Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

ÖZÜNDƏN NAXOŞ 
 
Людей одиноких по натуре, которые как  
рак-отщелник или улитка, стараются уйти  
в свою скорлупу, их на этом свете немало.  
 
Антон Чехов 
 
 
- Naxoş-maxoş bilmirəm. Kim getməsə, məsələsini ümumi iclasa 
qoyacagam. 
- Bu nə danışır e! 
Mirzə  Əsgər Abasəlinin dalınca baxa-baxa qaldı. "Ümumi iclasa 
qoyacağam!" sözlərini zehnində təkrar etdi, vahiməsi bir az da artdı. 
Mirzə  Əsgər Abasəlini yaxşı tanıyırdı. Bilirdi ki, dediyini eləyəndir. 
Onun adını evdə söyüşlə çəkəndə arvadı soruşurdu: 
- Necə adamdır o. 
- Əvvəla, demaqoqdur, lap yekəsindən. İkincisi, nanəcibdir. Üçüncüsü, 
həyasızdır. Dördüncüsü... 
Arvadı onun sözünü kəsdi: 
- Sayma, bəsdir, həyasızdan nə desən çıxar. 
Abasəli trestdə yerli komitə  sədri idi. Keçən həftə  qərara alınmışdı ki, 
istirahət günü bütün işçilər yığışıb stansiyaya getsinlər, vaqonlardan tökülən 
taxta dirəyi maşınlara yükləməkdə vağzal fəhlələrinə kömək etsinlər. Tikinti 
materialı o qədər tökülmüşdü ki, yığıb-yığışdırmaq üçün kollektivin bu 
qərarı elan olunanda Mirzə Əsgər adəti üzrə etirazını bildirdi: 
- Əlbəttə ki, iməciliyə getmək məsələsində naxoşlar nəzərə alınmalıdır! 
Bu söz Abasəlinin qulağına çatanda cin başına vurdu. "Belə de xeyrə-
şərə yaramaz adam olarmı" - deyə düşündü və üzünü hesabdarın otağına 
tutub ucadan dedi: 
- Naxoş-maxoş bilmirəm. Kim getməsə, məsələsini ümumi iclasa 
qoyacağam! 
 
* * * 
 
Mirzə Əsgər iyirmi ildi trestdə hesabdar vəzifəsində çalışırdı. Bu iyirmi 
il müddətində bir gün olmayıb ki, o, başını qaldırıb desin. "Bu gün kefim 
sazdır, yaxşıyam!" Onu həmişə səhhətdən şikayət edən, 

