Microsoft Word 03 Kishlok xujaligida buxalteriya xisobi va solikka tortish \

24.5.Aktsiz solig‘ini to‘lovchilar soliqqa tortish ob’ekti va soliqni hisoblash tartibi. 
Aktsiz solig‘i to‘lovchi yuridik va jismoniy shaxslar quyidagilardir: 
O‘zbekiston Respublikasi hududida aktsiz solig‘i solinadigan tovarlarni (aktsiz to‘lanadigan 
tovarlarni) ishlab chiqaruvchilar; 
O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga aktsiz to‘lanadigan tovarlarni import 
qiluvchilar;
oddiy shirkat aktsiz to‘lanadigan tovar ishlab chiqargan taqdirda, oddiy shirkat 
shartnomasining oddiy shirkat ishlarini yuritish zimmasiga yuklatilgan sherigi (ishtirokchisi). 
Aktsiz to‘lanadigan tovarlarning ayrim turlari bo‘yicha aktsiz to‘lanadigan tovarlar ishlab 
chiqaruvchi bo‘lmagan shaxs O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan 
aktsiz solig‘ini to‘lovchi etib belgilanishi mumkin. 
Quyidagi operatsiyalar aktsiz solig‘i solinadigan ob’ektdir: 
1) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni realizatsiya qilish, shu jumladan: 
tovarni sotish (jo‘natish); 
garov bilan ta’minlangan majburiyat bajarilmagan taqdirda, garovga qo‘yilgan aktsiz 
to‘lanadigan tovarlarni garovga qo‘yuvchi tomonidan topshirish; 
aktsiz to‘lanadigan tovarlarni bepul topshirish; 
aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ish beruvchi tomonidan ish haqi hisobiga yollangan xodimga 
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda topshirish yoki hisoblangan dividendlar hisobiga yuridik 
shaxsning muassisiga (ishtirokchisiga) topshirish; 
aktsiz to‘lanadigan tovarlarni qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda boshqa tovarlarga 
(ishlarga, xizmatlarga) ayirboshlash uchun topshirish;
2) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa yoki 
pay badali tariqasida yoxud oddiy shirkat shartnomasi bo‘yicha sherikning (ishtirokchining) hissasi 
sifatida topshirish;
3) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni yuridik shaxsning ishtirokchisiga (muassisiga) u yuridik 
shaxs tarkibidan chiqqan (chiqib ketgan) taqdirda yoki yuridik shaxs qayta tashkil etilganligi, 
tugatilganligi (bankrotligi) munosabati bilan topshirish, shuningdek oddiy shirkat shartnomasi 
doirasida ishlab chiqarilgan aktsiz to‘lanadigan tovarlarni mazkur shartnoma sherigiga 
(ishtirokchisiga) uning shartnoma ishtirokchilari umumiy mulkidagi mol-mulkdan ulushi ajratib 
berilgan yoki bunday mol-mulk taqsimlangan taqdirda topshirish;
4) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ulush qo‘shish asosida qayta ishlashga topshirish, shuningdek 
ulush qo‘shish asosida xom ashyo va materiallarni, shu jumladan aktsiz to‘lanadigan xom ashyo va 
materiallarni qayta ishlash mahsuli bo‘lgan aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchi 
tomonidan qayta ishlashga berilgan xom ashyo va materiallarning mulkdoriga topshirish; 
5) ishlab chiqarilgan va (yoki) qazib olingan aktsiz to‘lanadigan tovarlarni o‘z ehtiyojlari 
uchun topshirish; 
6) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga import 
qilish. 
Quyidagilarga aktsiz solig‘i solinmaydi: 
1) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ularning ishlab chiqaruvchilari tomonidan eksportga 
realizatsiya qilishga, bundan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
belgilanadigan aktsiz to‘lanadigan tovarlarning ayrim turlari mustasno; 
2) keyinchalik O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududidan olib chiqib ketilishi sharti 
bilan «bojxona hududida qayta ishlash» bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlardan ishlab 
chiqarilgan qayta ishlash mahsuli bo‘lgan aktsiz to‘lanadigan tovarlarni topshirishga;
3) tabiiy ofatlar, qurolli mojarolar, baxtsiz hodisalar yoki avariyalar yuz berganda yordam 
ko‘rsatish uchun, insonparvarlik yordami va beg‘araz texnik ko‘mak sifatida, shuningdek xayriya 

