Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
76 kimi emosiyalar da üzdə müxtəlif cür ifadə olunur. Pol Ekman, Yollis Frizen, Kervol İzard, Silvan Tomkinsin apardığı tədqiqatlar emosiyaların ifadə olunmasının universallığını təsdiq etmişdir. Üzdə emosiyaların ekspressiyası universal bioloji faktorların və müvafiq mədəniyyətdə mənimsənilmiş olan ifadə qaydalarının təsirindən asılı olur. Emosiyaların ifadə olunmasının neyro-mədəni nəzəriyyəsinə görə emosiyalar universal və mədəni ifadə qaydalarının təsirinə məruz qalır/Məsələn, Azərbaycan mədəniyyəti bəzi hissləri zəiflətməyi, bəzilərini artırmağı, bəzilərini maskalamağı tələb edir. Həmin qaydalardan asılı olaraq biz onları ekspressiya edirik. Amerikan psixoloqu D.Matsumoto emosiyaların ekspres- siyasındakı mədəni fərqləri izah etmək üçün “ özününkülər” və “özgələr” qrupu anlayışlarını diqqət mərkəzinə gətirmişdir. O, hesab edirdi ki, insanın doğma yoxsa özgə hesab etdiyi insanlar arasında olması, onlarla qarşılıqlı təsirdə olması emosiyalar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, emosiyaların ekspressiyası “özününkülər” və “özgələr” arasında fərqli şəkildə təzahür edir. Hər bir mədəniyyətdə insan üçün elə emosional yaşantı mövcuddur ki, onu özünkülər arasında sərbəst, rahat şəkildə ifadə edə bilirsən, özgə, yad mədəniyyətdə isə bu mümkün olmur və yaxud əksinə. Emosional sosializasiya insanın özü üçün kimləri yaxın və ya özgə insan qrupuna daxil etməsi və müvafiq davranışa yiyələnməsi deməkdir. Deməli, emosiyaların ifadə olunması emosional sosializasiya ilə bağlıdır. Bundan başqa, mədəniyyətin kollektivist yoxsa individualist tipə mənsubluğu da önəmli məsələlərdəndir. Birgə yaşayışa, qrupdaxili harmoniyaya həssas olan kollektivist mədə- niyyətdə “özününkülər”ə qarşı daha çox pozitiv, daha az səviyyədə isə neqativ emosiyaların təzahürünə icazə verilir. Pozitiv emosiya- lar qrupdaxili əmin-amanlığı təmin etdiyi, möhkəmləndirdiyi halda neqativ emosiya birliyi məhv edir, münasibətləri soyudur. İndividualist mədəniyyət isə əksinə, qrup daxilində |