---

120 
 
boyun-başını tutub ufuldayan görərsiniz. Biri baş  ağrısından danışanda 
Mirzə Əsgər şərik olardı: "Mənim başımın ağrısı kəsmir". Biri ürəkdən, bir 
başqası  mədədən şikayətləndimi, Mirzə Əsgər qələmi yerə qoyar, çeşməyi 
çıxarar və deyərdi: 
   -Siz,  deyəsən mənim naxoşluğumdan xəbər verirsiniz. O şeylər məndə 
artıqlaması ilə baş verir. Dərman atmaqdan yorulmuşam. 
Mirzə Əsgər həyatında çox ehtiyatlıdır. Yeməyinin, istirahətinin vaxtını 
keçirməz. Az qala özü yaşda bir stəkanı, qalaylanmış qaşığı, qəlyanaltı üçün 
ayırdığı xüsusi bir yeşiyi var. O yeşikdən butulka ilə qaynanmış su, 
kəklikotu, aspirin, cürbəcür vitaminlər çıxar. 
"Qrip" sözünü yazanda dəsmalla ağzını tutar, səhər-axşam qoltuğuna 
termometr qoyub, hərarətini yoxlayar. 
Bir dəfə tramvayda evinə gedəndə yanında oturan bir xanım şübhələndi. 
- Yoldaş, - dedi, - sumkanızda toyuq var, nədi. 
- Xeyr, mənim sumkam boşdur, bazara getməmişəm. 
- Bəs bu qurultu səsi nədir ki, mən eşidirəm. Mirzə Əsgər başa saldı: 
- Qoltuğumda qrelka var. Ağrını kəsmək üçün məsləhət görüblər. 
Tramvay tərpənəndə zəhrimar yırğalanır. Suyun səsidir! 
Axşamlar istirahət vaxtı adamlar kinoya, teatra, stadiona gedəndə Mirzə 
Əsgər çarpayısında uzanıb özünü yoxlayardı. Uzunmüddətli və  ağır işdən 
sonra təmirə gəlmiş maşını usta necə yoxlayarsa, o da özünü eləcə diqqətlə 
yoxlayardı. Termometrdə bir şey görməyəndə, güzgü qabağına keçər, 
rənginə baxardı. Qoluna, qıçına nəzər salar, ağzını açıb boğazına baxar, "a" 
səsi çıxarardı. Evdəkilərin hamısının başına toplanmasını, onunla 
maraqlanmasını çox sevərdi. Qapı, pəncərənin düşməni idi. İstidə, küləkdə, 
qarda, yağışda evdən çıxmaq istəməzdi. Küçədə də kostyumunun boynunu 
qaldırar, belini əyər, divarların dibi ilə yeriyərdi. Çayı soyudub, suyu da 
qızdırıb içərdi. Vitamin yox idi ki, Mirzə  Əsgər onun kimyəvi tərkibini 
bilməsin, dadını yoxlamasın. Onun getmədiyi yaylaq qalmamışdı. Bağ 
qalmayıb ayaqlamasın, palata qalmayıb yatmasın, sanatoriya qalmayıb 
yaşamasın. Putyovkalar elə tez-tez yazılıb möhürlənərdi ki, deyərdin bu 
yumru, yağlı gövdəli, çeşməkli kişinin vücuduna, allah eləməsin, bir 
sədəmə toxunsa, dünya alt-üst olar. Həkimlər də onu tanımışdılar. Diaqnoz 
qoymaq üçün çox əziyyət çəkirdilər. Daxili üzvlərin birini "şıltaqçı" yazar 
və soruşardılar. 
  
 

---

121 
 
- Gərək siz böyrəkdən şikayətli idiniz. 
- Doktor, indi mədəm də, ürəyim də şıltaqlıq edir. 
Mirzə  Əsgər istədiyi kurortlara gedirsə, hamısından da narazı  gələrdi. 
"Necə  şeydirsə, mənə düşmür - gün-gündən geri gedirəm" - deyə 
şikayətlənərdi. 
 
* * * 
 
İndi Abasəli də üzünü tutub belə bir adama deyirdi: - Naxoş-maxoş 
bilmirəm. 
Mirzə  Əsgər bu dəfə  məəttəl qalmışdı ki, getsin, ya getməsin. Güman 
edirdi ki, onu iməciliyə çağıranlar o qədər də nainsaf olmazlar. Onu taxta-
şalban daşımağa qoymazlar. Olsa-olsa ondan öz sənətindən istifadə edərlər. 
Orada da yazı-pozu, hesab-kitab var axı. Orada da görülən işin hesabını 
aparan lazımdır, ya yox! "Məni ancaq bu məqsədlə apara bilərlər, ayrı cürə 
olmaz" - deyə düşündü. 
Hərdən Mirzə  Əsgəri qəzəbli vahimə basırdı: "Həyasızdan nə desən 
çıxar! Qorxuram ümumi iclasa qoya, özü də lap pis danışa. Ona məndə tab 
hanı? Oradaca ürəyim gedər..." 
Bir də görürdün ki, Mirzə  Əsgər vücudunda qalan cəsarəti yığıb öz-
özünə belə düşünür: 
- Dəli şeytan deyir ki, gəl get! Qoy səni lap iməciliyə aparsınlar. Naxoş 
bədən də dözməsin, yıxılıb ölsün. Qanın tökülsün belələrinin - Abasəli kimi 
vicdansızların üstünə. Azı beş il həbs versinlər. Eybi yoxdur, mən qəbirdə 
yatanda o da getsin dustaqxanaların küncündə sürünsün! Dəli şeytan deyir 
ki, elə gəl get, qoy axır əncamı belə olsun! 
Səhər tezdən üstü örtülü avtobus gəlib evin qabağında dayandı. 
Abasəlinin səsi eşidildi: 
-  Sabahın xeyir, mirzə! Maşın sizi gözləyir! 
Avtobusun içindən deyib-gülmək səsi gəlirdi. Deyəsən adam çox idi, - 
deyəsən camaatın hamısı gedirdi. Mirzə Əsgər köynəkcək durub pəncərədən 
bir eşiyə baxdı, şikayətli bir dillə arvadına dedi: 
- Görürsən də! Bu da mənim istirahət günüm. 
- Kefin yoxdur, getmə! 
- Necə getməyim, görmürsən aləmi yığıb qapıya! Bu vicdansızlığın hələ 
hamısını görmürsən, bunlar hamısı mənim üçün qurulub, getməsəm bəyəm 
canım rahat olacaq. 
  

