Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc



Yüklə 2,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə44/54
tarix30.12.2021
ölçüsü2,54 Mb.
#18854
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54
İkinci fəsil 
 
Üç gün qabaqdan divarlara böyük, rəngli elanlar vurulmuşdu. Enli sarı 
kağızın üstündə kölgəli, qəşəng göy xətt ilə bu sözlər yazılmışdı: "Səttar 
Səttarzadənin konserti". 
Tramvayların pəncərəsindən yellənərək, görünən elanın xırda sətirlərini 
oxumaq olmurdu. Ancaq "Səttarzadə" seçilirdi. Qocaman sənət xadimini 
dinləməyi arzu edən çox idi. Biletlər dünəndən satılıb qurtarmışdı. Bilet 
alanlar cürbəcür adamlar idilər. 
Bunlardan bəzisi Səttarzadə adına hörmət edib, bilet alanlar idi. 
Səttarzadə respublikanın məşhur musiqi xadimlərindən biridir. Ancaq 
çox qocalmışdır. Altmışdan yuxarı yaşı var. Onun gənclik qüd- 
  
 
 
  


315 
 
rəti, məharəti çoxdan yox olub getmişsə  də, kişidəki həvəs, musiqi eşqi, 
camaat qabağına çıxmaq meyli daha da artmışdır. 
Həyatın amansız qanunları var, insan ömrü boyu əlləşir, vuruşur, 
hünərini, qüdrətini, qabiliyyətini göstərir, nəyə isə nail olmaq istəyir. Buna 
tədricən nail olur. Axırda bütün ömrü boyu qazandıqlarını  təslim etməli, 
qoyub getməli olur. Ölünün, deyərlər, rəhməti, ya lənəti apardığında yox, 
qoyub getdiklərində olur. İnsan öz əməyinin ümidli əllərə düşdüyünü 
görəndə ölüm də rahat və əyləncəli gəlir. 
Səttarzadə çox həyəcan ilə öz gəncliyini xatırlayır. Sonradan kor olanlar 
gün işığından danışan kimi, o da itirdiyi cavanlıqdan həsrətlə danışır. 
Təklikdə, ya evdə  nə  qədər sakit, sönük görünürsə, adam içində, ictimai 
yerlərdə öz xələflərini görür. Qocalıq kədərini bu təsəlli ilə söndürür. 
Mümkün etdiyi məclisdən qalmır. Cavan çalğıçıların müvəffəqiyyətlərilə 
sevinir, onları  çəkə-çəkə  səhnəyə aparır. Camaatın qabağında  əlini sıxır, 
alnından öpür. Camaat Səttarzadənin xatirini əziz tutur. Əsil tamaşaçılar 
onu görəndə musiqi aləminin, sənət dünyasının zənginliklərini bir daha 
xatırlayırlar. Belə qabil xadimlərimizin olduğuna sevinirlər. Həm də 
kədərlənirlər; çünki qocalıq küləyi Səttarzadənin sənət bağını soldurmaq da, 
barmaqlarını zəiflətməkdə, titrətməkdədir. 
     Bu  elə bir kədərdir ki, dünyada hiss və  şüuru olan hər bir kəsi ağrıdır. 
Çox yox, iyirmi-iyirmi beş il bundan qabaq tarı bağrına basanda bülbülləri 
cuşə  gətirən, kainatın bütün zərifliklərini, gözəlliklərini incə  səs tellərində 
ifadə edən bir sənətkar indi tərk-silah olunmuş bir əsgər kimi zəif görünür. 
Onun məclislərində yer olmazdı. Cəld uşaqlar dama dırmaşar, qadınlar 
çəpərlərə tökülüşər, gənclər qapı-pəncərələrdə az qala bir-birinin başına 
çıxardı. Onun qəlbi atlananda, sədəfli tarı  rəqqasə kimi xurdişə  gələndə 
barmaqlarını görmək olmazdı. Deyərdin simlərin böyrünə yüz bülbül 
qonub, hərəsi bir cür nalə çekir. Çox zaman kənd qızları barmağının 
üzüyündən, cavanlar kəmərindən, saatından keçərdilər. Bilməzdilər nə dil 
ilə sənətkara razılıq etsinlər... 
Hanı o Səttarzadə? Gənclik heç kəsdən, Səttarzadədən apardığı  qədər 
aparmamışdır. Bu itki o qədər ağır və aydındır ki, yalnız Səttarzadəni yox, 
onu eşidənlərin hamısını ağrıdır. 
İndi Səttarzadənin müsamirəsinə  gələnlərin çoxu ondan, gənclikdə 
aldıqları kimi ləzzət almağa yox, bəlkə bu ləzzəti yada salmağa, bir də 
qocaya öz ixlas və məhəbbətlərini ifadə etməyə gəlmişdilər. 
  


