Microsoft Word 2020-21 ijtimîiy majmua so'ngisi

Ikkinchi bosqich
, XVII - XIX asrlarni o’z ichiga oladi. Bu ijtimoiy pedagogikaning 
g’oyalari va ilmiy kontseptsiyalarini rivojlantirish, fan sifatida tiklanish davri bo’lgan edi. 
G’arbda uyg’onish davrida esa bola tarbiyasida insoniylik g’oyalarini ilgari surish 
rivojlana bordi. Bu davrda italyan pedagogi, insonparvari Vitarrino Da- Feltre (1378 -1446) 
"quvonch uyi" deb nomlangan birinchi maktab-internati tashkil etgan olimning fikrlarini kiritish 
mumkin. 
2.
7-19 -asrlar. Ijtimoiy pedagogika fanini fan sifatida vujudga kelishi va fan 
rivojidagi ilg’or g’oyalar bilan harakterlanadi. 18 va 19 - asrlar jahon madaniyati tarixidan 
burjuademokratik inqilobi bosqichi sifatida joy olgan. Yirik olim (pedagoglar, faylasuflar, 
psixologlar) ijtimoiy pedagogik muammolar yechimini o’zladilar. Ular jamiyat va davlat bilan 
hamkorlikda bu muammolar yechilishini o’zladilar.
3.
Tarbiya masalalari jamiyatni qayta tashqil etish g’oyalari bilan ko’rib chiqildi. Bu 
davrlar ijtimiy-pedagogik g’oyalarda barcha insonlar teng huquqli, erkin, ozod bo’lishlari lozim 
ekanligi haqidagi fikrlar ko’tarilgan. Bu bosqichda ijtimoiy pedagogika muammolari amaliy-
ijtimoiy pedagogika bilan uzviy aloqada rivojlanadi. O’sha davr yyetuk pedagogiklari bolalarni 

---

19 
turli muammoga bag’ishlab, yetim harovso’z bolalar uchun bolalar uyi, bog’chalar, maktab va 
boshqa muassasalar tashkil etdilar. Bugun 19 asr davomida pedagogikadan ijtimoiy 
pedagogikaning ajralib chiqishi jarayoni o’zoq davom etadi. shu bilan birga uning rivojlanishiga 
falsafa va pedagogikadan tashhari psixologiya,sotsiologiya, antropotologiya (insonni kelib 
chiqishi va rivojlanishi haqidagi fan), tibbiyot va boshqa fanlar katta tasir ko’rsatadi. Lekin 
ijtimoiy pedagogikadan ajralib chiqishi jarayoni bilan birga boshqa jarayon ham uning 
integratsiya jarayoni (lotincha inteeger-yaxlit) yani boshqa fanlar bilan birlashishi davom etadi. 
19 asr oxirida ijtimoiy pedagogika-pedagogik fanining mustaqil sohasi bo’lib ajralib chiqdi. Bu 
hodisa A.Distervarg, Ravul Notoro va boshqalarning nomalari bilan bog’liq. 
3.
Uchinchi bosqich
20 asrning boshidagi ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida 
rivojlanish davri. Bu davrni tekis yoki oson davr deb aytib bo’lmaydi. Hozirgi kungacha turli 
davr olimlari ijtimoiy pedagogika boshqa pedagogik fikrlar orasida qanday o’rin tutishi haqida 
tortishuvlar mavjud: u fan hisoblanadimi yoki amaliy faoliyatning sohasimi; ijtimoiy pedagogika 
va ijtimoiy ishlar qanday munosabatlar bor va boshqalar. Ko’pchilik davlatlarda "pedagogika" va 
"ijtimoiy pedagogika" umuman ishlatilmaydi.
Masalan: AQShdagi o’quv yurtlarida pedagogika orniga talabalar "talim falsafasi"ni 
o’rganadilar, odamlarga amaliy yo’naltirish sohasi ijtimoiy ishga taluqli, biroq, ijtimoiy 
xizmatlar orasida aynan turli muammolari mavjud boshqalarga yordam ko’rsatishga xizmat 
qiladigan mo’taxasislar bilsa ham. Belgiyada "ortopedagogika" terminidan foydalaniladi, u 
"maxsus pedagogika" va ijtimoi pedagogika tushunchalariga yaqin. Rossiyada ijtimoiy 
[pedagogika rivojlanishi-fan sohasi sifatida ham va pro`lessional amaliy faoliyat sohasi sifatida 
ham va o’quv fani sifatida-o’z xususiyatlariga ega.
Ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fanga ajralib chiqishida hart-shoroitlarni 19 asrning 
K.D.Ushinskiy, L.N.Tolstoy kabi mashshur pedagoglari va boshqalar asarlarida topish mumkin. 
19 asrning 20-30 yillarida A.S.Makarenko, S.T.Shatskiy kabi pedagogiklar faoliyatlarida yetuk 
bo’lib qolgan bolalarga ijtimoiy-pedagogik yordam ko’rsatishga haratilgan edi. Lekin 30-
yillardan keyin sotsialozim g’alaba qozongani e’lon qilingandan keyin hamma ijtimoiy 
muammolar ikkinchi darajali bo’lib qoldi. Ularni o’timish qoldiqlari deb atab ular haqida 
gapirmaslikka harakat qilindi. 
20 asrning 90 yillarida Rossiyada ijtimoiy psixologiyaning rivojlanishining yangi davri 
boshlandi. Ular bu yillarda "Yuqoridan" imperativ (lotincha imperativus) farmon, yani etirozlarni 
qabul qilmaydigan, tanqidga yo’l qoyilmaydigani qoyildi. Bu ijtimoiy psixolagiyaning ilmiy va 
amaliy sohalari bilan bir vaqtda bir-biridan ajralgan holda rivojlanishiga olib keldi. Amaliyot 
fanga tayana olmadi, chunki fan ham amalda yo’q edi, fan haqida hech narsani bo’lib bo’lmas 
edi, chunki amaliy faoliyat endigina shakllanar edi. Bu ijtimoiy pedagogikaning o’quv fani 
sifatida tashkil topishida ham ta’sirini ko’rsatadi, bu ham ijtimoiy pedagogik faoliyat va fan 
rivojlanishi bilan bir vaqtda sodir bildi.
Faning va amaliyotning tashkil topganligi "ijtimoiy pedagogika" fanida bugungi kunda 
ham ko’plab hal qilinmagan, tortishuvlar masalalari bor. Bu obektiv holatlar ijtimoiy 
pedagogikaning fan sifatida rivojlantirishini sekinlashtiruvchi omillar hisoblanadi. Lekin 
amaliyot talablari Rossiyada shunchalik jiddiy va dolzarb ediki, natijada fanning bu sohasi bilan 
ko’plab ilmiy jamoalar shug’ullana boshladilar. Rossiya talim akademiyasi ijtimoiy pedagogika 
markazi, ijtimoiy ta’lim Akademiyasi Moskva, Sankt-Peterburg, Tula, Ekaterinaburg va boshqa 
shaharlar pedagogik univerisitetlarda "ijtimoiy pedagogika" fakultetlari tashkil etildi. 
V.G.Bocharova, M.A.Galago’zova, A.V.Mudrik kabi va boshqa olimlar ijtimoiy pedagogika 
bo’yicha nazariy tadqiqotlar olib boradilar. 
Ijtimoiy pedagogika bilan bir vaqtda 20 asr 90 yillarida Rossiyada ijtimoiy ishlar instituti 
kiritildi. Ijtimoiy ishlarning vazifasi aholining ijtimoiy himoyalangan qismiga yordam ko’rsatish 
bo’ldi. Ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlarning rivojlanish tarixi bir biriga juda yaqin. Birinchi 
navbatda ularning madaniy tarixiy ananalari, alohida g’amxorlik va e’tiborini talab qiluvchi 
odamlarga munosabatlari ularning birlashtiradi. 

