Microsoft Word Diloromxon oya tayyor. Д. Ас?арова

Bolalarni oilada tasviriy faoliyat orqali maktabga tayyorlash. 
Tasviriy faoliyat (rasmda, loy ishi, applikatsiya) bolalarda nafaqat qiziqish 
uyg‘otadi, balki ularni o‘rab turgan olamni o‘z ishida aks ettirishda, olamni ko‘z 
oldida yaxlit holda namo
yon etishida va umuman har tomonlama shakllanishiga 
(estetik, aqliy, axloqiy) turtki bo‘ladi.1-sinfning o‘quv dasturiga tasviriy faoliyat 
darslari kiritilgan, Ushbu faoliyatda bolalar rasm chizishga o‘rganishadi. Qog‘oz 
va loy bilan ishlash qo‘l mehnati dasturiga kiritilgan.Shuning uchun uyida 
hamkorlikda rasm chizgan, loy bilan ishlash, qirqib yasashga o‘rgangan bolaning 
o‘z kuchiga bo‘lgan ishonchi, qo‘lda bajarish ko‘nikmalari yanada 
mustahkamlanadi. Tasviriy faoliyat bolaning maktabga psixologik-aqliy 
tayyorgarligini oshiradi. Buni bolaning o‘zini tutishi va barcha harakatlarni 
anglagan holda bajarishida ko‘rishimiz mumkin. Rasm chizish, loy bilan ishlash, 
applikatsiya o`yinli ta`lim foliyatlarlari, bolani o‘z vaqtini rejali 
tashkillashtirishga, boshlagan ishini oxiriga etkazishga o‘z ishini yanada yaxshi va 
to‘g‘ri bajarishga, yangilik yaratishga, ma’lum ko‘nikma va malakalarni 
egallashga, diqqat bilan tinglashga va kattalar aytgan vazifalarni bajarishga 
o‘rgatadi.Tasviriy faoliyat mashg‘ulotini o‘tkazish uchun zarur bo‘ladigan 
materiallar quyidagilar: qog‘oz, qalam, mo‘yqalam,bo‘
yoq, elim, qaychi, plastilin 
va hokazo. Bolalar, asosan, 
yorqin ranglarni yoqtirishadi, ularni bo‘yoq va 
qalamlar to‘plam o‘ziga jalb etadi. Bo‘
yoqlarni har xil rangdaligi bolalarning 
dunyoni 
yorqin tasvirlashga imkon yaratadi va mazmunli rasm solishga turtki 

