Microsoft Word ihyo tavba ziyouz com doc

www.ziyouz.com
кутубхонаси
34
darajaga tushib qoladi. Samo ufqlariga yuksalish endi unga begona. U Alloh topshirgan omonatga 
xiyonat qildi, ne’matlarini inkor etdi. Uning ahvoli hayvonnikidan ham nochorroq! Hayvon o‘lib 
qutuladi, u-chi? 
Uning zimmasida unga ishonib topshirilgan, egasiga qaytarilishi lozim bo‘lgan omonat bor. 
Balqigan quyosh kabi bu omonat foniy badan osmoniga botgan... Hali bu quyosh mag‘ribdan bosh 
ko‘taradi. Foniy badan xaroblikka yuz tutayotgan bir mahal ko‘tarilib chiqadigan bu quyosh yo zim-
ziyo zulmat bo‘lib, yo nurafshon porlab Yaratuvchisiga qaytadi. Nurafshon porlagan quyoshga 
Parvardigor huzuri ochiq, Qorayib, zim-ziyo zulmatga do‘ngan quyosh ham dargohga qaytuvchidir. 
"Illiyyun" yuksakligidan "asfala sofilin" 
(eng tuban do‘zax)
tomon botayotgan quyoshning boshi egik: 
 
ْﻢِﻬِّﺑَر
 
َﺪْﻨِﻋ
 
ْﻢِﻬِﺳوُءُر
 
ﻮُﺴِآﺎَﻧ
 
َنﻮُﻣِﺮْﺠُﻤْﻟا
 
ِذِإ
 
ىَﺮَﺗ
 
ْﻮَﻟَو
 
"Siz u jinoyatchi kimsalarning Parvardigori huzurida boshlari egik holda turganini 
ko‘rsangiz edi..." 
(Sajda surasi, 12) 
Ha, Parvardigori huzurida yuzlari teskari qilingan, boshlari egik bu kimsalar tavfiqdan mahrum, 
hidoyatdan yiroq. Parvardigoro, o‘zing bizni zalolatdan va johillar darajasiga tushib qolishdan saqla! 
Demak, do‘zaxdan chiqqanidan so‘ng dunyo mislining o‘n barobari yoki undan ko‘prog‘i bilan 
siylanadigan kishilar shu tartibda darajalarga ega bo‘ladilar. 
Tavhid ahli do‘zaxda abadmy qolmaydi. Tavhid deganda faqat til bilan "la ilaha illalloh"ni aytish 
nazarda tutilmayapti. Chunki, til mulk va shahodat olamiga tegishli bo‘lib, shu olamdagina undan 
manfaat bor. Ya’ni til "la ilaha illalloh" desa, bo‘yin sari sermalajak qilichlar qinga qaytadi. Til sabab 
bo‘lib, bo‘yin omon qoladi. G’animat
(jangda qo‘lga tushgan o‘lja)
ga cho‘zilgan qo‘llar "la ilaha illalloh"ni aytgan 
kishining molidan chekiladi. Til sabab bo‘lib, mol omon qoladi. Bu holat hayot muddati qadar, to o‘lim 
kelguncha davom etadi. Keyin-chi? ...keyin na bo‘yin bor, na mol. Endi tildan manfaat yo‘q. Balki, bu 
kunda chin tavhid, tavhidning kamoli foyda beradi. Tavhidning kamoli nima? 
Qachonki, barcha ishlar faqat Allohdan, deb bilinsa, mana shu tavhidning kamolidir. Buning 
alomati shuki, bo‘lib o‘tgan ish uchun birorta bandaga g‘azab qilinmaydi. Negaki, tavhidning kamoliga 
erishgan inson uchun har bir ishning sodir bo‘lishiga vositalar emas, balki "musabbibul asbob" 
sababdir. 
Bu tavhid ham tafovutlidir. Kimningdir tavhidi tog‘lar misoli, kimnikidir bir misqol. Kimdadir tavhid 
xantal urug‘icha, kimdadir zarra miqdor. Bas, qalbida dinor misqolicha iymoni bor kishi do‘zaxdan 
avval chiqadi. Qalbida zarra misqolicha iymoni bor kishi esa, do‘zaxdan oxirgi chiqadigan kishidir. 
Tavhid ahlining do‘zaxga kirishiga bandalarga qilingan zulmlar ko‘proq sabab bo‘ladi. 
Bandalarning haqlari yozilgan daftar tark etilmaydi. Qolgan gunohlar afv va kafforat ila kechiriladi. 
Asarda keladi: "Bandaning yaxshi amallari tog‘larcha bo‘lsa ham, u Alloh oldida turg‘iziladi. Agar 
ular uchun savob olsa, jannatga kiradi. Keyin zolimlar titrab-qaqshab o‘rnidan qalqadilar. Kimdir 
birovning sha’niga tekkan, birovning molini olgan, birovni urgan... Zolimning zimmasida ketgan haqlar 
endi mazlumga qanday qaytariladi? Albatta, uning savoblari mazlumlarga olib beriladi. Hatto uning 
o‘ziga birorta savob qolmaydi. Shunda farishtalar: "Parvardigoro! Bu bandangning savoblari 
taqsimlab bo‘lindi. Haqdorlar esa ko‘p", deb Alloh taologa murojaat qillshadi. "Mazlumlarining 
gunohlarini uning gunohlariga qo‘shinglar va uni jahannamga eltadigan vasiqa bilan do‘zaxga 
haydanglar!" deydi Alloh taolo. 
Ibn Jalodan hikoya qilinadi: "Bitta birodari uni g‘iybat qilibdi. Keyin u g‘iybatchi istihlol (ya’ni 
qilmishidan kechirim) so‘rab, Ibn Jaloning huzuriga kelibdi. Shunda Ibn Jalo: "Bunday 
qilolmayman. Chunki, sahifamda bundan afzalroq savob yo‘q, uni qanday o‘chiray! Birodarimning 
gunohlari keltirgan savoblar bilan sahifamni ziynatlay", degan ekan. 
Biz aynan mana shuni, ya’ni Qiyomatda saodat va shaqovat darajalariga ko‘ra bandalarning 
farqlanishini eslatmoqchi edik. 
Mazkur bo‘lganlarning barchasi zohiriy sabablar asosida hukm qilishdir. Bu hukm tabibning o‘limi 
yaqin qolgan, tuzalishiniig hech iloji yo‘q bemorga yoki dardi yengil, tuzalib ketishi shubhasiz bo‘lgan 
boshqa bir bemorga chiqargan hukmiga o‘xshaydi. Tabibning tajribaga asoslangan bu gumonlari 
aksar holda haq bo‘lib chiqadi. Lekin. ba’zan o‘limi muqarrar bemor tabib ilg‘amagan sababga ko‘ra, 

---

Ihyou ulumid-din. Tavba kitobi. Imom G’azzoliy