Microsoft Word behruz 2015. doc

qtisadi modell&şm& metodu proqnozların adekvatlığı, real iqtisadi prosesin analogiyasının yaradılması v onun imitasiyasıdır. Bu metod h r şeyd n vv l ümumiyy tl iqtisadiyyatın modell şdirilm si kimi f aliyy t göst rir.

3.2. Dövl&t maliyy&sinin idar& olunmasının perspektiv istiqam&tl&ri.

Dövl t maliyy sinin s m r li idar edilm si uzunmüdd tli perspektiv t dbirl r planını hazırlanmasını v onların h yata keçirilm sini t l b edir. Bu sah d inkişaf etmiş dövl tl rin v beyn lxalq maliyy institutlarının t crüb si ölk miz üçün çox h miyy tlidir. Beyn lxalq Valyuta Fondunun, Dünya Bankının bir sıra dig r t şkilatlarının dövl t maliyy sinin inkişafı istiqam tind mühüm s yl rini qeyd etm k lazımdır.

Dövl t maliyy sinin idar olunmasında dövl tin maliyy siyas ti sas ş rtl rd n biri hesab olunur.

Maliyy siyasi ti Az rbaycan Respublikası dövl tinin iqtisadi v siyasi kursuna, onun t rkib hiss si olan ortamüdd tli maliyy syas tin , ölk nin sosial-iqtisadi inkişaf konsepsiyasına v proqnoz göst ricil rin , iqtisadiyyatın, qeyri-neft sektorunun, sahibkarlığın inkşaf etdirilm si, dövl tin müdafi portensialının artırılması, informasiya, enerji, n qliyyat v

rzaq t hlük sizliyinin t min edilm si üçr müvafiq dövl t proqramlarına,t dbirl r v dig r normativ hüquqi aktlara uyğun olaraq mü yy n edilir.

Ölk d yaranmış makroiqtisadi mühit uyğun olaraq maliyy syas tini istiqam tl ndir n makroiqtisadi göst ricil r orta v uzunmüdd tli perspektivd büdc y lav daxilolma m nb l rinin mü yy n edilm sini, x rcl rin prioritetl rini, halinin maddi rifah halının yaxşılaşdırılması, onların g lirl rinin v m şğuluq s viyy sinin yüks ldilm si, yoxsulluğun azaldılması, ünvanlı sosial yardımın t tbiqinin t kmill şdirilm si, sahibkarlığın v regionların ölk iqtisadyyatının sm r liliyinin v yerli m hsulların r qab t qabiliyy tinin artırılmasına t sir göst r n innovasiya v elmi texniki t r qqinin inkişafı v dig r dövl t t dbirl ri üçün maliyy imkanlarının yaradılmasını özünd ks etdirir.

Maliyy siyas tind sas m qs dl rd n biri d neft sektorundan yüks k g lirlilik ld edildiyi orta v uzunmüdd tli perspektivd v saitl rd n maksimum s m r li istifad edilm sin , maliyy intizamının gücl ndirilm si v ş ffaflığın t min edilm sin , qeyri-neft sektorunun dayanıqlı inkişaf tempin , ölk nin makroiqtisadi v ziyy tinin sabit saxlanılmasına, infilyasiya t zyiql rinin mümkün q d r azaldılmasına nail olmaq, iqtisadiyyatın t nziml nm sind dövl t büdc sinin rolunu artırmaqla, onu maliyy m nb yin v iqtisadi al t çevrilm kdir.