---

114 
bo‘ladi.Shuning uchun rasmga yaxshi bo‘
yoq materiallarini tanlash muhim. Rasm 
chizish uchun har xil materiallardan foydalanish mumkin, lekin bu hamma material 
ham muhim degani emas. 12 xil rangdagi qalamlar to‘plami, oddiy qalam (2-3m) 
mo‘yqalam, akvarel bo‘
yoqlari va rasm uchun qog‘oz kabi materiallarsiz bola 
faoliyatini tashkillashtirib bo‘lmaydi. Albatta turli materiallar rangli mel, bola 
ishini yanada boyitib ko‘rsatadi va bu rasm chizish jara
yoniga katta e’tibor talab 
qiladi, bola syujetga xos rang tanlashga o‘rganib qoladi, rasm va meteriallar 
o‘rtasidagi aloqa kabi masalalar bolani fikrlashga da’vat etadi. Har gal yangi-yangi 
rasm syujeti bilan bog‘liq materialni tanlash ham kerak emas. Bola bir material 
ustida ishlab uni to‘liq anglab olishi kerak. Kattalar tasviriy faoliyatni uyda 
tashkillashtirishi, bola ishlashi uchun va material, uskunalar uchun alohida joy, 
mashg‘ulot uchun kerak bo‘ladigan materiallarni tayyorlashi zarur. Bu bola 
mustaqil tarzda ishlashi uchun, kerakli narsalarni, chin dildan tayyorlashi va ish 
oxirida o‘z joyini yig‘ishtirib qo‘yishi uchun zarur.Bolalarni ta`limiy faoliyat 
uchun materiallarni oldindan tayyorlashga o‘rgatish kerak: qalamlarni o‘tkirlash, 
akvarel bo‘
yoqlarini namlash ya’ni yumshab mo‘yqalamga oson yig‘ilishi 
uchun.Bo‘
yoq bilan ishlash uchun, maxsus idishda toza suv, yumshoq latta, 
mo‘yqalam suvini shimishi uchun kerak bo‘ladi. Bundan tashqari rangni 
aralashtirib, zarur rangni tanlash uchun palitradan foydalanish kerak bo‘ladi. 
Qog‘ozni rasm albomi va rasm daftaridan olishi kerak. Yupqa 
yozma varaq va 
oddiy daftar varaqlaridan foydalanish tavsiya etilmaydi. Loy o‘rnida eng qulayi bu 
plastilin. Uni kaftlar orasida harakatlantirib,qizdirib, yumshatib olish lozim. Buni 
bolani o‘zi bajarsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Applikatsiya uchun rangli 
qog‘ozdan foydalangan ma’qul. Daftar muqovasidan foydalanish ham mumkin. 
Eng muhimi bola ishiga hurmat bilan qarash kerak. Bola rasm chiza
yotgan vaqtda 
unga xalaqit qilishi, xatosini to‘g‘rilash, e’tiborini boshqa narsalarga qaratish kerak 
emas. Bola diqqatini tez-tez boshqa narsalarga qaratish undagi psixik jara
yonlarni 
buzadi. Rasm va loy ishida: “Qalamni to‘g‘ri ushla”, “Qattiq bosma”, “Rasmni 
ehti
yotlik bilan bo‘yagin”, “Shoshilma” kabi gaplar bilan tanbeh berishning o‘zi 
yetarli. Buni bola jig‘iga tegmasdan sekin murojaat qilgan holda bajarish 
kerak.Ta`limiy faoliyat paytida stolga tushadigan 
yorug‘lik muhim va bolani 
o‘tirishiga e’tibor qilish lozim. Agar bola biror narsani o‘xshatib chizgisi kelsa-yu 
lekin o‘xshatishga qiynalsa, odatda kattalarga 
yordam so‘rab boradi. Bunday 
holatda qalam ushlab, rasm chizishga shoshilmaslik kerak, chunki bu har doim 
ham yaxshi samara bermaydi. Rasmni har safar kattalar chizib ko‘rsataversa, 
bunday bolalar engillikka o‘rganib qolishadi va qiyinchilikni yengib o‘ta 
olmaydilar. Qiyinchilikni yuzaga kelish sababi, bu bolada ko‘rgazmali narsa 
haqida aniq tasavvurning yo‘qligidadir. Shuning uchun bola shu narsa haqida to‘liq 