---

20 
"Mehribonlik", "Hayriya", "Yordam ko’rsatish" va boshqa tushunchalar ijtimoiy 
pedagogika va ijtimoiy ishlarda keng foydalanish bejiz emas. Ammo ular yaqqol ifoda etuvchi 
o’ziga xosligi va farqlarga ega. Ularning umumiyliklari va o’ziga xosliklari nimalardan iborat. 
Birinchi navbatda bu ularning obektiv yoki adresatiga taalluqlidur. Ijtimoiy ishchi ko’z oldida 
inson bo’ladi, lekin har qanday emas faqatgina insonga muvofaqqityatligi bo’lishi, farovonligi 
jamiyatnining haqiqiy azosi, tekis hayot kechirishida muammolari bo’lgan inson bo’ldi. 
Insoning hayoti davomida yo’ziga keladigan muammolar har bir odamda uchraydi. Ular 
psixologik, tibbiy, huquqiy, moddiy va boshqa xususiyatli bo’lishi mumkin. Ular insonga bog’liq 
bolmagan tashqi omillar (ekologik, ijtimoiy texnogen, millatlararo va boshqa katalo’zatorlar) 
yoki ichki shaxslararo (jismoniy yoki psixik rivojlanishida sog’ligi yaxshi emasligi) bilan bog’liq 
mumkin. Shunday qilib ijtimoiy ishlar obekti ijtimoiy hayot davomida yordamga maqsad 
bo’lgan inson hisoblanadi deb aytishimiz mumkin, yani inson yoshidan qat’iy nazar ijtimoiy 
obektivdir. 
Ijtimoiy pedagogika esa uning ijtimoiylashishi - individning ijtimoiy subektiga aylanishi 
jarayonida yordam ko’rsatilishi kerak bo’lgan bola bilan shug’ullanadi, yani bola 
shakllanayotgan, rivojlanayotgan shaxs. Bu obektivlarni taqqoslash ana shu ikki fanni nimalar 
yaqinlashtirishini (ijtimoiy hayot davomida yordam ko’rsatish) va obektni farq qilishini (katta 
odam va bola) yaqqol ko’rsatadi. Bu nuqtaiy nazardan ijtimoiy ishlarda yordam ko’rsatilayotgan 
odamni odatda sa deb atashlari ijtimoiy pedagogika esa odatda bola so’zi ishlatilishi ham 
tasdiqlashi mumkin. 
Shunday qilib, turli mamlakatlarda tarixiy va madaniy ananalari jamiyatning rivojlanish 
darajasiga, pedagogika va ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishiga harab terminalogiyalarida 
birlashtiruvchi narsalar ham bor. 
Umumiyligi shundan iboratki, har qanday jamiyat ham "doimiy muammolarni" 
bolalarning rivojlanishi, tarbiyasi va ta'limim, ayniqsa ruxiy kamchiliklari va defekti bo’lgan 
bolalarning muammolarini har doim hal etib kelgan, hal etmoqda va hal etadi. Ijtimoiy 
pedagogika va 1-navbatda nemis fani pedagogikasi rivojlanishi tarixi katta xissa qoshgan, 
shuning uchun Germaniyada ijtimoiy pedegokikaning rivojlanish tarixini ko’rib chihamiz, uning 
yoshi 100 yildan oshiqroqdir.