Microsoft Word F?ls?f? az doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
36.Klassik fəlsəfənin başlıca xüsusiyyətləri
XIX əsrin 60-cı illərinə doğru Qərb fəlsəfəsində öz başlanğıcını İntibah dövründə baş verən mənəvi-intellektual çevrilişdən götürən bir mərəhələ artıq başa çatmaq üzrə idi. Yeni dövr dünyagörüşünün təməl prinsipləri öz yaradıcı potensialını, demək olar ki, bütünlüklə reallaşdıraraq, çoxşaxəli fəlsəfi ideyaların mükəmməl sistemini doğurmuşdu. Bu dövrün fəlsəfi ideyalarının yetkinliyini və bitkinliyini nəzərdə tutaraq, çox vaxt bu dövrü Qərb fəlsəfəsində klassik mərhələ kimi səciyyələndirirlər. Bəs klassik fəlsəfəsinin çıxış nöqtəsini təşkil edən prinsiplər üçün inteqrativ əlamət nədir? Bu suala əgər bir sözlə cavab verməyə çalışsaq, onda deyə bilərik ki, bu əlamət eyni zamanda klassik fəlsəfənin başlıca səciyyəsi olan rasionalizmdir. Yeni dövr elminin sürətli inkişafı nəticəsində təbiətdə baş verən müxtəlif hadisələri idarə edən obyektiv qanunların kəşf edilərək dərk edilməsi bütün dünyada ciddi bir nizamın hökm sürməsi haqqında təsəvvürlərin geniş yayılmasına təkan verdi. Bu təsəvvürlərin çıxış nöqətsini varlığın ağılauyğun, rasional planının mövcudluğu haqqında ideya təşkil edirdi. Güman edirdilr ki, varlığın təməlində duran bu rasional plan təbiətdə və insanlar aləmində baş verən saysız-hesabsız hadisələr vasitəsi ilə reallaşara, həyata keçir. Beləliklə ağıl, zəka təkcə insana xas olan idraki qabiliyyət kimi deyil, ayrı-ayrı fərdlərdən asılı olmadan müstəqil şəkildə mövcud olan və dünyada baş verən və varsa, hamısına istiqamət verən məqsədəuyğunluq və qanunauyğunluq prinsipi kimi başa düşülürdü. Təsadüfi deyildir ki, alman klassik fəlsəfəsinin Şellinq və Hegel kimi nümayəndələri zəkanı bütün varlığın yaradıcı başlanğıcı hesab edərək, ona ontoloji məzmun verirdilər. Zəkanın bu cür geniş bir ontoloji kateqoriya kimi şərh olunma səbəblərindən biri di konkret fərdlərdən asılı olmayaraq mövcud olan ictimai ideyaların, mənəvi dəyərlərin və əxlaqi-hüquqi normaların insan həyatı və cəmiyyət üzərində böyük təsir gücünə malik olmasıdır. Klassik fəlsəfədə varlığın mahiyyətini ifadə edən anlayışlar dünyanın ağılauyğun, rasional struktura malik olması haqqında təsəvvürlərdən irəli gəlirdi. Dünyada rasional bir nizam hökm sürdüyünə görə varlıq mahiyyətcə mükəmməl və bitkindir. İnsanı əhatə edən aləmdə müşahidə olunan dəyişkənlik və dinamizm varlığın mahiyyət xarakteristikaları olmayıb son məqsədin – dünyanın təməlində duran rasional planın reallaşmasına xidmət edən vasitələrdir. Beləliklə, mükəmməllik, bitkinlik və harmoniya klassik fəlsəfədə varlığın əsas xüsusiyyətini ifadə edən anlayışlar kimi çıxış edirlər. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|