---

115 
ma’lumotga ega bo‘lishi kerak. Agar shu narsani kitob va o‘yinchoqlar orqali 
ko‘rish imkoniyati bo‘lsa, albatta undan foydalanish kerak. Bola kerakli narsani 
rasmlar orqali o‘zi topsin. Kattalar esa bola rasmni topishi uchun ketgan vaqtni 
hisobga olishi kerak. Qidiruv uchun ko‘p vaqt sarf qilinishi kerak emas, chunki 
bola diqqati va xa
yoli boshqa faoliyatga ko‘chib, boshlagan ishni oxiriga etkaza 
olmay qoladi. Bolaga 
yordam berish, rasmni qidirib topib, diqqat bilan kuzatish 
kerak. Bola rasm detallarini tushirib qoldiradimi 
yoki qo‘shadimi bu o‘ziga havola. 
Eng asosiysi bola o‘z holicha rasm chizsin. Biz bolada asosan maqsad sari intilish 
hissini shakllantirish va doimo o‘z ishini oxiriga etkazish kabi hislatlarni tarbiyalab 
borishimiz darkor. Har doim ham bola bir mashg`ulotning o‘zida boshlagan 
rasimni oxiriga etkaza olmaydi, sababi, vaqt yetmaydi 
yoki charchab qoladi. 
Bunday holda bolaga rasmni keyin davom ettirishini maslahat beriladi. Ba’zida esa 
bola boshlagan ishini oxiriga yetkazmay turib, «Chizishni xohlamayman», deb 
turib oladi. Sababi, ko‘pincha bola rasmni biron bir detalini chiza olmay qolsa, 
shunday qila boshlaydi. Aynan nima bolaga qiyinchilik tug‘dirayapti, shuni 
aniqlab, eng ma’qul bo‘lgan maslahatni berish kerak. Agar gap bunda emas, balki 
bola hamma boshlagan ishini ham oxiriga etkazmasligini aniqlansa, unday holda 
bolaga yumshoq muomalada turib, ishni oxiriga etkazish zarur ekanligi 
tushuntiriladi. Tasviriy faoliyat natijasi bola tomonidan bajarilgan materiallarda 
(rasm,applikatsiya, yasalgan figuralar) namo
yon bo‘ladi. Iloji boricha ota-onalar 
bolaning qiziqishi, bajara
yotgan ishi haqida suhbatlashishi kerak. Eng avvalo, 
boladan o‘z ishida nimani aks ettira olishi, aynan qaysi detal ustida qiynala
yotgani 
va bajargan ishidan qoniqqanligi haqida gaplashish zarur. Eslatib o‘tish joizki, 
haddan tashqari qattiqqo‘llik bolani ijodiy faoliyatini va o‘ziga bo‘lgan ishonchini 
so‘ndiradi. Shuning uchun tanbehni maslahat tarzida berish maqsadga muvofiqdir. 
Ko‘p maqtov esa bolada o‘zboshimchalikni yuzaga keltiradi. Hamkorlikda 
bajarila
yotgan ish haqidagi muhokama bolada o‘z ustida qayta-qayta ishlash, 
o‘ziga to‘g‘ri baho berish va kamchiliklarni to‘g‘rilash kabi xislatlarni tarbiyalaydi. 
Bu nafaqat maktabda,balki hayot davomida ham asqotadi. Rasm mashg‘ulotini 
haftasiga 1-2 marta o‘tkazish kerak. Loy ishi ham huddi shunday faqat 
applikatsiyani haftasiga bir marta o‘tkazgan ma’qul. Agar bolada mashg‘ulotdan 
tashqari rasm chizish, qirqish, yasash istagi tug‘ilsa, unga imkoniyat yaratib berish 
lozim. 
Mashg‘ulot vaqti 25-30 daqiqadan oshmasligi lozim. Shunday paytlar bo‘ladiki, 
bola o‘z ishini oxirigacha yetkaza olmaydi. Agar bunga vaqt sabab bo‘lsa, albatta 
bolaga o‘z ishini tugatishi uchun vaqt ajratish kerak. Bola bajara
yotgan ish uchun 
ancha vaqt sarf bo‘lsa, unday holda bolaga ishni boshqa payt tugatish kerakligini 
sekin va mayin ohangda tushuntirish lozim. Tasviriy faoliyat mashg‘ulotiga 

