Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
117 təfəkkür və davranışda olan mədəni fərqləri anlamağa imkan verir. 1950-ci ildə Edvard Sepir və Benjamin Uorf bu fərziyyəni irəli sürdülər. Əgər Sepir-Uorf fərziyyəsi doğrudursa bu o deməkdir ki, müxtəlif mədəniyyətlərdə insanlar müxtəlif cür fikirləşir və bunun səbəbləri onların dillərin təbiətində, strukturunda və funksionallaşmasındadır. Onların təfəkkkür prosesləri, assosiasiyaları, dünyanı şərh etmə üsülları hətta eyni hadisələrin qavranması belə fərqli ola bilər, çünki onlar fərqli dildə danışırlar və bu dil onların təfəkkürünün strukturunun formalaşmasına imkan yaradır. Bu hipoteza fərz edir ki, daha çox dildə danışan insanların təfəkkürü müxtəlif strukturlara əsaslanır. İlkin tədqiqatlarda Kerol və Kasaqrande navaxo və ingilis dilinə danışan adamların müxtəlif əşyalara münasibətlərini müqayisə ediblər. Navaxo dilində linqvistik sistem daha mürəkkəbdir, məs, navaxo dilində müəyyən feillər cisimlərdən, əşyalardan asılı olaraq müvafiq linqvistik formalara dəyişilir. Linqvistik xüsusiyyətlər koqnitiv proseslərə təsir edir. Onların eksperimentlərində navaxo dilində danışan uşaqlar, ingilis dilində danışan uşaqlara nisbətən əşyaların daha çox formalarını fərqləndirirdilər. Müasir dövrdə insanlar bir neçə dildə danışırlar. Və insanların fikirləri, hissləri və davranışları hansı dildə danışdıqlarından asılı olaraq fərqlənir. Məs., Meksikadan olan immiqrantlar həm ingilis, həm də ispan dillərində danışırlar. Əgər ispan dilində danışırlarsa müəyyən tərzdə düşünürlər, ingilis dilində danışanda başqa tərzdə düşünə bilirlər. Doğrudan da, iki dildə danışan bir çox insanlar söyləyirlər ki, hansı dildə danışdıqlarından asılı olaraq onlar müxtəlif cür fikirləşir, hiss və hərəkət edir. Biz dili öyrənəndə onu müvafiq mədəniyyət kontekstində öyrənirik. İki dildə danışmağı öyrənən insanlar iki fərqli mədəniyyət kontekstində bunu edirlər. Beləliklə, müxtəlif dilləri istifadə etməklə insanlar müxtəlif cür düşünürlər amma dillər öz-özlüyündə təfəkkürdə olan fərqlərə görə cavabdeh deyil. Sepir-Uorf fərziyyənin güclü və zəif tərəfləri vardır. Güclü tərəfi ondan ibarətdir ki, dildəki fərqlər təfəkkürdə fərqlər yaradır. |