Microsoft Word ?hali cografiyas?

Geodemoqrafik vaziyyat (situasiya). Bu kateqoriya regional demoqrafik v ziyy t v razi sosial-iqtisadi sisteml ri arasında laq l r toplusu kimi başa
düşülür. Onun m zmununa müvafiq olaraq, halinin ümumi (region üzr sayı, dinamikası, cins-yaş t rkibi) v xüsusi (t bii v mexaniki h r k ti) geodemoqrafik göst ricil ri f rql ndirilir.
Mü yy n m k qabiliyy ti yaşında gözl nil n ömür müdd ti sasında mü yy n edil n naslin amak potensialı v bütün halinin m cmu ömür müdd ti sasında t yin olunan arazinin demoqrafik potensialını xarakteriz ed n göst ricil r xüsusi qrup kimi f rql ndirilir.

BMT-nin v YUNESKO-DST-nin «Dünya halisi – 1995» m ruz sind göst ril n sas region qrupları, regionlar v dünya ölk l ri üzr sas demoqrafik v b zi sosial v iqtisadi indikatorlara dair m lumatları t hlil ed k. Bu göst ricil r sonralar BMT-nin İnkişaf Proqramı, YUNESKO v DST – nin m lumatları il t kmill şdirilmişdir.

BMT-nin v YUNESKO-DST-nin m ruz sind ki az-çox sistemli m lumatları aşağıdakı göst rici qrupları üzr qruplaşdırmaq olar:
Ümumi demoqrafik:

1. 
   6halinin ümumi sayı (milyon n f r, 1995-ci il)
   
2. 
   6hali proqnozu (milyon n f r, 2025-ci il)
   
3. 
   Ş h rl rin, ş h r halisinin payı (%, 1995-ci il)
   
4. 
   6halinin adambaşına düş n Ümumi Daxili M hsul (ABŞ dolları il , 1992-ci
   

il)

5. 
   Bütövlükd , uşaq ölümü
   
6. 
   Orta ömür uzunluğu (kişil r/qadınlar)
   
7. 
   15-19 yaşlı 1000 qadına gör doğulanların sayı.
   

İnkişaf etmiş regionlara Şimali Amerika, Yaponiya, Avropa, Avstraliya-Yeni
Zelandiya, keçmiş Sovet İttifaqı respublikaları daxildir.
Daha az inkişaf etmiş regionlara Afrika, Latın Amerikası, Asiya (Yaponiyadan başqa), habel Melaneziya, Mikroneziya v Polineziya (Okeaniya) ölk l ri daxildir. Z if inkişaf etmiş ölk l r qrupu BMT-nin standartlarına uyğun ayırd edilmişdir.
Demoqrafik hesablamalara gör , b ş riyy tin oturaq h yat t rzin keçm y ,
kinçilik v maldarlıqla m şğul olmağa başladığı 9-10 min il bundan vv l planet
halisinin sayı 5-10 milyon n f r t şkil edirdi. 6hali bu saya 600 min il rzind g lib çatmışdı. Eyni razid ovçuluqdan 20 d f s m r li olan maldarlığın, sonra is maldarlıqdan 20-30 d f m hsuldar olan kinçiliyin meydana g lm si insanların h yatı üçün yeni imkanlar yaratdı, hali artımını sür tl ndirdi. Neolit dövrü rzind b ş riyy t 50 milyon n f r q d r artdı, yeni eranın vv lind is Yer kür sind artıq 160 milyon n f rd n çox adam yaşayırdı.
Planetin halisi e. . 7000-ci ild n eramızın 1980-ci ilin d k (8980 il rzind )
450 d f artmışdır. Aşağıdakı müqayis d çox maraqlıdır: halinin sayı 1 milyarddan 2 milyarda 107 il , 2 milyarddan 3 milyarda 32 il , 4 milyarda 15 il , 5 milyarda is 13 il çatmışdır.Z if inkişaf etmiş ölk l rd halinin artım sür ti iqtisadi c h td n inkişaf etmiş dövl tl rd kind n 2,5-2,8 d f çoxdur v bu f rq h r iki t r fd n artır: z if inkişaf etmiş ölk l rin halisinin artım sür ti yüks lir, inkişaf etmiş ölk l rd is aşağı düşm kd davam edir. Bir sıra ölk l rd (Danimarka, İsveç, Böyük Britaniya, Avstriya, Belçika, AFR, Lüksemburq, İsveçr , Rusiya) halinin sayı n inki artmır, ksin , mütl q aşağı düşür. Doğuma ciddi n zar t edil n Çind hali artımı xeyli azalmışdır. 6halinin n böyük artım sür ti Latın Amerikası, c nubi Asiya v Afrika ölk l rind müşahid olunur. Latın Amerikasında yüks k hali artımı olan ölk l r materikin m rk zind yerl şir: Meksika, Salvador, Nikaraqua, Honduras, Dominikan Respublikası, Venesuela, Qayana, Ekvador, Kolumbiya, Peru, Paraqvay. Braziliyada v Boliviyada hali artımı bir q d r azdır (2,5-2,7%). Asiya ölk l ri arasında halinin artım sür tin gör Filippin, Tailand, Bruney, Banqladeş, Malayziya, Pakistan f rql nir; Hindis- tanda, Nepalda, Birmada, İndoneziyada halinin artımı bir q d r aşağıdır. Afrikada
n yüks k doğum olan region Q rbi Afrikadan – Qvineyadan Maliy , oradan da Niger v Nigeriyaya doğru uzanır.