Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
AHROR (arab. - "hur" so‘zining ko‘pligi) -islomda "hur", "ozod" ma’nolarini anglatuvchi 
tushuncha. Tasavvufda uch xil asirlikdan xalos topgan kishiga "hur" unvoni beriladi. 
Birinchisi - hayvoniy va shahvoniy his-tuyg‘ularni yengib, ularning asirligidan qutulish. 
Bu martaba nomi - "hurriyati omma". Bu xususiyat hammada ham bo‘lishi mumkin. 
Ikkinchisi - ortiqcha orzu-havaslardan voz kechish. Bu - "hurriyati xossa" atalib, u 
tasavvuf ahlining ko‘pchiligida topilishi mumkin. Uchinchisi - barcha dunyoviy taqlid, 
an’ana va mashg‘ulliklardan dilni pok tutish. Bu - "hurriyatu xossatil-xossa" atalib, u 
tasavvuf ahlining ayrimlarigagina nasib etadi 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
45
- B -
BADAVIY, Abu Fityon (yoxud Abu Abbos) Ahmad Sidi ash-Sharif (1199-1276) -
badaviya (yoki ahmadiya) tariqati asoschisi, Misr xalqi hozirgacha e’zozlaydigan 
mashhur so’fiy. Fes sh.da o‘z shajarasini Aliga bog‘lagan va 7-a. oxirida Mag‘ribga 
ko‘chib kelgan oilada tug‘ilgan. 1210 y. Makkaga kelgan. Bu yerda B. shofi’iylik huquqi 
va Qur’on tilovati bilan mashg‘ul bo‘lgan. 1230 y. otasi vafotidan keyin B. odamlardan 
uzoklashib, yolg‘iz zohidona turmush kechirgan, u faqat imo-ishora vositasida odamlar 
bilan muloqotda bo‘lgan. 1236 y. B. o‘zining tushi ta’biriga amal qilib Iroqqa borgan, u 
yerda Abdulqodir Geloniy (Jiloniy) va Ahmad ar-Rifo’iy maqbaralarini ziyorat qilgandan 
so‘ng Bato’ik sh.da rifo’iylar tariqatiga qabul qilingan. 1237 y. B. Misrning Tant sh.ga 
ko‘chib kelib, shu yerdagi rifo’iylarga rahbarlik qilgan. Bu yerda u o‘zining darvishona 
turmush tarzi (suv ichmasdan va taom yemasdan 40 kun ro‘za tutishi, uyining tomidan 
quyoshga tikilib qarashi - "soyaga yurish", ba’zan to‘la sukunatda, ba’zan baqirib-
chaqirib yurish va b. bilan xalq orasida shuhrat qozongan. Tantda vafot etgan. Xalq 
orasida uning "mo’jizakor" kuchi haqida ko‘plab rivoyatlar tarqalgan. B.ning vafotidan 
so‘ng, uning xalifasi va vorisi Solih Abdul Ol (1333 y.v.e.) uning qabri ustiga masjid 
qurdirgan, u avliyoni ziyorat qilish markaziga aylangan. B.ga sig‘inish Misrning qad. 
qibtiy-xristian urf-odatlarini o‘zida uyg‘unlashtirib yuborgan. Ko‘pchilik misrlik 
musulmonlar B.ning Tantdagi maqbarasini ziyorat qilib, keyin haj ziyoratiga borishadi. 
Shundan uning "Bob un-nabiy" ("Payg‘ambar darvozasi") laqabi kelib chiqqan. Oddiy 
xalq orasida u as-Sayid ("janob"), tariqat a’zolari uchun u - qutb deb ataladi. Magrib 
badaviylari kabi bosh kiyim kiygani uchun "Badaviy" laqabini olgan deb hisoblanadi. B. 
Misrda xonanda ayollar va raqqosalar uyushmasining rahnamosi hisoblangan, 
shuningdek u yo‘qolgan narsalarni, jumladan yo‘qolib qolgan bolalarni topishda ko‘mak 
beruvchi shaxs sifatida mashhur bo‘lgan. B.ga siginishni, ayniqsa Tantga ziyorat qilishni 
ulamoyu fuqaholar doimo qora-lab kelishgan. 1498 y. ularning qatiy talabi bilan mamluk 
sultoni az-Zohir Jaqmoq B. qabrini ziyorat qilishni taqiqlash haqida farmon chiqargan. 
B.ga e’tiqod qilish xalq orasida juda chuqur ildiz otib ketganligi bois farmonning ta’siri 
bo‘lmagan. Usmonli turk saltanati davrida mavlaviylar, bektoshiylar, naqshbandiylik kabi 
qudratli so’fiylik tariqatlari tarafdorlarining talabi bilan B.ni dabdabali suratda ziyorat 
etish ancha kamaygan.