---

116 
nisbatan bola qiziqishini oshirib borish uchun ularni o‘rab turgan olam, tabiat, 
odamlar, jamiyat hayotidagi hodisalar haqidagi ko‘pgina ma’lumotlarni berib 
borish kerak. Bola bilan suhbat qilish, sayr va ekskursiya uyushtirish, tabiat 
hodisalari, hayvon va qushlarni kuzatish, rasmli ko‘rgazmalar va qiziqarl kitoblar 
o‘qish bola tasavvurini boyitadi. Kattalar bolani atrofga nisbatan qiziqishini va 
mehr-muhabbatini oshirishlari kerak. Ota-onalarning bolani o‘rab turgan olam, 
nimalarga e’tiborini qaratish, bo‘la
yotgan hodisalarga berayotgan bahosi ko‘p 
holda bolani olamga nisbatan bo‘lgan munosabatiga bog‘liq. Bolani olam haqidagi 
tasavvurini kengayishida bolalar kitobi va kinofilm, diafilmlarni o‘rni katta. Rasm 
mashg‘ulotini o‘tkazish yo‘llari turli xil bo‘lishi zarur. Birinchi holda bola aniq bir 
predmetni chizsa:(masalan o‘simlik) ikkinchi holda o‘qilsa, kitobga illyustratsiya 
qilinadi, unda o‘rab turgan olamni tasvirlaydi. Maktabgacha 
yoshdagi bolalarning 
asosiy mavzusi – insonlarni o‘rab turgan olamga oid bo‘lishi kerak. Bolalarga 
hamma narsa qiziq ko‘rinadi, shuning uchun ular o‘zi uchun har kuni yangilik 
yaratishadi. Bolalar o‘z tasavvuridagi olamni qog‘ozga tushirib, bundan katta zavq 
olishadi. Ota-onalar esa bolaning texnik qobiliyati, tasavvuri va olam to‘g‘risidagi 
tushunchasini hisobga olib qiziqarli mavzu tanlashida 
yordam berishlari kerak. 
Tayyor ko‘rgazmani qog‘ozga to‘g‘ri tushira olish ham bir mahorat. Bola bilan esa 
kompozitsiyani rasm qog‘oziga to‘g‘ri tushira olish haqida qog‘ozga to‘g‘ri tushira 
olish haqida gaplashish juda muhim. Bolalar kitobidan ilyustratsiyali rasmlar va 
rassomlar ishini bolalarga ko‘rsatib o‘tish zarur. Bolaga shunday materialdan 
foydalanishni maslahat berish kerakki, rasmda u 
yoki bu mavzular aniq 
ko‘rinishga ega bo‘lsin. Masalan, qish tasvirini bolalar bo‘
yoq yoki guash orqali 
aniq tasvirlab bera oladi. Bahor tasvirini akvarelda 
yoritib bergan ma’qul. Bola 
hayotidagi biror bir voqea 
yoki umumiy bir ko‘rinishdagi bola qalam yoki 
bo‘
yoqlar yordamida qog‘ozga tushirishi kerak. Shuni esda tutishi kerakki, qalam 
bilan chizish o‘zoq vaqtni oladi va qalamni kuch bilan bosib bo‘yash, uni 
qattiqligini hisobga olganda bolaga biroz qiyinchilik tug‘diradi. Shuni hisobga 
olib, bolaga katta hajmdagi qog‘oz berish tavsiya etilmaydi va bo‘yash uchun 
qalamdan foydalanmagan ma’qul. Agar bola rasmni shoshilib, e’tiborsizlik bilan 
chiza
yotgani yoki charchaganini sezsak, unga rasmni keyin davom ettirish ham 
mumkinligini tushuntirish lozim.Agar syujet ko‘rsatmasi 
yorqin ranglardan 
foydalanishni talab qilsa, bunday holda guash va temperdan foydalanish kerak. 
Bola kitobda tasvirlangan illyustratsiyaga xos rasm chiza
yotganda, ma’lum 
personajlar harakatiga kirishib ketadi. Ular bilan birga ham xayajonlanadi ham 
xavotirga tushadi. Syujetdagi ko‘pgina personajlarni harakatdagi holatini 
tasvirlash bolaga qiyinchilik tug‘dirishi mumkin. Ota-ona bola imkoniyatini 
hisobga olib qo‘lidan kelgan personajni tasvirlab chizishni tavsiya etishi zarur. 