Dövl t maliyy sinin idar edilm sinin t kmill şdirilm sinin perspektiv istiqam tl rind n biri kimi inkişaf etmiş Avropa ölk l rinin t crüb sind n istifad ed r k g l c kd , dövl t g lirl rinin yığılmasını t min ed n maliyy al tl rinin t kmill şdirilm s il maliyy idar etm sinin s m r liliyinin artırılmasına nail olmaq olar. Bu t dbirin h yata keçirilm si t dric n icra hakimiyy ti orqanlarında struktur d yişiklikl ri aparmaq v s lahiyy tl rini mü yy n etm kl m rh v s lahiyy tl rini mü yy n etm kl m rh l l rl aparıla bil r. Az rbaycanda maliyy bazarının inkişaf etdirilm sini iqtisadiyyatın inkişafının prioritet m rh l l rind n biri hesab etm k olar. Yerin iqtisadi ş raitd geniş t krar istehsalın artırılması üçün h r zaman c lb olunan maliyy v saitl rin ehtiyac vardır. Çünki mü ssis l rin öz m nf ti hesabına istehsalı inkişaf etdirilm si çox l ng baş verir.

Maliyy bazarında mühüm yeri olan qiym tli kağızlar bazarının, el c d dövl t qiym tli kağızlar bazarının nkişaf etdirilm si çox vacibdir. Birincisi, ona gör ki, dövl t x rcl ri praktik olaraq h miş dövl t g lirl rind n, yeni vergil r, yığımlar, ayırmalar v s.d n lav daxili v xarici borcdan istifad edilm si z ruriyy ti yaranır.

Qeyd etm k lazımdır ki, son vaxtlar bankların Dövl t qüsamüdd tli istiqrazlarına (DQİ) olan maraqları aşağı düşmüşdür. Bü sas n DQİ-l rin

alınması üçün bankların s rb st v saitl rinin kifay t q d r olmaması il

laq dardır.

Bu m s l nin h lli yollarından biri DQİ bazarında iştirak etm k üçün sığorta şirk tl rinin v saitl rinin c lb edilm si v yerl şdirilm sidir. Bu, bir t r fd n sığorta şirk tl rinin s rb st v saitl ri üzr g lir ld etm y , dig r t r fd n is ölk nin maliyy v z yy tinin v büdc k sirinin qaydaya salınmasına köm k etmiş olardı. Bununla yanaşı halinin s rb si pula malik hiss sinin d DQİ v dig r qiym tli kağızlara marağını oyatmaq bu gün d çox vacibdir.

Dövl t maliyy sinin idar olunmasında dünya qiym tli kağızlar bazarında maliyy al ti kimi x zin öhd likl rind n tstifad edilir. Dünya t crüb sind n istifad ed r k Az rbaycanda x zin öhd likl rinin buraxılışının t tbiq edilm si m qs d uyğun olardı. Bu qiym tli kağızların buraxılışı dövl t büdc sinin k sirinin emissiyasız maliyy l şdirilm sinin yeni m nb yi kimi istifad oluna bil r. X zin öhd likl ri nominal d y r , faiz d r c sin , öd nilm müdd tin malik olur. X zin öhd likl ri malara v göst rilmiş xidm tl r gör öd niş vasit si kimi istifad oluna bil r. X zin öhd likl rini vergi azadolmalarına d yişm k olar. X zin öhd likl rinin dövriyy si m hdud v qeyri-m hdud ola bil r. X zin öhd likl rinin ilk sahibl ri nazirlik v t şkilatlar olur. Müvafiq depozit m rk zi h r bir x zin öhd liyi üzr kreditor borcunun öd nilm sin n zar t edir. Bundan sonra x zin öhd likl ri ikinci bazarda s rb st dövr ed bil r. X zin öhd likl rinin xüsusiyy ti ondan ibar tdir ki, bu qaışıq qiym tli kağızdır. Bel ki, bu qiym tli kağız eyni zamanda h m vekselin, h m dövl t qiym tli kağızının, h m vergi azadolmalarının, h m d öd niş v saitl rinin xüsusiyy tl rin malikdir.

Xarici t crüb il yanaşı Az rbaycanda f alyy t göst r n t hsil mü sss l rinin iqtisadçı aliml rinin elmi potensialından istifad etm kl

dövl t maliyy sinin probleml rinin t dqiqi il m şğul olacaq elmi-t dqiqat institutunun yaradılması da z nnimc çox s m r li olardı.