Microsoft Word 13. Ma'Ruzalar matni

5.
 
Taqsimot logistikasi
5.1.
 
Taqsimot logistikasi tushunchasi 
«Taqsimot» so‘zi juda keng qo‘llaniladi, uning lug‘aviy ma'nosi - biror-bir narsani 
kimlargadir (nimalargadir) bo‘lib berish, unda har biriga o‘ziga tegishli qismi taqdim 
etilishi tushuniladi. 
Iqtisodiyotdagi taqsimot - bu ishlab chiqarish jarayonining bir bosqichidir, oldin 
moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish, keyin esa taqsimlash, ya'ni yaratilgan mahsulotdagi 
har bir ishlab chiqaruvchining ulushini aniqlash, lozim. Bunda ushbu ishlab chiqarilgan 
mahsulotga bo‘lgan egalik xuquqi taqsimlanadi. Mahsulotlarning o‘zi esa, masalan 
ombordagi sabzavotlar, ishlab chiqarish jarayoni ishtirokchilari orasida taqsimlanmaydi. 
Logistikada taqsimot deganda ushbu jarayonning buyumlashgan, seziladigan bir 
ma'nosi tushuniladi. Egalik xuquqlari taqsimoti bilan bog‘liq qonuniyatlar ham e'tiborga 
olinadi, ammo ular tekshirish va optimallashtirishning asosiy predmeti hisoblanmaydi. 
Taqsimot logistikasida o‘rganiladigan asosiy predmet - mavjud materiallar zaxirasining 
jismoniy taqsimot jarayonini ratsionallashuvidir. Mahsulotni qanday qadoqlash lozim, 
qaysi yo‘nalish bo‘yicha jo‘natish kerak, omborlar tarmog‘i kerakmi (kerak bo‘lsa, 
qanday?), qanday vositachilar kerak - aynan shu masalalarni taqsimot logistikasi yechishi 
lozim bo‘ladi. 
Logistika moddiy oqimlarning to‘liq boshqaruvini o‘rganadi va amalga oshiradi, 
shuning uchun ham barcha bosqichlarda taqsimot masalalarini yechish, ya'ni nimanidir 
kimlargadir bo‘lib berish zarur bo‘ladi: 
❖
tovarlar 
xarid 
qilinganda 
yetkazib 
beruvchilar 
orasida 
buyurtmalar 
taqsimlanadi; 
❖
yuklar korxonaga kelib tushgandan so‘ng, ular saqlash joylari bo‘yicha 
taqsimlanadi; 
❖
ishlab chiqarishning har xil bo‘limlari o‘rtasida moddiy zaxiralar taqsimlanadi; 
❖
savdo jarayonida moddiy oqimlar taqsimlanadi va hokazo. 
Taqsimot logistikasi chegaralarini belgilab olish uchun, kapital ishlab chiqarish 
jarayonining chizmasini ko‘rib chiqamiz (7.1-rasm), ma'lumki u uchta bosqichdan iborat. 
Ishlab chiqarish vositalarini xarid qilish bosqichidagi moddiy oqimlar xarid 
logistikasining o‘rganish va boshqarish ob'ekti bo‘lsalar, ishlab chiqarish bosqichidagi 
moddiy oqimlar- ishlab chiqarish logistikasi ob'ekti hisoblanadi. Tayyor mahsulotlarning 
taqsimoti va realizatsiyasi bosqichidagi moddiy oqimlar esa - taqsimot logistikasining 
ob'ekti bo‘ladilar.