---

117 
Bolalar uchun ertakning syujetli ko‘rgazmali tomonini 
yoritib berish oson kechadi. 
Masalan: qu
yon va bo‘g‘irsoq uchrashuvi, Zumrad va Qimmat uchrashuvi va 
hokazo. Lekin bolaga har safar ertakni faqat syujetli tomonini 
yoritib chizdirsak 
noto‘g‘ri bo‘lar edi. Bolalarda fantastik obrazlarni tasvirlash kuchli bo‘ladi va ular 
fantaziyasini o‘stirish o‘ta muhimdir. Shuning uchun bolaga sehrli daraxt, 
afsonaviy bog‘, sehrli qush rasmini chizish tavsiya etiladi. Bu rasmlarda bola ijodiy 
yondoshishi kerak. Bola bilan oldin suhbat o‘tkaziladi: «Ishni nimadan boshlash 
kerak? Tasavvuringdagi obrazni qog‘ozga qanday tushirasan?» kabi savollar 
beriladi. Bunday savollar bolaga ko‘rgazmani ko‘z oldiga keltirib ko‘rishiga va 
anglab etishiga 
yordam beradi. Rassomchilik san’atining foydali bir ko‘rinishi – 
naturadir. Natura bolani qabul qilish doirasini atrofga nisbatan diqqat va 
tasavvurini boyitib, kuzatuvchanligini oshiradi. Buning uchun oddiy bir predmet 
tanlanadi. Masalan barglari aniq bo‘lgan alohida-alohida joylashgan uy gullari 
yoki guldastadagi gul. Tanlangan predmet hammaga yaqqol ko‘rinarli qilib 
qo‘yiladi. Bolaga obyektni diqqat bilan kuzatish taklif qilinib, ayniqsa gul va 
barglarning joylashishi ketma-ketligiga, gul, guldon formasiga nisbatan qiziqish 
uyg‘otiladi. Iloji boricha guldon shaklini qo‘l bilan silab ko‘rsin. Bolalar o‘yinchoq 
rasmlarini chizishni yaxshi ko‘rishadi. Agar bola mavzuga xos rasm chizishga 
qiynalsa, bunday holda o‘yinchoq rasmini chizishga maslahat bering. Buning 
uchun bolaga chizish oson bo‘lgan va bola o‘zi tanlagan o‘yinchoqni beriladi. 
Avvalo o‘yinchoqning tuzilishiga, shakliga, ranggiga e’tibor berish, o‘yinchoq 
qismlariga diqqat qaratish kerak. Eng qadimgi san’at asarlaridan biri bu dekorativ 
san’atdir. Odamlar uy, idish va kiyimlarini ushbu san’at ko‘rinishi asosida 
yasatishga urinishgan. Bolalarni ushbu san’at turi bilan tanishtirish o‘ta muhim. 
Ko‘pgina shahar va tumanlarda maxsus san’at muzeylari mavjud. Bola ijodkorligi 
va estetikasini oshirish uchun albatta muzeyga olib borib, san’at turlari bilan 
tanishtirish zarur. Naqsh va dekorativ kompozitsiyalar yaratishni ko‘proq qizlar 
xush ko‘rishadi. O‘g‘il bolalarni ham bu qiziqarli rasm turi bilan tanishtirish 
maqsadga muvofiq. Bolani ushbu san’at turi orqali tasavvurini yanada kengaytirish 
uchun dekorativ mato, ma’lum dekoratsiya asosida yasalgan idishlar, dastro‘mol va 
boshqa turli xil narsalarni ko‘rsatib baho berish tavsiya etiladi. Bola diqqatini 
naqsh elementlariga (geometrik forma, gul, barg, qush) qaratish va ularni naqshda 
ritmik joylashtirishga ko‘maqlashish zarur. Bola rasmlarni qalam va bo‘
yoqlar 
bilan bezatishi kerak va ko‘ngliga 
yoqqan dekorativ bezakni tanlashi mumkin. 
Bola uchun qiyin bo‘lmagan naqshni tanlab, huddi shunga o‘xshatib, naqsh 
chizishni taklif qilish lozim. Chizila
yotgan naqsh elementlari, chiziqlari uzunligi 
15-20 sm, eni 5-6 sm ni ko‘zdan kechirib chiqiladi. Agar bu bolaga qiyinchilik 
tug‘dirsa, bolaga naqsh elementlarini ma’lum shaklga keltirishni taklif qilinadi. 