316 
 
Bəziləri də muğamat sözünü eşidib gəlmişdilər. Onlar o qədər mahnı 
eşitmişdilər ki, bezmişdilər. Musiqi aləmindən muğamatın qovulduğunu 
düşünür, səbəbini bilmir, soruşınağa da cürət etmirdilər. Elanda "muğamat" 
görüb, bilet dalınca yüyürmüşdülər. 
Bəziləri də sadəcə "müsamirə" sözü üçün gəlmişdilər. Bunlar o 
adamlardılar ki, şəhərdə bir tamaşa buraxmazdılar. Boş olan axşamlar 
başlarından ağrı tutar, kütlənin mədəni istirahətini təmin edə bilmədiyi üçün 
incəsənət idarəsini tənqidə başlayarlar. Bunlar nə musiqi, nə tamaşa, nə 
məclisin məzmunu ilə maraqlanarlar. Bunu onlara nöqsan tutmaq da olmaz; 
çünki məzmun ilə qeyri-məzmunun təfavütünü seçməzlər. Bunlar ya 
libaslarını səyyar sərgidə göstərmək üçün, ya filan qızı (ya oğlanı) fəth edib 
ələ  gətirdiklərini nümayiş,etdirınək, ya da məclisdə söhbət düşəndə 
"görmüşəm", "getmişəm", "eşitmişəm" demək, "mədəni" adlanmaq üçün 
can atırdılar.  İlk cərgədə oturarlar, dal cərgədəkiləri adam hesab etməzlər. 
Tez-tez dönüb baxar, onların qabaqda kimlər oturduğuna diqqət yetirib-
yetirmədikləri ilə maraqlanarlar. Bunlar, demək olar ki, müsamirədə  çıxış 
etməli olanlardan az hazırlaşmazdılar. Libaslarından, bər-bəzəklərindən 
başqa, necə  tərpəşəcəklərini, tənəffusdə necə kürsüdən ağır-ağır qalxıb 
çıxacaqlarını,  əvvəl hansı ayaqlarını atacaqlarını, yaylığı hansı  əllərinə 
alacaqlarını, bir tanış gördükdə necə kübarcasına, gözucu salam 
verəcəklərini, ibarələr lüğətcəsindən necə istifadə edəcəklərini, rus 
sözlərinin axırında səslərini necə alçaldacaqlarını məşq edirlər. 
Məşhur artistlərin çıxışında intizar keçirərlər, çıxışın qurtarmasını 
gözləyərlər, dərhal  əllərini bir-birinə döyüb şaqqıltı salarlar, artist gəlmək 
istəmədikdə ayaqlarını da yerə döyər, qışqırarlar. Bəzən elə  şirin söhbət 
mövzusu taparlar ki, tənəffüs heç yadlarına düşməz. Gözləri səhnədə olsa 
da, etina etməz, başlarını cütləşdirib, danışarlar: 
- Sən öləsən, arvad həmişə konsertə gəlməyə can çəkir. Onun ucundan 
gecikirəm. 
- Sabir öz hekayələrində bu barədə göstərib. 
- Sən Sabiri deyirsən. Füzulinin podval məqaləsini oxumuşam. 
- Hansı məqaləsidir, adə, gözümə dəyməyib? 
- İki arvadlılar barəsində. Ruscasını oxumuşam. Bizim dildə yoxdur. 
- Həlbət ki, ruscası yaxşıdır. Bizdə şair yoxdur ki, o kişilərin Plexanov 
kimi, İvan Qroznı kimi şairləri var. 
  
