Microsoft Word ?hali cografiyas?

Ail& t&rkibi. Aila qan qohumluğu, yaxud hüquqi qohumluqla va ümumi büdca ila bağlı olub, birga yaşayan şaxslar qrupudur. BMT-nin tövsiy sin müvafiq hazırlanmış h min t rif, bu v ya dig r variantlarda, dünyanın ks r ölk l rind t tbiqolunur
MÜHAZİR6 6.

Demoqrafiya anlayışı. Demoqrafik siyas&t v& demoqrafik ş&rait

Demoqrafik siyasat lverişli ş raitd mövcud meyll ri qoruyub saxlamaq, v ziyy t lverişli olmadıqda is onları d yişdirm k m qs dil dövl tin demoqrafik prosesl r m qs dyönlü t sir vasit sidir. XIX srd bu siyas ti stimullaşdırmaq c hdl rinin göst rildiyi ilk ölk Fransa olmuşdur. Öt n srin 90-ci ill rind bel ölk l rin sayı 130-a (iqtisadi c h td n inkişaf etmiş bütün ölk l r v inkişaf etm kd olan t qrib n 80 ölk ) çatmışdı.
M s l n, uşaq doğulark n AFR-d 100 marka, Böyük Britaniyada 25 funt sterlinq, Fransada 2600 frank, İspaniyada 3000 peseta m bl ğind bird f lik müavin t verilir. AFR-d h r ilk uşağa gör 50, ikinci uşağa gör 100, üçüncü v h r sonrakı uşağa gör 200 marka aylıq müavin t verilir. Fransada bu q bil aylıq müavin tl r iki uşağa gör 500 frankdan altı uşağa gör 3000 franka q d r artır. C nub-Ş rqi Asiyada ail nin planlaşdırılması proqramı bütün halinin 90%-nin yaşadığı ölk l ri hat edir. Onların arasında Yaponiyada v Çind , habel Hindistanda aparılan n radikal demoqrafik siyas t nümun vi sayıla bil r. Bel likl , dünyanın ayrı-ayrı ölk l rind müxt lif demoqrafik meyll r mövcuddur. Onlar doğum göst ricil rinin son d r c aşağı, eyni zamanda, çox yüks k olduğu ölk l rd lverişsiz sayılır. Z if inkişaf etmiş ölk l rd yüks k doğum göst ricil ri iqtisadi inkişafı ng ll yir. Bel ki, s rmay l r bu ölk l rin sosial-iqtisadi inkişafına deyil, halinin ilb il artımının öd nilm sin s rf olunur. Getdikc daha çox dövl t hali artımına t sir göst r n t dbirl r görürl r. Bir sıra dövl tl r bu artımı azaltmaqda, bir qismi is onu yüks ltm kd maraqlıdır. 6hali artımının bir neç amilin n tic si olmasına baxmayaraq, t dbirl rin ks riyy ti, müst sna
olaraq, doğuma, yaxud doğumun bu ölk üçün lverişli olan optimal xarakterini t min ed n amill r doğru yön ldilmişdir. 6hali siyas ti, bir qayda olaraq, ayrı- ayrı milli qurumlar, ayrı-ayrı dövl tl r s viyy sind aparılır. H rç nd, onun t dbirl ri bütün dünya v onun h r bir regionu üçün m qbul ş kild işl nib hazırlana bil r.
Son vaxtlar daha çox dövl t demoqrafik siyas t sah sind kompleks t dbirl r h yata keçirir v doğumun s viyy sini yüks ltm kl yanaşı, ölümün d s viyy sini azaltmağa çalışırlar.
Demoqrafik siyas t t dbirl ri ist r ölk daxili, ist rs d ölk l r arasında miqrasiyaya t sir göst rir. Bir sıra dövl tl r, ilk növb d , ail nin möhk ml nm sin yön ldilmiş siyas t yeridirl r. Ancaq bel çoxşax li demoqrafik siyas tl bağlı geniş t dbirl r az-az ölk l rd h yata keçirilir. Onların çoxunda bu siyas t doğuma t sir göst rm k üçün n z rd tutulur v y qin ki, bu v ziyy t yaxın g l c kd d davam ed c kdir.

