Microsoft Word ?hali cografiyas?

H&yat t&minatı sah&sin& sosial v texniki infrastrukturun (n qliyyat, müh ndis sisteml ri, m nzil, xidm t sah si) halinin yaşayışını v iqtisadi bazanın f aliyy tini t min ed n sah l ri daxildir.
Ölk l rin, bölg l rin, ş h rl rin inkişafında iqtisadi-coğrafi mövqenin rolunu n z ri c h td n N.N.Baranski saslandırmışdır. iqtisadi-coğrafi mövqe zaman
baxımından d yiş n tarixi kateqoriyadır. Bununla laq dar, o, ş h rin bir inkişaf
m rh l sind lverişli ola, dig rind is onun inkişafını l ngid bil r. M s l n, Rusiyada d mir yolu meydana çıxana q d r Yuxarı Volqa ş h rl ri n qliyyat v ticar t m rk zl ri, habel çay n qliyyatından quru n qliyyatına keçid m nt q l ri kimi çox sür tl inkişaf edirdil r. D mir yollarının ç kilm sind n sonra yükdaşımalardan k narda qalan bir çox Volqaboyu ş h rl r n qliyyat-coğrafi mövqel rinin üstünlükl rind n m hrum olaraq, t n zzül üğradılar. Bakı-Tbilisi
d mir yolu ç kil n q d r ticar td h miyy tli rol oynayan Şamaxı ş h ri d buna misal ola bil r.
Ş h rin coğrafi mövqeyi ş h rin tipin d böyük t sir göst rir, razi m k bölgüsünd onun yerini mü yy nl şdirir v bel likl , ş h rin istehsal ixtisaslaşmasına t sir edir. Ş h rl rin iqtisadi inkişafındakı bu qanunauyğunluq ölk nin h r bir regionunda, sonuncunun iqtisadi ixtisaslaşmasından asılı ola-raq, mü yy n ş h r tipinin inkişafında ksini tapır.
Ş h rin iqtisadi-coğrafi mövqeyinin t hlilind mikromövqe – yaxın trafa münasib td mövqe, mezomövqe – bütün ölk y , yaxud onun iri hiss l rin münasib td mövqe ayırd edilir. Bu coğrafi mövqe t r fl ri ş h rin inkişafında müxt lif rol oynayırlar. Ş h rin lverişli mikromövqeyind n (relyefin münasibliyi, yaxınlıqda böyük çayın olması, lverişli n qliyyat mövqeyi) lverişsiz mezomövqe ucbatından heç d h miş istifad etm k mümkün olmur.
Bakı ş&h&rinin iqtisadi-coğrafi mövqeyi. Az rbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı ş h ri MDB-nin n böyük s naye, elm v m d niyy t m rk zl rind n biri, X z r d nizinin q rb sahilind mühüm limandır. Bakı geniş s naye, rekreasiya v k nd t s rrüfatı zonası il bilavasit bağlıdır. Bakının Rusiya, c nubi Qafqaz, Orta Asiya, Qazaxıstan, qonşu Yaxın Ş rq dövl tl ri arasında mövqeyi, iri neft hasilatı v n qli m rk zi kimi onu yükdaşımanın h cmin gör MDB-d ilk yerl rd n birini tutan n qliyyat qovşağına çevirmişdir. Bununla da, Bakı d niz limanı mühüm h miyy t k sb etmişdir. Bakı v Türkm nbaşı (keçmiş Krasnovodsk) arasında b r yolunun istismara verilm si il onun rolu xeyli artmışdır.
Hazırda Bakı iri s naye, n qliyyat, xidm t sah l ri, urbanizasiya prosesl rinin t m rküzl şm si m rk zi kimi çoxsaylı halinin axışdığı, Rusiyadan, c nubi
Qafqazdan, Orta Asiyadan, Qazaxıstandan müxt lif yükl rin g tirildiyi v gönd rildiyi m kandır. Rusiya, Ukrayna, Qafqaz regionlarını, Qara d niz, Aralıq d nizi, X z r sahill rini birl şdir r k, Rusiyanın, Yaxın Ş rqin iç ril rin (Qafqaz vasit sil Qara d niz limanlarına – Novorossiysk , Batumiy , Suxumiy , Türkiy
razisi vasit sil ceyhan limanına, X z r vasit sil Türkm nistan v Qazaxıstan limanlarınad k) doğru uzanan üç d mir yol x tti – İran-culfa, Rostov-Mahaçqala- Bakı, Tbilisi-Bakı x tl ri, X z rd ki d niz limanı, Bin d ki Beyn lxalq aeroport artmaqda olan yükdaşımalarını t min edir. D mir, avtomobil, d niz, aviasiya, neft- qaz k m rl ri yollarının k sişm m rk zi olan Bakı dünya h miyy tli n qliyyat qovşağına çevrilir.
Müt x ssisl rin fikrinc , X z r d nizi iri potensial karbohidrogen yanacağı ehtiyatlarına malikdir. Neftin v t bii qazın çıxarılması v n qli ABŞ, Rusiya, Böyük Britaniya, Fransa, İtaliya, Türkiy , Norveç, İraq, Yaponiya, S udiyy 6r bistanının şirk tl ri il birg h yata keçirilir. Neft v qazın X z rd Az rbaycan, Türkm nistan v Qazaxıstan akvatoriyasında birg hasilatı ş raitind onların n qli il bağlı ciddi probleml r yaranır. X z r neftinin boru k m rl ri il daşınmasına başlamaq üçün n m qs d uyğun yer Abşeron yarımadasında t ş kkül tapmış neftçıxarma m rk zidir. Neft buradan üç sas marşrutla xarici bazara çıxarılır:

1. 
   İllik buraxılış gücü 16-17 milyon ton neft olan 1411 km uzunluğundakı Bakı- Novorossiysk; Çeçenistan münaqiş si il laq dar neftin bu istiqam td vurulmasını 1998-1999-cu ill rd dayandırılmışdı. Novorossiysk limanına c mi 200 min ton neft daşınmışdır. Çeçenistandan yan keçm kl neft k m ri ç kildikd n sonra bu istiqam td neft daşınmasına yenid n başlanmışdır;
   
2. 
   827 km uzunluğunda, illik buraxılış gücü 6-7 milyon ton olan Bakı-Supsa (Qara d nizd liman, Gürcüstan);
   
3. 
   1730 km uzunluğunda Bakı-Tbilisi-ceyhan (Aralıq d nizind liman, Türkiy ).