 


317 
 
- İvan Qroznı? Deyəsən bu şair mənə tanış gəlir. 
- Gürcüdür də, Qruziyadandır. Hələ  mən uşaq idim, bunların  şeirlərini 
əzbər bilirdim, nədir o, tülkü ilə qarğanın poeması, lap qiyamətdir! 
- Azərbaycancası yoxdur? 
- Var, Füzuli perevod eləyib, ancaq ruscasının ləzzətini vermir. 
Azərbaycanca elə-belə danışasan, şeirdə qafiyə məsələsi var axı. 
- Əyə, sən ki, bu zəhrimar şairliyi bilirsən, niyə yazmırsan? 
- Yazsam, axı indikilərin çörəyinə bais olaram. 
- Yox, zarafatsız, sən yaz! 
- Zarafatsız deyirəm, şairlərə bais oluram. Odur ki, qoymurlar. 
Adamın qabağına daş dığırlayırlar. 
- Əşi, sən qəşəng yazandan sonra kim nə deyəcək?! 
- Sözdür danışırsan da. İndi ki açıldı, deyim: bir poema yazmışdım, özü 
də belə (baş barınağını dikəldib, göstərir) mirovoy, töküldülər üstümə, 
qoymadılar üzə çıxa. 
- Nədən yazmışdın? 
- Götürmüşdüm Fərhad adında bir əsgəri. Səngəri vurub dağıdır, çıxır 
üzə, bomba ilə düşmənin yeddi batareyasını batırır, bir pulemyotla bir 
diviziya qırır. Bir diviziya da qaçır. Apardım redaktora. 
- Redaktor nə dedi? 
- Söz tapmadı, dedi: apar, yazıçı Mirzə Maarifə. 
- Mirzə Maarif necə, bəyəndi? 
- Bəyəndi-bəyənmədi bilmirəm, amma çox güldü. 
- Yəqin çox xoşuna gəlib! Verdimi çapa? 
- Yox! 
- Bəs nə dedi? 
- Dedi ki, gərək qızıl əsgərin adını dəyişəsən. 
- O niyə? Fərhad yaxşı addır ki? 
- Dedi, Fərhadı qarala, Əlinin qəzəb oğlu yaz! Deyəsən qarabağlıdır, ona 
görə... 
- Səni ələ salıb. 
- Yox əşi, tanışdır, elə adam deyil. 
- Ondansa həzrət Abbas yaz da. Bəs axırı nə oldu? 
- Gördüm nəm-nüm eləyir. Götürdüm, yerinə redaktordan şikayət 
yazdım! 
- Bəs axın? 
- Cavab gözləyirəm. Gərək bu günlərdə gələ. 
  


