Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
ar-RA’Y ("qarash", "fikr", "hukm qilish") - fiqhda asosan faqihning mustaqil fikrini yoki 
hukmini anglatib, shunga asosan uning qandaydir huquqiy qaror chiqarishi. Ar-R. 
tushunchasi xalifa Umar (ra) davri (634—644)da paydo bo‘lgan Umar (ra) sahobalardan 
Abdulloh ibn Mas’udni Iroqqa hakamlik va dindan ta’lim berish uchun jo‘natayotganda 
"qanday ko‘rsang va xohlasang" (bi-r-ra’y va n-nazar) shunday sud qilish haqida 
ko‘rsatma bergan. Xalifa shu bilan birga ar-R. deganda qiyos bo‘yicha ish ko‘rish va 
jamoatchilik foydasi (al-maslaha) nazarda tutilishini aytgan. Abdulloh ibn Mas’udning 
Iroqdagi izdoshlarini "mustaqil fikr tarafdorlari" (ashob ar-ra’y) deb Madina faqihlarini 
"rivoyat tarafdorlari" (ashob al-hadis) deb atay boshlaganlar. 
Mazhablar shakllanib bo‘lgach, ar-R. tushunchasi muomaladan chiqqan, uning o‘rniga 
ijtihod yoki al-qiyos tushunchasi qo‘llanilgan 
ar-RAHMON (Mehribon) - Allohning ismlaridan biri (q. al-Asmo al-husno), odatda 
bismilloh ar-Rahmonir-Rahim (Rahimli) shaklida ishlatiladi. Har ikki ism Allohning eng 
asosiy sifatlaridan bo‘lib, insonlarga Qiyomat kuni Allohning marhamat ko‘rsatishi, 
mehribonlik qilishini anglatadi. Ar-R. istilohini johiliyat davrida Arabistondagi yahudiy va 
xristianlar yagona xudoni anglatish uchun qo‘llaganlar. U Jan. Arabistondagi 4-6-
a.lardagi monoteistik yozuvlarda uchraydi. Ichki va Shim. Arabistonda yashovchi haniflar 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
249
shuningdek, Muhammad (sav)ning zamondoshlari va raqiblari - "soxta payg‘ambar" 
Abxala al-Asvad va Musaylima o‘z xudolarini shunday ataganlar. Qur’onda ar-R. - Alloh 
va Rabb (Parvardigor)dan so‘ng Xudoni anglatuvchi eng ko‘p ishlatilgan atama. Qur’on 
nozil qilinishining Makka davrida Muhammad (sav) xudoni asosan ar.-R. deb ataganlar. 
Ar-R. ko‘plab shaxs nomlari tarkibiga kirgan (mas., Abd ar-Rahmon, "Rahmonning kuli", 
ya’ni "xudoning kuli"). 
RIBO (arab - sudxo‘rlik) - pulga foyda (foiz) olish - sudxo‘rlik. Islomdan ilgari arablar 
orasida R. keng tarqalgan edi. Ilk islomda savdo qilish va u orqali foyda ko‘rish keng 
rag‘batlantirilgani holda, pulga foyda olish qat’iyan taqiklangan va bu taqiq Qur’onda 
ham o‘z ifodasini topgan (2 : 276). Hozir ham musulmon mamlakatlaridagi bank va 
moliya ishlarida ushbu taqiqqa amal qilinadi (q. Islom taraqqiyot banki).