ِنوُﺪُﺒْﻌَﻴِﻟ ﻻِإ َﺲْﻧﻹاَو ﱠﻦِﺠْﻟا ُﺖْﻘَﻠَﺧ ﺎَﻣَو ) ٥٦ ( "Men jin va insni faqat o‘zimga ibodat qilishlari uchungina yaratdim" (Zoriyot surasi, 56).
Ya’ni odamlarni menga banda bo‘lishlari uchun yaratdim
:
bandaga banda bo‘lish uchun emas.
Bandaga bandalik Allohni Parvardigor deb, nafsini qul deb bilmaslikdan tug‘iladi. Payg‘ambarlar
yuborilishidan ko‘zlangan asosiy maqsad ham shu. Lekin bu maqsad faqat dunyo hayotidagina to‘la
amalg‘a oshadi. Payg‘ambarlarning ushbu so‘zlaridagi ma’no ham shudir:
"Dunyo oxiratning shudgoridir" (Uqaliy zaif hadislar jumlasida rivoyat qilgan).
Dunyoni asrash ham dinga tobe’ maqsaddir. Chunki dunyo din uchun vositadir. Dunyoda oxirat
bilan bog‘langan ikki narsa bor: jonlar va mollar. Alloh taoloning ma’rifati (Allohni tanish) eshigini
yopuvchi har qanday narsa gunohi kabiraning eng ka^tasidir. Insonning hayot eshigini yopuvchi
narsalar undan keyingi o‘rinda, odamlarning tirikchiligi eshigini yopuvchi narsalar undan keyingi
o‘rinda turadi. Mana shu uchta darajadir. Qalblarning ma’rifatni, bandalarning hayotni, shaxslarning
mollarni asrashlari shariatda zaruriydir. Bu uchta ish xususida hech bir din ixtilofga bormaydi. Albatta,
Alloh taoloning biror payg‘ambarni xalqning dini va dunyosini isloh qilish uchun jo‘natib, keyin ularni
Alloh rasullarini tanishdan to‘sadigai ishlarga yoki kishilarni o‘ldirib, mollarnm halok qilishga buyurishi
hech joiz bo‘lmagan ishdir.
Gunohi kabiralarning uchta darajasi bor:
Birinchi daraja — Alloh taoloni va uning rasullarini tanishdan to‘sadigan kufr. Kufrdan o‘tadigan
gunohi kabira yo‘q. Chunki Alloh va banda o‘rtasidagi parda jaholatdir. Bandani Allohga
yaqinlashtiruvchi vosita esa, ilm va ma’rifat. Banda ma’rifati miqdorida Allohga yaqinlashadi, jaholati
miqdorida Undan uzoqlashadi. Kufr deb nomlangan jaholatning orqasidan "azobdan qutulib
qolaman", degan xom-xayol va Allohning rahmatidan noumid bo‘lish darajasi keladi. Bu ham ayni
jaholatniig o‘zidir. Kimki Allohni tanisa, Allohning azobidan qutilib kolishini xayoliga ham keltirmaydi,
noumid ham bo‘lmaydi. Bu darajadan keyin keladigan bid’atlar bir-biridan shiddatlidir. Allohning zoti,
sifatlari, fe’llari bilan bog‘liq bu bid’atlar o‘zaro farqlanadi.