Microsoft Word etraf muhit cavab az doc

14. Torpaq ehtiyatları, onlardan istifadənin müasir vəziyyəti və mühafizə 

tədbirləri. 

Torpaq  resursları  (fondu)  təqribən  Yer  kürəsinin  quru  hissəsinin  sahəsinə 

bərabərdir.  Torpaq  fondunun  yalnız  1/3  hissəsi  kənd  təsərrüfatına  yararlıdır. 

Becərilən torpaq sahələri isə ümumi torpaq fondunun 11%-ni təşkil edir və əsasən, 

meşə,  meşə-çöl,  çöl  zonalarında  yerləşir.  Otlaq  və  çəmənliklər    ümumi  torpaq 

fondunun  24%-ni,  meşə  və  kolluqlar,  az  yararlı  və  yararsız  sahələr  isə  yerdə 

qalanını təşkil edir 

Dünya  torpaq  fondunun  ümumi  sahəsi  149  mln.  km

2

  və  ya  14,9  mlrd. 

hektardır. Antraktida və Qrenlandiya sahələrini nəzərə almasaq bu 135 mln.kv km 

və  ya  13,5  mlrd.hektara  çatır.  Torpaq  fondunun strukturu  bir o  qədər də  əlverişli 

deyildir.  Torpaq  resurslarını  mənimsəyən  və  ondan  istifadə  edən  insanlar 

planetimizin torpaq fondunun strukturuna təsir etmiş, onu tədricən dəyişmişlər. Bu, 

ilk  növbədə  əkilən  torpaqların  genişlənməsi,  otlaq  və  meşə  sahələrinin 

sıxışdırılması  ilə  izah  olunur.  Yaşayış  məntəqləri,  sənaye  və  nəqliyyatın  altında 

olan torpaqlar həm dünya üzrə və həm də regionlar üzrə 1-2% arasında tərəddüd 

edir.  Təkcə  Xarici  Avropa  və  Şimali  Amerikada  bu  göstərici  bir  qədər 

yüksəkdir.Dünya  torpaq  fondunun  başlıca  problemi  kənd  təsərrüfatına  yararlı 

torpaqların  deqradasiyasıdır.  Torpaqların  deqradasiyasına    onların  eroziyası, 

çirklənməsi, məhsuldarlığın azalması, şoranlaşma, bataqlaşma, yaşayış məntəqələri 

və s. aid edilir. Bəzi hesablamalara görə bəşəriyyət artıq buna görə 2 mlrd.hektar 

məhsuldar  torpaq  sahəsini  itirmişdir.  Təkcə  eroziya  səbəbindən  nəinki  geridə 

qalmış, hətta geniş torpaqlara malik iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə 607 

mln.ha  kənd  təsərrüfatı  torpaqları  dövriyyədən  çıxmışdır.  Şoranlaşma  və 

---

 

16 

bataqlaşma  səbəbindən  isə  hər  il  15  mln.ha  torpaqlar  yararsız  vəziyyətə 

düşür.Dünyanın  quru  hissəsinin  55%-nin  mənimsənilməsinə  baxmayaraq  torpaq 

resurslarının çatışmazlığı hər yerdə nəzərə çarpır. Torpaq çatışmamazlığının aradan 

qaldırılmasının 

ə

n 

münasib 

yolu 

yeni 

ə

razilərin 

mənimsənilməsidir.Mənimsənilməsi  çox  da  xərc  tələb  etməyən  torpaq  ehtiyatları 

dünyanın  quru  hissəsinin  təxminən  6%-ni,  mənimsənilməsi  olduqca  böyük  vəsait 

tələb edən sahələr isə 25% təşkil edir.