318 
 
- Gələr, gələr inşallah, poçta tez-tez get! Qoy ləngitməsinlər... 
Bir qisim adamlar da Səttarzadənin müsamirəsinə  iş üçün gələnlərdir. 
Ya görüş  təyin etmişlər, ya güdməyə  gəlmişlər. Belələrinin Səttarzadəyə 
xeyri olmadığı kimi, maneçiliyi də yoxdur. Onların çoxu dal cərgələrdə 
oturar, gəlib-gedənə göz yetirərlər. Zalda dünya dağılsın - oxusunlar, 
çalsınlar, ya heç oxumasınlar, çalmasınlar, onlar üçün fərqi yoxdur. Bunlar 
otuz, qırx nəfərin səsləndiyi xora çığır-bağır adı verirlər. Özü də bu "çığır-
bağırın" əvvəlcədən bir şey üçün - solo oxuyan qızın nəfəsini dərməsi üçün 
hazırlandığına inanmırlar. 
Müsamirədə bu cür adamların olduğuna hamıdan artıq darıxan Vahid 
idi. Vahid Rübabə ilə sağ tərəfdə, beşinci cərgədə oturmuşdu. Müsamirənin 
başlanmasını gözləyirdilər. Sarıyanız, ucaboy, şıq geyimli bir kişi gözucu 
salam verib, onların yanından ötdü. Vahid Rübabəyə döndü: 
Deyirsən danışma. Görürsən bunu! Səhnədən də tanıyırsan, yəqin onu 
şəxsən tanımayanlar yüksək rəydədirlər. 
- Mahir aktyordur. Baş rollarda çıxır. 
- Mən də  bəyənirəm, ancaq yüngüldür. Bəlası budur. Yalnız səhnədə 
deyil, həyatda da artistdir. Halbuki mən istərəm artistin də alim kimi, ədib, 
diplomat, filosof kimi qırılmaz təmkini, zəngin daxili aləmi olsun. İçində 
küləklər əsınəsin. Artistin demədiyi də mənalı olmalıdır. 
Doğrudur, artistliyə görkəm, zahiri elamətlər də lazımdır; lakin 
zaldakılar yalnız göz və qulaqdan ibarət deyillər. Onlarda zərrə seçən bir 
hiss var. Qəlb, zövq, diqqət var. Artistdən ağırlıq, vüqar istəyirlər. 
Yüngüllük insanın qiymətini də yüngül edər. Biz xalq içində artistin 
hörmətini daha da qaldırmalıyıq. Onda analar keçmişdəki kimi həyasız 
qızlarına yox, ismətli qızlarına artist deyərlər... 
Adamlar dəstə-dəstə gəlib, yerlərini tuturdular. Gəldiyev səhnə tərəfdən 
keçib, Vahidgilin yanından tünd yel kimi ötdü. Vahid onu gördü, özünü 
görməməzliyə vurub, nəzərini yayındırdı. 
Gəldiyev müsamirənin lap əvvəlindən burada idi. Nə üçün gəldiyini özü 
də bilmirdi. Onu bilirdi ki, yetişən kimi vurnuxub Rübabəni axtardı və tapdı 
da. Lakin o, Rübabəni belə tapmaq istəmirdi. Dal qapıdan baxıb onu qoşa, 
uzun hörüklərindən tanıdı. Ürəyində dedi: "Ay zalım qızı, gözəllər 
karvanına qatılsan da səni seçərəm". 
Vahidi onun yanında görüb pərt oldu. Adəti üzrə dodağını gəmirdi, əlini 
kəmərinə keçirib bir az dayandı. Sonra fikirləşdi ki: "Düşmənə 
  


319 
 
bu kökdə görünmək ayıbdır... Mən bu konsertə Rübabədən gözəl bir qız ilə 
gəlməli, Vahiddən qabaq cərgədə oturmalı, Səttarzadəni etinasız dinləməli 
idim..." 
Gəldiyev özünü, Rübabəyə göstərməmişdən gedə bilməyəcəkdi. "Qoy 
bilsin ki, Vahidi özünə ər elədiyini seçənlər var!" 
Bir də  Gəldiyev onların rahatlığını pozmaq, təşvişə salmaq istəyirdi. 
Vacib bir iş  üçün  adam  axtarırmış kimi, bir neçə  dəfə Vahid oturan 
cərgədən o yan-bu yana keçdi. Birində Rübabənin dönüb baxdığını duyub, 
yeyin addımlarla saymazyana qapıdan çıxdı. 
O axşam Gəldiyevin əsəbiliyi, ovqat təlxliyi tamamilə təmin olunmuşdu. 
Heç yerdə  təsəlli tapa bilmədi. Evə  gəldi ki, ürəyindəkiləri unuda bilsin. 
Təəssüf ki, ayrı bir aləm, gözlənilməz bir mənzərə gördü. Başı aşağı, hirsli 
içəri girəndə sarısaç, yad bir qadının divanda oturduğunu gördü. Hazırlaşdı 
ki, qonağa xoş  gəldin desin, onu bir təhər gördü: "Necə qonaqdır ki, ev 
sahibinə etina eləmir? Necə qonaqdır ki, kişinin ayağına qalxmır?", 
Diqqət edəndə, küncdə  təkərək kimi dığırlanan oğlan uşağını görəndə 
hər  şey ona aydın oldu. Sanki bütün dünyanı bir dəyirman daşı kimi əldə 
gəzdirdilər, gətirib Gəldiyevin boğazına keçirtdilər. Ağırlıq onu yıxası oldu. 
Gəldiyev  əlini boğazlığına atdı, düzəltdi, bir udqundu, bir öskürdü, başı 
hərləndi, vücudu elə bir vəziyyət aldı ki, oturmaqmı, durmaqmı istədiyini 
seçmək olmazdı. Deməyə söz axtarırdı. Ağca xanımın kəsərli səsi eşidildi: 
- Gör bu arvad kimdir? 
Gəldiyev boğazından şerfı aça-aça, Zoyaya tərəf baxdı, etirafdan başqa 
çarəsi olmadı. 
Когда приехали? 
Это вам не интересно, держите своего ребенка, я уезжаю! 
Gəldiyevin boğazı qurudu. Arvadı dilə tutmaq istəyirdi ki, Ağca xanım 
onun peysərindən bir yumruq endirdi: 
- Belə işlərin də var imiş, a küçədən gəlmə şortu?! 
Ağca xanımın bu yumruğu Gəldiyevə güllədən ağır idi. Xəyalında o 
Zoyanın həsəd edəcəyini, köhnə  ərinin yeni həyatına küsənəcəyini güman 
etmişdi.  İndi isə onun ürəkdən güldüyü, Gəldiyevin Ağca xanım kimi bir 
əjdahaya tuş  gəldiyini bilib sevindiyi yəqin idi. Zoyanın səsi də  Ağca 
xanımın səsinə qarışdı: 
  


