAPLARIN ƏYILMƏ HÜNDÜRLÜYÜKLƏRININ SƏBƏBINDƏN QISALMASININ TƏHLILI Aytən AĞAYEVA Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Aytenka72@mail.ru AZƏRBAYCAN Məhəmmədəli NURİYEV
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Mehman62@mail.ru AZƏRBAYCAN
Qısalmanın yaranma səbəbinin tamamilə təhlil olunması yalnız liflərin, ipliklərin və parçaların isti-nəm emalından sonra ölçülərinin dəyişməsinin dərindən öyrənilməsi əsasında mümkündür. Qısalmanın yaranma səbəblərinin öyrənilməsi üçün aparılan tədqiqat işlərində belə nəticəyə gəlinmişdir ki, tekstil materiallarının xətti ölçülərinin dəyişməsinə meyillilik bir çox amillərlə təyin olunur. Birinci növbədə lifin kimyəvi təbiəti, ipliyin strukturu və parçanın toxunma xarakteri öyrənilməlidir.
liflərdir ki, onlar da suda və sulu məhlullarda güclü şişirlər. Bunun nəticəsində onların uzunluğu qısalır və qalınlığı böyüyür. Hidrofil liflərdən istehsal olunan parçalar, hidrofob təbiətli liflərdən istehsal olunan parçalar nisbətən xətti ölçülərini dəyişməyə daha çox meyillidirlər. Hidrofob təbiətli liflər suda şişmir və ölçülərini dəyişmirlər. Müasir tədqiqatlara görə su şişən sellüloz materiallarında kapilyar nəmli və su kristalları halında olur. Su kristalları ara məsafələrinə keçərək onları yerindən sürüşdürməklə lifin diametrinin böyüməsinə gətirib çıxarır. Ümumiyyətlə şişmə prosesi 4 mərhələyə bölünür: - tərkibində 0%-dən 10%-ə qədər su olan zaman sellüloz zəncirinin zəif itələnməsi; - tərkibində 10%-dən yüksək nəmlik olduğu zaman ox boyu və diametral istiqamətdə liflərin şişməsi sellüloz zəncirinin daha güclü itələnməsi; - nəmliyin 40%-dən yüksək olduğu zaman ox boyu şişmənin dayanması; - nəmliyin 70%-dən yüksək olduğu zaman diametrinin artması ilə lifin xaricində suyun görünməsi. Diametral şişmənin həddinin ox boyu şişmənin həddinə nisbəti anizatropiyasının göstəricisidir. Bu göstərici lifin oxu və həmçinin diametri üzrə istiqamətlərdə şişməsi zamanı ölçülərinin müxtəlif dəyişmə qabiliyyətini xarakterizə edir. Şişmənin anizatropiyasının əmsalının həddi vahiddən sonsuzluğa qədər ola bilər. Vahid zəncirin tamamilə qeyri-nizamlı olması zamanı strukturun izotropyasına, sonsuzluq isə molekulların ideal düzülüşünə uyğun gəlir. Bu sərhəd hədlər tekstil liflərində praktiki olaraq rastlaşılmır. Şişmənin anizatropiyası lifin amorflu sahəsinin makromolekullarının ox boyu düzülmə dərəcəsini kəmiyyətcə ifadəsidir. Şişmənin anizatropiyasının əmsalı ox boyu şişmənin sərhəddinə qədər sabit qalır, yəni nəmliyin azacıq olması zamanı lifin şişməsi uzunu və eni istiqamətdə bərabər gedir. Ox boyu şişmə həddən yüksək olduqda anizatropiya əmsalı diametral şişmənin böyüməsinə uyğun olaraq artır. Lakin, parçanın qısalma həddinə lif və sapların şişmə faktorunun təsirinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi aparılmamışdır.
qısalması sapların əyrilərinin dəyişməsi nəticəsindən olur. Məsələn, ipliyin çox işləməsi ilə parçanın qısalma həddinin arasındakı asılılığı hesabi yolla %-lə alınmışdır:
burada U T - parçanın qısalması; - parçanın qısalma prosesində ipliyin çox işlənməsinin dəyişməsi; y n - iplik; a 1 - yuyulmayan parçanın ipliyinin təkrar işlənməsi; a 2 - qısalmış parçada ipliyin çox işlənməsidir. Qısalma prosesində parçalarda ipliyin əyrisinin hündürlüyünün dəyişməsi haqqında məsələnin araşdırılması zamanı bu dəyişikliklərin yaranma səbəbi aydınlaşdırılmışdır. Əsas məsələ, ondadır ki, əriş və arğac saplarının sistemləri parça istehsalı prosesində güclü taramlaşdırıldığı üçün onlar isti-nəm emalları zamanı relaksasiyaya uğrayırlar. Bunun nəticəsində saplar əyilirlər. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
433 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Parçanın qısalmasına liflərin və sapların relaksasiyasının təsiri. Bir çox tədqiqatlarda hesab edilər ki, qısalmanın əsas səbəbi tekstil istehsalatının bütün mərhələlərində (əyirmə, toxuma və tamamlama prosesi) liflər, ipliklər və saplar güclü taramlığa məruz qalırlar. Parça istehsalında xüsusilə əriş istiqamətində. Yuyulma və isladılma prosesi zamanı yapışqan yuyularkən lif və saplar gərginlikdən azad olurlar. Istinin və nəmliyin təsirindən liflərdə elastiklik əmələ gəlir, yəni relaksasiyaya uğrayırlar və nəticədə onun uzunluğu azalır. Sap sistemin taramlıq dərəcəsi bərabərləşir və qısalma ortaya çıxır. Lif və sapların relaksasiyasının qısalmaya təsirinin tədqiqi üzrə işlərin təhlili göstərir ki, parçaların qısalması istehsal prosesində qazanılan daxili gərginlikdən daha çox asılıdır və bunun nəticəsində relaksasiyanın yaranmasına səbəb olur. Amma bunlarla bərabər isti-nəm emalından sonra parçaların qısalmasına relaksasiyanın təsirinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi aparılmamışdır.
Yüklə 22,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|