Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
114 böyüklər üçün vacib olan heç bir şey deyə bilməzlər. Və buna görə də Samoa sakinləri öz uşaqlarını xüsusi olaraq danışmağa öyrətmirlər və heç bir söhbətlər aparmırlar. Faktiki olaraq uşaqlar böyüklərin deyil, öz bacı-qardaşlarının nitqini eşidirlər. ABŞ-da isə bir tərəfdən hesab edirlər ki, uşaqların ingilis dilində düzgün danışmağı üçün istiqamət lazımdır. Digər tərəfdən, amerikalılar uşaqların necə danışdıqlarına (yəni, qrammatika və sintaksisə) deyil, nələr danışdıqlarına (yəni, məzmununa) daha çox fikir verirlər. N.Xomskinin nəzəriyyəsi. Bütün mədəniyyətlərdə mövcud olan fikirlərə və təcrübəyə baxmayaraq uşaqlar böyüklərin köməyilə və köməyi olmadan öz dillərinə yiyələnə bilirlər və həmin dildə sərbəst danışırlar. Bu ümumi nəticə belə bir qənaətə gəlməyə imkan verir ki, insanların dilə yiyələnməsi universal və anadangəlmə bir qabiliyyətdir. Məşhur linqvist Xomskinin fikrincə, insanlarda dilə yiyələnmə aparatı mövcuddur, hansı ki, qrammatika, sintaksis və praqmatikanın sahələrində anadangəlmə qabiliyyətləri özündə ehtiva edir. Məhz bu aparatın köməyilə bütün mədəniyyətlərdə normal uşaqların dilə yiyələnmə və sərbəst danışması mümkündür. Halbuki bu aparatın mövcudluğu barədə birbaşa sübutlar yoxdur. Bu nəzəriyyə müasir dövrün uşaqların öz ana dilində sərbəst danışmağını izah edən ən yaxşı nəzəriyyələrdən biridir. Mədəniyyət və leksika. Dil mədəniyyətin həm təzahürü, həm də məhsuludur. Bu hər bir mədəniyyət və hər bir dilə aiddir. Müxtəlif mədəniyyətlərdə dilin leksikasında fərqliliyə və oxşarlığa fikir vermək lazımdır. Bəzi dillərdə olan sözlər digər dillərdə yoxdur. Məs, eskimos dili qarı təsvir etmək üçün daha çox sözdən istifadə edir, nəinki ingilis dili. Linqvist Uorf ilk dəfə göstərmişdir ki, eskimos dilində qarı təsvir etmək üçün üç sözdən, halbuki ingilis dilində bir sözdən (snow) sözündən istifadə olunur. Bir çox başqa dillərdə də ingilis dilində olmayan sözlər var. Müxtəlif dillərdə bir çox sözlər var ki eyni məna daşıyır, lakin müxtəlif çalarları və mənaları olur. Məs., |