Doğumun t bliğin yön ldilmiş siyas tin xarakterini n z rd n keçir k. O, pronatalik siyas t adlandırılır. Bir çox m lumatlara gör , heç bir Avropa ölk si (Türkiy d n savayı) öz halisinin artım sür tini çox da yüks k saymır.

Avropada demoqrafik siyas td iki istiqam t üstünlük t şkil edir:

1. 
   Dövl t uşaqların t rbiy sinin hansısa bir hiss sini öz öhd sin götürür. Milli g lirin mü yy n hiss si ail y köm k üçün ayrılır. Bu halda, maliyy müavin tl ri pulla, yaxud natural ş kild olur. Birinciy ail ni birbaşa d st kl m k t dbirl ri daxildir: sosial sığorta müavin tl ri, mükafatlar, uşaqların saxlanmasına yön ldilmiş müxt lif növ güz ştl r. Güz ştl r v lverişli ş rtl rl kredit almaq imkanı formasında olan köm k d buraya daxildir.
   
2. 
   Ail y v onun vasit sil doğuma t sir göst rm k üçün n z rd tutulan siyas t xüsusil seçilir. Bu siyas tin t dbirl ri heç d h miş hali siyas tinin t rkib hiss si olmur. H r şey dövl tin qarşısına qoyduğu m qs dd n asılıdır. B zi dövl tl r bu t dbirl ri ail ni möhk ml ndirm k, dig rl ri sosial inkişafı gücl ndirm k, üçüncül r is demoqrafik ş raiti yaxşılaşdırmaq m qs dil h yata
   

keçirirl r. Bu m qs dl aşağıdakı t dbirl r h yata keçirilir:

• 
  analara müavin tl r verilm si (doğum zamanı bird f lik);
  
• 
  analara doğumdan sonra veril n m zuniyy t;
  
• 
  uşağa baxmaq üçün m zuniyy t;
  
• 
  ail müavin tl ri ( m k haqqına lav l r); vergitutmada güz ştl r;
  
• 
  işl y n anaların iş gününün qısaldılması;
  
• 
  uşaq mü ssis l ri ş b k sinin formalaşdırılması v onlarda ist y nl rin hamısına pulsuz, yaxud güz ştli m kt b q d r t rbiy verilm si;
  
• 
  m nzil güz ştl ri;
  
• 
  sosial xidm tl r;
  
• 
  uşaqlar mü yy n yaşa çatana q d r münt z m olaraq aylıq m bl ğin öd nilm si.
  

Çexiyada, Fransada v İsveçd g lirl ri mü yy n s viyy d n aşağı olan uşaqlı ail l r renta müavin tl ri v m nzil haqqında güz ştl r t yin edilmişdir.
Pronatalitik demoqrafik siyas t öz ksini daha çox iki ölk d – İsveçd v Fransada tapmışdır.
Çin dünyanın an çoxsaylı ahalisi olan ölkasidir. 1995-ci ild Tayvan, Honkonq v Makao istisna olmaqla (bu razil r Çinin materik hiss sin daxil deyildi) Çinin
halisi 1221,5 milyon n f r idi. Milyarddan yuxarı adamı yedirtm k v zif si qarşıda durur. O, iki yolla h ll edilir: vv la, sür tli iqtisadi artım yolu, ikinci t r f- d n, doğumu s rt m hdudlaşdırma vasit si il .
«Bir ail – bir uşaq» prinsipi t tbiq edilir. Lakin xalq arasında srl r boyu t ş kkül tapmış stereotip – çoxuşaqlılıq uzun müdd t d bd idi. Ona gör d bir n f rd n çox uşağı olan ail c rim verir, h m d bu c rim nin miqdarı sür tl artır.
Çinin k nd t s rrüfatında aparılan islahatlar halinin v iqtisadiyyatın inkişafına t sir göst rmişdir.