---

118 
Masalan: to‘rtburchak (dastro‘molcha, salfetka) misolida keltirilib, ushbu shakl 
chet qismi va o‘rtasini naqshlar bilan bezatiladi. Doira (likopcha) shaklida esa 
naqshni o‘rtaga 
yoki o‘rta va chetga joylashtirish mumkin. Dekorativ 
kompozitsiyani yaratishda bolalar ma’lum shakl va shakllarni bir necha 
marta takrorlab chizishi mumkin, lekin undagi naqshlar turli xil bo‘lishi shart. 
Bola tanlagan rasm mavzulari turlicha bo‘lishi kerakligi haqida gapirildi. 
Bolalar odatda bilgan rasmlarini qayta-qayta takrorlab chizishadi. Bunday holatda 
bolaning chizish malakasi boyimay, tasavvuri o‘smaydi. Shuning uchun har xil 
mavzu va turli mazmundagi rasmlarni chizdirish foydadan holi emas. 
Tasviriy faoliyat estetik tarbiyani shakllantirish bilan birga bolani chizish 
malakasini oshirib, hamda maktabga tayyorlaydi va shu asosda qo‘l muskullarini 
shakllantirib 
yozishga o‘rgatadi. Nafaqat rassomlik, balki tasviriy faoliyatning 
barcha turlari: applikatsiya, loy, to‘qish, qurish-yasash bolani qo‘l muskullarini 
shakllantiradi. Lekin rasm chizish faoliyati boshqa tasviriy faoliyatdan farqli 
o‘laroq, bolani 
yozishga nisbatan tayyorgarligini oshiradi, sababi ruchkaga yaqin 
qurollardan (qalam, mo‘yqalam) qurollardan foydalanish hisoblanadi. 
Psixologlar fikricha, 
yozishni o‘rganish uchun grafik va texnik malakalarni 
kuzatib, bajarish muhim, bunda harf elementini to‘g‘ri o‘xshatib chizish 
yoki 
ma’lum harf formasini bir-biri bilan to‘g‘ri birlashtirish hisobga olinadi.Ta’limiy 
faoliyat paytida ruchkani to‘g‘ri ushlab, qo‘lni ohista harakatlantirish muhim. 
Sanab o‘tilgan ko‘pgina malakalar rasm chizishda qo‘llaniladi. Agar bola diqqat 
e’tiborini to‘g‘ri o‘tirgan holda rasm chizishga o‘rgatsak, ya’ni qog‘ozni 
buklamay,suyanmasdan, qalam va mo‘yqalamni to‘g‘ri ushlab, boshlagan ishini 
oxiriga etkazish kabi faoliyatlarni namo
yon qilsak, bola maktabga chiqqach, 
ma’lum talab va qoidalarga tez ko‘nikib ketadi va 
yozishga qiynalmaydi. 
Agar kattalar bolalar kattalarga o‘tirish va 
yozish texnikasini o‘rgatishmasa, bola 
maktabda ham noto‘g‘ri o‘tirish va ruchka, qalamni noto‘g‘ri ushlash oqibatida o‘z 
ishini bilmagan holda barmoqlari bilan 
yopib qo‘yadi. Yozuvga o‘rgatish uchun 
bola qo‘l harakatlarini tekis yo‘naltirishga o‘rgatish kerak. Rasm chizishda bu 
harakatlarni naqsh elementlarini namo
yon etishida ko‘rish mumkin. 
Masalan: rasmni bo‘ya
yotganda qalamni bir tomonga yo‘naltirish. Bolaga rasmni 
shoshilmasdan, ozoda bajarishga o‘rgatish kerak. Bola o‘z ishi va harakatini 
boshqara olishi kerak. Masalan: katta guruh tarbiyalanuvchilari rasmni 
bo‘ya
yotganda belgilangan chiziqdan chiqarmasdan bo‘yashlari kerak. Harflarini 
bir tekisda 
yozish uchun bolalar barmoq haraktlarni mashq qilish kerak. Bu 
harakatlar 
har 
mashg‘ulotda 
takrorlab 
va 
mustahkamlanib 
boriladi. 
Mashg‘ulotdan tashqari kattalar bolaga oq qog‘oz berib, dekorativ san’at turiga xos 
turli chiziq burma shakllarni chizish taklif qilishlari mumkin. Bolani qo‘li qancha 

---

119 
ko‘p harakat qilsa, uning mustaqil, tekis va chiroyli 
yozishi ham shuncha oson 
bo‘ladi. Yozuv – o‘z qonun-qoidalari va afzalliklariga ega. Bolalarni 
yozishga 
o‘rgatish uchun, ma’lum mashqlar 
yordamida har mashg‘ulotda yozdirishimiz 
kerak.Buning uchu ota-onalarga 
yordam tariqasida yozuv daftarini olishimiz 
mumkin.Bola bu mashqlarni tez-tez takrorlab 
yozish malakasiga ega 
bo`lishadi.Yozuv daftaridagi nuqtalarni birlashtirish asosida harflar yigindisini 
yoki qisqa so‘zni hosil qilishadi. Bola qilgan xatolikni ota-onalar tug‘rilab borishi 
kerak. Bola 
yozayotgan paytda uning qo‘l harakatiga, qalam, ruchkalarni to‘g‘ri 
ushlab 
yozishga e’tibor berish kerak. Bola yozuv haqidagi ma’lum ko‘nikma va 
malakalarga ega bo‘lgandagina bolani 
yozishga o‘rgatgan ma’qul. Yozishni yanvar 
va fevral oyidan boshlagan ma’qo‘l. Mashg‘ulotni haftada 1-2 marta o‘tkazish 
kerak. Tasviriy faoliyatni barcha turlarini ota-onalar o‘zi oilada olib borishlari 
mumkin. Bu bolani estetik tarbiyalaydi va maktabga tayyorlaydi.