---

265 
maqsadlari uchun aktsiz to‘lanadigan tovarlarni davlatlar, hukumatlar, xalqaro tashkilotlar 
tomonidan O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga import qilishga; 
4) aktsiz to‘lanadigan tovarlarni O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga aktsiz 
solig‘i solinmaydigan tovarlarni olib kirish normalari doirasida jismoniy shaxslar tomonidan import 
qilishga. O‘zbekiston Respublikasining bojxona hududiga aktsiz solig‘i solinmaydigan tovarlarni 
jismoniy shaxslar tomonidan olib kirish normalarining eng yuqori chegarasi O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi; 
5) 
vakolatli 
davlat 
organining 
yozma 
tasdig‘i 
mavjud 
bo‘lgan 
taqdirda, 
telekommunikatsiyalar operatorlari va tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalarini 
sertifikatlashtirish bo‘yicha maxsus organ tomonidan olinadigan tezkor-qidiruv tadbirlari tizimi 
texnik vositalarini import qilishga. 
Aktsiz to‘lanadigan tovarlar oluvchiga jo‘natilgan (topshirilgan) kun, aktsiz to‘lanadigan 
tovarlarga doir soliq solinadigan operatsiyalar amalga oshirilgan sanadir. 
Garovga qo‘yilgan aktsiz to‘lanadigan tovarlar garovga qo‘yuvchi tomonidan topshirilgan 
taqdirda, garov narsasiga bo‘lgan mulk huquqi o‘tgan sana garovga qo‘yuvchi uchun realizatsiya 
qilish oboroti amalga oshirilgan sanadir.
Import qilinayotgan aktsiz to‘lanadigan tovarlar bojxona rasmiylashtiruvidan o‘tkazilgan 
sana ularga doir operatsiya amalga oshirilgan sanadir. 
Aktsiz solig‘ining stavkalari mutlaq summada (qat’iy) belgilangan aktsiz to‘lanadigan 
tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza aktsiz to‘lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmi 
asosida aniqlanadi.
Aktsiz solig‘ining stavkalari foizlarda (advalor) belgilangan ishlab chiqarilayotgan aktsiz 
to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha realizatsiya qilingan aktsiz to‘lanadigan tovarlarning aktsiz solig‘i 
hamda qo‘shilgan qiymat solig‘i kiritilmagan qiymati soliq solinadigan bazadir.
Ish haqi hisobiga, hisoblab chiqarilgan dividendlar hisobiga, bepul yoki boshqa tovarlarga 
(ishlarga, xizmatlarga) ayirboshlash uchun beriladigan aktsiz to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha, 
shuningdek tovarlar tannarxidan past narxlarda realizatsiya qilingan taqdirda soliq to‘lovchi 
tovarlarni topshirish paytida uning haqiqiy tannarxidan kam bo‘lmagan darajada belgilaydigan narx 
asosida hisoblangan qiymat soliq solinadigan bazadir.
Qayta ishlashga berilgan xom ashyo va materiallardan ishlab chiqarilgan aktsiz to‘lanadigan 
tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza aktsiz to‘lanadigan tovarlarni ishlab chiqarishga doir ishlar 
qiymatini hamda qayta ishlashga berilgan xom ashyo va materiallar qiymatini o‘z ichiga oladi. 
Aktsiz solig‘ining stavkalari foizlarda (advalor) belgilangan import qilinayotgan aktsiz 
to‘lanadigan tovarlar bo‘yicha soliq solinadigan baza bojxona to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga 
muvofiq aniqlanadigan bojxona qiymati asosida belgilanadi. 
Soliq solinadigan bazaga quyidagi hollarda soliq to‘lovchida tuzatish kiritiladi:
tovarlar to‘liq yoki qisman qaytarilganda; 
bitim shartlari o‘zgartirilganda; 
baholar o‘zgarganda, sotib oluvchi siylovdan (skidkadan) foydalanganda. 
Soliq solinadigan bazaga bir yillik muddat doirasida, kafolat muddati belgilangan tovarlar 
bo‘yicha esa kafolat muddati doirasida amalga oshiriladi. 
Soliq solinadigan bazaga tuzatish kiritish yangi hisobvaraq-faktura yoki tasdiqlovchi boshqa 
hujjatlar asosida amalga oshiriladi. 
Aktsiz to‘lanadigan tovarlar eksportini tasdiqlovchi hujjatlar quyidagilardir:
eksport qilinadigan aktsiz to‘lanadigan tovarlarni yetkazib berish uchun tuzilgan kontrakt; 
tovarlarni eksport rejimida chiqarishni amalga oshiruvchi bojxona organining belgisi 
qo‘yilgan bojxona yuk deklaratsiyasi;
O‘zbekiston Respublikasining bojxona chegarasidagi o‘tkazish punktida joylashgan bojxona 
organining tovarlar tayinlangan mamlakatga jo‘natilganligini tasdiqlovchi belgisi qo‘yilgan 
tovarga ilova qilinadigan hujjatlar. 

---

266 
Aktsiz to‘lanadigan tovarlar ro‘yxati O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan 
tasdiqlanadi. 
Aktsiz solig‘i stavkalari tovarning qiymatiga nisbatan foizlarda (advalor) va (yoki) naturada 
ifodalangan o‘lchov birligiga mutlaq summada (qat’iy) belgilanadi. 
Aktsiz solig‘ini hisoblash quyidagi formula orqali aniqlanadi.