320 
 
-  Прашу  не  задерживать  меня,  на  поезд,  опаздываю.  Дайте  мне 
раписку о том, что своего ребенка вы в здоровом состоянии получили! 
Zoya bunu deyib, uşağını ayağa qadırdı, çənəsindən tutub, başını 
qaldırdı. Uşağın iri və diri gözləri muncuq kimi parıldadı. 
Ağca xanım keçib uşağın qolundan tutub murdar bir pişik balası kimi 
çıxarıb eyvana qoydu, kürəyinə bir də yumruq güpsədi. Uşaq üzüstə yerə 
gəldi. Sonra dikəlib ağzını göyə açdı, qışqırıb ağladı. Ağca xanım dedi: 
- Mən bicxana açmamışam. Bir saat qoymaram evimdə belə qoduqları! - 
Üzünü Geldiyevə tutdu: - Yığışdır  şələ-şüləni, qoduğunu da götür, hansı 
cəhənnəmə gedirsən get! 
Gəldiyev çaşıb qalmışdı: 
- Ay Ağca, uşağın nə günahı var. Bir dözümün olsun, bir səbir... 
- Dözdüyüm bəsdir. Bir də  sənin kimi qurumsaqlar ilə baş yastığa 
qoymayacağam. Bil! Haydı! 
Gəldiyev dinmədi. Eyvanda ağlayan uşağa baxdı. Zoyaya nə isə demək 
istədi. Ağca xanım hirsini boğa bilmədi. 
- Mənim adresim bu şortuda nə gəzir, hə? Bəs sən oğlan idin? 
Oğlan vayına oturum, inşallah! 
Ağca xanım erkək pişik kimi atılıb onun saçlarını çəngələdi, toyuq tükü 
kimi yolmaq istəyəndə Gəldiyev, ət qaçırdan itə qışqırırmış kimi, səsləndi: 
- Ay ərkansız, nə qayırırsan? 
Onların bu hərəkəti Zoyanı sevindirınəkdən çox qəzəbləndirirdi. 
 - Ocвободите ради бога меня, потом можете играть сколко хотите. 
Gəldiyev keçib kağız-qələm gətirəndə Ağca xanım tutub əlindən aldı: 
- Sənə deyirəm, mənim evim piryut-zad deyil, götür uşağını da, çıx 
burdan! Gedin davanızı harda istəyirsiniz eləyin! 
- Ağca xanım, bəsdir, bir toxta, adamın evinə qonaq... 
- Kəs səsini, binamus! Elə sən də qonaq gəlmişdin. Sənin kimi qonaqları 
çay aşağı axıdım, çay yuxarı axtarım! 
Gəldiyevin sinəsindən elə itələdi ki, kişi az qaldı samovarın üstünə 
yıxılsın. Cin vurdu Gəldiyevin başına, istədi onu götürüb mıxlasın yerə. 
Yüklə 2,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin