Microsoft Word forma muhazire docx
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kartoqrafiya
Ə
Qlobus – latın sözü olub, kürə deməkdir. Yer öz formasına görə kürədən az fərqləndiyi üçün kiçik miqyaslı xəritələri tərtib edəndə və qlobuslar düzəldəndə yeri kürə qəbul edirlər. Mərkəzi eyni bir O nöqtəsində olan iki kürə təsəvvür edək. Bunlardan böyük kürə (radiusu R) yer, kiçik kürə (radiusu r) isə qlobus olsun. Mərkəzdən çıxan ş üalar vasitəsilə yer üzərində olan nöqtələrin qlobus üzərində proyeksiyasını alaq. Fərz edək ki, yer səthində olan A,B,C, nöqtələri qlobus üzərində a,b,c, nöqtələri kimi (yaxud da MNDE trapesi mnde trapesi kimi) təsvir olunmuşdur. Həndəsədən məlumdur ki, bu halda qlobus üzərində alınmış bütün konturlar yer səthində olan konturlara oxşar olacaqdır. Çünki, onların bucaqları uyğun olaraq bərabər yaxud da oxşardır. Bizim şə kildə oxşarlıq mərkəzləri iki kürə səthinin mərkəzi olan O nöqtəsidir. Qlobus yerin müəyyən miqyasda kiçildilmiş modeli olub, bir çox əhəmiyyətli xüsusiyyətlərə malikdir. 1)
Qlobus radiusunun (r) yer radiusuna (R) olan nisbəti qlobusun miqyası adlanır və bu miqyas qlobusda olan bütün xətlətin yer səthində olan bütün xətlərin üfüqi proyeksiyasına nisbətən kiçilmə dərəcəsini göstərir, yəni: ab/AB =ac/AC = bc/BC= r/R= const (sabit ədəd). Buradan belə nəticə çıxır ki, qlobusun hər yerində və bütün istiqamətləri üzrə məsafənin miqyası eynidir. Ona görə də, onun üzərində ölçü işarələrinin eyni bir baş miqyasda aparmaq olar. 2)
Qlobusun üzərində sahələrin də miqyası hər yerdə eyni olub, r 2 /R 2 ilə
təyin edilir. Çünki kürə səthlərinin bir-birinə olan nisbəti bərabərdir. Buradan aydın olur ki, qlobus səthindəki konturların sahəsinin yer səthindəki uyğun konturların sahəsinə olan nisbəti həmişə sabit olacaqdır, yəni S abc
/S ABC
=r 2 /R 2 = Const Melikov Behruz |