Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
107
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ketayotgan edilar, Anas roziyallohu anhu ham u 
kishi bilan birga edilar. Bir a’robiy Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga yetib oldi va 
Rasulullohni (ya’ni, to‘nlaridan) qattiq tortdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning 
ustilarida chekkasi dag‘al bo‘lgan najroniycha to‘n bor edi. Anas roziyallohu anhu 
aytdilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bo‘yinlariga qaradim. Qattiq 
tortganligidan bo‘yinlarida to‘nning chekkasi iz qoldirgan edi. Haligi a’robiy: «Ey 
Muhammad, huzuringdagi Allohning molidan menga ham ber», dedi. Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam unga o‘girilib qaradilar va kuldilar. So‘ngra unga moldan 
berilishini buyurdilar» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari). 
Quraysh qavmi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga aziyat berishni va urishni 
ko‘paytirib yuborgan edi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ey Allohim, qavmimni 
kechirgin, chunki ular bilmaydilar», deb duo qildilar (Ibn Hibbon va Bayhaqiy 
rivoyatlari).
Bir rivoyatda bu duolari Uhud jangida bo‘lgan edi, deyilgan. Shuning uchun Alloh taolo 
mana bu oyatni nozil qildi: 
«Albatta siz ulug‘ xulq ustidadirsiz» (Qalam surasi, 4-oyat). 
Hikoya qilinishicha, Ibrohim ibn Adham bir kuni sahroga chiqdilar. U kishiga bir askar 
ro‘para bo‘lib, u kishiga: «Sen qulmisan?» dedi. U kishi: «Ha», dedilar. Shunda askar u 
kishidan: «Imoratlar qaerda?» deb so‘radi. U kishi qabristonga ishora qildilar. Askar u 
kishiga yana: «Men imoratlarni so‘rayapman», dedi. U kishi yana: «Qabristonda», 
dedilar. Bu so‘zlar uning g‘azabini qo‘zg‘adi va boshlariga qamchi bilan urib yordi. So‘ng 
u kishini shaharga qaytarib keldi. Ularni Ibrohim ibn Adhamning do‘stlari kutib olishdi 
va: «Nima bo‘ldi?» deyishdi. Ularga askar u kishi aytgan so‘zlarining xabarini berdi. 
Shunda ular: «Bu kishi Ibrohim ibn Adham bo‘ladilar», deyishdi. Askar otidan tushib u 
kishining qo‘l-oyoqlarini o‘pdi va uzr so‘ray boshladi. Shu voqeadan keyin so‘rashdi: 
«Nima uchun unga qulman, dedingiz?» U kishi: «Chunki u mendan «Kimning qulisan?» 
deb so‘ramadi, balki «Sen qulmisan?» deb so‘radi. Unga «Ha», dedim, chunki men 
Allohning quliman. U boshimga urgan vaqtda uning uchun Allohdan jannatni so‘radim», 
dedilar. Shunda u kishiga: «U sizga zulm qilgan bo‘lsa hammi?!» deyildi. U kishi: 
«Askardan yetgan aziyatdan savob olishimni bildim. Undan menga nasiba yaxshilik 
bo‘lishini va mendan unga nasiba yomonlik bo‘lishini xohlamadim», dedilar. 
Abu Usmon Xiriy bir mehmondorchilikka taklif qilindilar. Mezbon u kishini sinab ko‘rishni 
xohlagan edi. Uning manziliga kelgan vaqtlarida uy egasi u kishiga «Hozir mulozamat 
uchun imkoniyatim yo‘q», dedi. Abu Usmon qaytib ketdilar. U kishi uzoqlashmagan ham 
edilarki, ikkinchi marta chaqirib: «Qayting, ey ustoz», dedi. Abu Usmon qaytib kelgan 
edilar, yana avvalgidek gap qildi. Abu Usmon yana qaytib ketdilar. So‘ngra u kishini 
uchinchi marta chaqirib: «Ozgina vaqt o‘tkazib qaytib keling», dedi. U kishi qaytib kelib 
eshikka yaqinlashgan edilar, uy egasi yana avvalgi so‘zini qaytardi. U kishi yana qaytib 
ketdilar. So‘ngra to‘rtinchi marta keldilar. Mezbon u kishini yana qaytarib yubordi, hatto 
bir necha marta shunday muomala qilishdi. Abu Usmon bundan o‘zgarmadilar. Uy egasi 
u kishining oyoqlariga yiqildi va: «Ey ustoz, men sizni sinab ko‘rmoqchi bo‘lgan edim, 
xulqingiz munchayam chiroyli bo‘lmasa», dedi. U kishi: «Sen menda ko‘rgan narsa itning 
xulqidir, chunki it chaqirilsa, keladi. Agar haydalsa, uzoqlashadi», dedilar. 
Yana Abu Usmondan rivoyat qilinishicha, u kishi bir kuni ko‘chadan o‘tib ketayotsalar, 

---

Ihyou ulumid-din (Qalb kitobi). Abu Homid G’azzoliy