---

122 
 
Qəlyanaltısını, dərmanlarını, borjom butulkasını sumkaya yığınca, 
geyinib çıxınca bir xeyli vaxt çəkdi. Avtobusdan səs gəlirdi: 
- Ay mirzə, tez ol, gün-günorta oldu ki!.. 
Mirzə  Əsgərin  əlindən yapışıb içəriyə saldılar. Avtobus sürətlə yoluna 
davam etdi. Mirzə  Əsgər sağa-sola yırğalanaraq düşünürdü. "Necə eləyim 
ki, uçot işini mənə versinlər!" 
  
* * * 
  
 Stansiya tikinti ləvazimatı yol boyu dağ kimi tökülmüşdü. İdarələrdən 
səfərbərliyə alınmış dörd tonluq maşınlar nəfəs almadan dolub şəhərə 
yollanırdılar. 
Abasəli trest işçilərini sahələrə paylaşdıranda, hərəyə bir iş tapşıranda 
Mirzə Əsgər sevinirdi. Görürdü ki, bunu çağıran, taxta daşımağa göndərən 
yoxdur. "Deyəsən elə mənimki uçot olacaq" - deyə şadlanırdı. 
O, bu fıkirdə ikən Abasəli uzun bir dirəyin başından tutub çağırdı: 
- Mirzə, bura gəl, yapış, ataq maşına! 
Mirzə  Əsgərin gözü bərələ qaldı. "Onu götürməyə  məndə can hanı" - 
deyə həyəcanla düşündü: Abasəli macal vermədi: 
- Qolum düşdü, tez ol, ay mirzə! 
Mirzə  Əsgər istər-istəməz dirəyi götürməli oldu. Beş addımlıqda 
dayanan maşına aparanacan bəlkə ürəyində yüz dəfə Abasəliyə söydü. 
Dirəyi qoyandan sonra ona elə gəldi ki, bu saat yıxılıb özündən gedəcəkdir! 
Özünü yoxlamaq istəyirdi ki, Abasəlinin səsi eşidildi: 
- Mirzə, tez ol, bizim maşın geri qalır, biabır olarıq, yaxın gəl! 
Mirzə Əsgər dirəyin ikincisini, üçüncüsünü də götürüb maşına tullamalı 
oldu. 
Axşam yorğun, əzgin bir vəziyyətdə evə dönən kimi zarıldadı:  
- Arvad, mənim yerimi sal! Məndən bir də adam olmaz! Baisin evi 
yıxılsın! 
Yatağa uzanan kimi onu şirin yuxu apardı. Arvad onun qoltuğuna 
termometr qoydu. Nəbzini yoxladı. Bircə şeyə heyran idi ki, həmişə yuxuya 
həsrət olan, yuxusuzluqdan şikayətlənən adam, indi, deyəsən div yuxusuna 
getmişdir! 

---

123 
 
Neçə saatdan sonra Mirzə Əsgər yuxudan qalxdı, yemək stoluna yanaşıb 
tələb elədi: 
- Arvad, mənə yemək ver, yaman acmışam! 
Qadın kişisinin ömründə görmədiyi şirin bir iştahla xörək yediyini görüb 
sevindi. 
- Ay Mirzə, - dedi, - ağır iş  sənə düşüb, gəlsənə hesab-kitabı buraxıb, 
stansiyada iş götürəsən? 
 
1954