Microsoft Word ?hali cografiyas?

T&bii artım v& &halinin ömür müdd&tinin uzunluğu. İnkişaf etmiş ölk l rin mütl q ks riyy tind t bii artım msalı çox aşağıdır. Q rbi Avropada o, orta hesabla 3-5%- , AFR, Danimarka v Avstriyada is m nfi durumdadır, y ni ölüm doğumu üst l yir. Rusiya d rin demoqrafik böhran keçirir. Burada bir sıra region- larda bütün 1990-cı ill rd ölüm doğumdan iki d f çox olmuşdur. Ş rqi Avropanın, keçmiş SSRİ-nin, yaxud «sosializm düş rg si»nin t rkibin daxil olan dig r ölk l rin çoxu da oxşar v ziyy td dir. 6halinin mexaniki axını (v t n
qayıdanlar), habel dövl tin daxilind doğumun nisb t n çoxluğu il seçil n regionlar olmasaydı, bu ölk l rd , xüsusil Rusiyada demoqrafik t n zzül daha d rin ola bil rdi.
Demoqrafların fikrinc , inkişaf etmiş ölk l rd halinin t krar istehsalının aşağı s viyy d olması t bii artım s viyy sinin sosial-iqtisadi inkişaf s viyy sin uyğunluğunda t zahür ed n mü yy n qanunauyğunluğu göst rir.Yaşarılıq qabiliyyati amsalı 5 ballı c dv ll ölçülür. O, gen fondunun, konkret ölk nin n z rd n keçirildiyi m qamda dövl tin h yata keçirdiyi sosial-iqtisadi siyas tin davam etdiyi ş raitd mill tin fizioloji v intellektual inkişafını qoruyub saxlamaq imkanını s ciyy l ndirir.
Ömür uzunluğunun göst&ricil&ri. 6n mühüm demoqrafik göst rici olan orta ömür uzunluğuna gör inkişaf etmiş ölk l r xeyli f rql liderdirl r (kişil rd 71,2 il, qadınlarda 78,6 il). Bütün dünya üçün orta göst rici is 63,7/67,8 ildir. Q rbi, Şimali, h tta c nubi Avropa v Şimali Amerika bu göst ricil r gör (kişil rd 73 ild n yuxarı, qadınlarda 80 il) ir lid dirl r. Lakin dünya regionları arasında n yüks k göst rici Avstraliyada v Yeni Zelandiyadadır (75).Körpa ölümü göst ricisi d olduqca diqq tç kicidir. O, dünya üzr 1000 n f r doğulana gör 57 n f r b rab rdir. İnkişaf etmiş ölk l rd bu r q m 9, az inkişaf etmiş ölk l rd 63, z if inkişaf etmiş ölk l rd 102-dir.


Mühazir& 7.DÜNYA 6HALİSİNİN ETNİK T6RKİBİ B ş riyy t coğrafiyasını z li «qeyd» vahidi kimi s ciyy l ndir rk n elmi c h td n daha az d qiq olan «xalq» anlamına uyğun g l n «etnos» anlayışından geniş istifad olu- nur. Elm al minin ks r nümay nd l ri bu fikird dirl r ki, etnoslar sırf sosial t bi t malikdir v ictimai prosesl r n tic sind meydana g lirl r. Lakin son zamanlar etnosların, Yer biosferinin bir hiss si kimi, bioloji vahid sayılması nöqteyi-n z rinin t r fdarları durmadan artır. Yeni etnosun bioloji sasa malik mutasiya prosesl ri n tic sind yarandığı iddia olunur. Oricinal etnogenl r n z riy- y sinin mü llifi L.N.Qumilyovun bir fikrini misal g tir k: «İnsanlar tarix n yaranan v yoxa çıxan kollektivl rd yaşayan orqanizml rdir. Bu kollektivlar -