Microsoft Word etno kitab son srift 12

ETNOPSİXOLOGİYA 
68 
kimsən?” sualına bir an belə düşünmədən ”türk”, “rus”, “ərəb” 
“yapon” və s. cavabını verir. Deməli, şüurda etnik mənsubiyyət - 
ümumi hadisədir. Görəsən, bu adam¬ların hər biri öz cavabını 
necə mənalandırır? Öz xalqım, millətim, tayfam dedikdə o nəyi 
nəzərdə tutur və qonşulardan fərqini nədə görür? Etnik 
diaqnostikanın indiyə qədər həll olunmayan problemi də elə budur 
(L.N.Qumilyov, 2001). Tərifə ehtiyac yaranır, lakin burada fikir 
çarpazlaşması meydana çıxır. “Etnos ümumi mənşə ilə şərtlənən 
hadisədir”, “etnos dil ümumiliyindən doğan mədəni hadisədir”; 
“etnos bir birinə bənzəyən insanlar qrupudur”; “etnos bu və ya 
digər formasiyadan asılı olaraq insanları ümumiləşdirən şərti 
təsnifdir” (bu o deməkdir ki, etnos kateqoriyası qeyri-realdır); 
“etnos ümumi özünüdərk əsasında birləşmiş insan toplusudur”; 
“etnos sosial kateqoriyadır”. Təbiətlə ictimai insanın 
mütənasibliyinə dair baxışlarının təfərrüatlarına görə fərqlənənləri 
ümumiləşdirdikdən sonra onlardan üçünü qeyd etmək olar:
1. “Vahid” coğrafiya insanın bütün fəaliyyətini təbii 
qanunauyğunluqlara çevirir.
2. Bəzi tarixçi və etnoqraflar bəşəriyyətlə ilgili bütün 
fenomenləri sosial hesab edərək, yalnız anatomiya və qismən də 
fiziologiyanı istisna sayırlar. 
3. Antropogen proseslərdə materiyanın hərəkətinin ictimai 
və təbii (mexaniki, fiziki, kimyəvi, bioloji) formalarının təzahürləri 
fərqləndirilir.
Heç də hər bir hərəkət, davranış və hiss millətə, xalq aid olan 
xarakter əlaməti hesab oluna bilməz. Milli, etnik xarakter o halda 
götürülür ki, həmin əlamət xalqın həm şifahi, həm yazılı 
mədəniyyətində öz yerini yuysun və əks olunsun. Məsələn. Qonağa 
olan hörmət əksər dünya xalqalrının məişətində yür tutur. Ruslarda 
da evin otaqlarının birinə “qonaq” otağı adı vermişlər. Amma, 
Azərbaycan folklorunda qonağı tərənnüm edən, onunla bağlı çoxlu 
sayda bayatı, lətifə, tapmaca, dualara, atalar sözü, sınamalara digər 
xalqların folklorunda rast gəlinmir. Hətta, azərbaycanlı evində 
qonaq üçün xüsusi olaraq nəzərdə tutlan qab-qacaq və yatacaq 

---