Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
330
mikdoridagi mablag). Mazkur mablag kishining o‘zi va qaramog‘idagilarning zaruriy 
ehtiyojlaridan ortiqcha bo‘lishi lozim. Bu mablag‘ga kishining jamg‘armasi, do‘kondaga 
sotiladigan mollari, sotaman deb olib qo‘ygan narsalari, birovga bergan qarzi kiradi. 
Qur’oni karimning ayrim suralarida 3. namoz bilan yonma-yon zikr etilgan. U yilda bir 
marta berilishi shart bo‘lgan xayr-ehson (sadaqa) qatoriga kiradi va ayni vaqtda ibodat 
hisoblanadi. Beriladigan Z. mikdori mablag‘larning 1/40 ulushi (2,5%)ga teng; Zotan 
Z.ning asl hikmati faqir va muhtojlarning hojatlarini chiqarmoqdir. Z.ni bera olmaydigan 
musulmonlar olishga haqli, avval Z. qarindoshlar orasvdaga muhtojlarga, unday 
qarindoshlar bo‘lmasa, so‘ng boshqa kambag‘al, qarzdor, musofirlarga beriladi. 
Dehqonlar va chorvadorlardan olinadigan Z. miqdori bir oz boshqacharoq belgilangan.
ZALOLAT (arab. - adashish, haqiqatdan yuz o‘girish, gumrohlik) - haqiqiy e’tiqoddan 
adashish, yuz o‘girish, aynish. Hidoyatning qarama-qarshisi. Sharq mutafakkirlarining 
ta’kidlashlaricha, Z. to‘g‘ri yo‘ldan chiqib ketishdir. Boshqa guruhlar fikricha, Z. 
maqsadga erishish uchun olib boradigan narsaning yo’qligvdir. Tasavvuf axli odamni 
to‘g‘ri yo‘ldan boshlab olib bora olmagan tariqatni Z. deb hisoblaydi.
 
ZAMAXSHARIY, Abul Qosim Mahmud ibn Umar ibn Muhammad (1075-1144) - 
tilshunos, shoir, mu’taziliylar nazariyotchisi, faqih. "Jorulloh" - "Allohning qo‘shnisi", 
"Butun dunyoning ustozi", "Xorazm faxri" nomlari bilan ulug‘langan. Xorazmning 
Zamaxshar qishlog‘ida tug‘ilgan. Otasi rahbarligida savod chiqarib, Gurganjda, Buxoroda 
ilm olgan. Bir necha yil xorazmshohlar saroyida xizmat qilgan. 1118 y.dan butun umrini 
ilm-fanga bag‘ishlagan. Ikki marta haj safarida bo‘lgan. Ko‘hna Urganchda vafot etgan. 
Z arab tili, adabiyot, geografiya, tafsir, hadis va fiqhga oid 50 dan ortiq asar yaratgan, 
ularning 20 ga yaqini saqlanib qolgan. Uning Qur’on tafsiriga bag‘ishlangan "Qur’on 
haqiqatlari va uni sharxdash orqali so‘zlar ko‘zlarini ochish" ("Al-Kashshof an haqoiq it-
tanziyl va uyun-il-aqoviyl fi vujuh it-ta’viyl) asari mashhurdir. 1132-1134 ylarda 
Makkada yozilgan bu kitob qisqacha "Kashshof" deb ataladi. Mu’taziliylik ruhidagi bu 
asarda Z Qur’onning yaratilgani g‘oyasi ifodalangan. Tavhid (yakkaxudolik) 
tushunchasini, Alloh sifatlarini mu’taziliylar nuqtai nazaridan talqin qilgan. Asar Qur’on 
matnini chuqur filologik tahlil qilganligi bilan qimmatlidir. Bu asar dunyoning turli 
shaharlarida qayta-qayta nashr qilingan. Musulmon ahli, olimlar undan hozirgacha 
muhim dastur sifatida foydalanadilar. "Kashshof"ning yuzga yaqin qo‘lyozmasi va unga 
yozilgan 20 dan ortiq sharhi bor. Z.ning fiqhga oid "Turli masalalarning muhimi", 
"Vorislik huquqi ilmi bo‘yicha mashq", din asoslari haqidagi "Usuldagi tartibotlar", 
"Shahodat kalimasi haqida risola", hadislarga bag‘ishlangan "G’arib hadislar haqida 
ajoyib asar", shuningdek til, nahv masalalarini keng yoritgan kitoblari, she’riy devonlari 
saqlangan bo‘lib, ular turli tillarga tarjima qilinib chop etilgan.