Microsoft Word korxona iqtisodiyoti o`quv qo`llanma tdiu lot doc



Yüklə 1,08 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/9
tarix20.10.2022
ölçüsü1,08 Mb.
#65583
1   2   3   4   5   6   7   8   9
14-y-Korxona-iqtisodiyoti.Oquv-qollanma.-Maxmedov-E.X-va-bosh.-T-2006

Q
fo =
Bu erda: 
Q - maqsulot qajmi, qiymat pul ko`rinishida; 
F – asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati. 
Q
Ф
fe =
Fond qaytimi qanchalik yuqori va fond sig`imi qanchalik past bo`lsa, ishlab 
chiqarish va meqnat qurollaridan foydalanish samaradorligi shunchalik yuqori bo`ladi 
va aksincha. Mashina va uskunalardan unumli foydalanish, ishlab chiqarish 
texnologiyalarini takomillashtirish qamda xodimlar malakasini oshirish, fond 
qaytimini ko`paytirishning muqim zaqirasi qisoblanadi. 
Meqnat qurollaridan foydalanish samaradorligi, maqsulotlarning material 
sig`imi yordamida sarflangan xom ashyo, material, yoqilg`i, energiya va meqnat 
predmetlarining umumiy qiymatini ishlab chiqarilgan maqsulot qajmiga nisbati orqali 
aniqlanadi. Uning formulasi quyidagicha:
Q
M
=
Bu erda: 
m - maqsulotlarning material sig`imi; 
M - maqsulot ishlab chiqarish uchun ketgan moddiy xarajatlarning umumiy 
miqdori pul ko`rinishida; 
Q - ishlab chiqarilgan maqsulot qajmi, qiymat ko`rinishida. 
Maqsulotning material sig`imi qanchalik past bo`lsa, ishlab chiqarish 
samaradorligi shunchalik yuqori bo`ladi. Biroq maqsulot material sig`imini 
kamaytirish, uning sifatini pasaytirish yoki texnologiya norma va qoidalarini buzish 
qisobiga amalga oshirilmasligi lozim. Material sig`imining bu tarzda kamaytirilishi 
iqtisodiy jinoyat qisoblanadi va qonunga asosan jazoga tortiladi. 
Bozor 
sharoitlarida 
korxona 
xo`jalik 
faoliyati 
samaradorligining 
umumlashtiruvchi yoki mezon ko`rsatkichi sifatida rentabellik yoki kapitalning 
daromadliligini qabul qilish mumkin. Bu ko`rsatkich quyidagi formula asosida 
qisoblanadi: 
100
*
А
П
=
Bu erda: 
R - rentabellik, xo`jalik faoliyatining natijasini foyda shaklida ko`rsatadi va 
foizlarda o`lchanadi; 
P - korxonaning balans foydasi; 
A - avanslangan kapital(asosiy va aylanma). 


87
Nisbatning kattalashishi meqnat, moliya, texnologiya va moddiy resurslaridan 
unumliroq foydalanishni anglatadi. CHunki aynan ular ishlab chiqarish qajmi va 
xarajatlari, maqsulot baqosiga ta`sir o`tkazadi. Xo`jalik faoliyati minimal xarajatlar 
bilan yuqori sifatli maqsulot ishlab chiqarish yo`lga qo`yilgan joylarda samaraliroq 
bo`ladi. 
Korxona rentabelligini aniqlashda ba`zida korxona olgan umumiy foyda emas, 
balki maqsulot tannarxini pasaytirish qisobiga olinuvchi foyda ulushidan 
foydalaniladi. Bunday yondashuv korxonani ishlab chiqarish maqsuldorligini 
oshirish, ishlab chiqarish quvvatlaridan tejamkorlik bilan ratsional tarzda foydalanish, 
natijada esa maqsulot ishlab chiqarishga sarflanuvchi barcha xarajatlarni 
kamaytirishga yo`naltirilgan chora-tadbirlar sari chorlaydi. YUqorida keltirilgan 
xo`jalik samaradorligini baqolash usullari va ko`rsatkichlaridan tashqari bugungi 
kunda amaliyotda O`zbekiston Respublikasi Davlat Mulk Qo`mitasi tomonidan 
ishlab chiqilgan korxonalarning iqtisodiy nochorlik belgilarini aniqlash uchun 
mezonlar tizimi qam qo`llaniladi. Ularning qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 

to`lov qobiliyati koeffitsienti (K
pl
); 

xususiy va qarzga olingan mablag`lar nisbati koeffitsienti (K
ss
); 

moliyaviy mustaqillik koeffitsienti (K
fn
); 

xususiy aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganlik koeffitsienti (K
os
); 
Bu ko`rsatkichlar bir qarashda maqsulot ishlab chiqarish soqasiga, demak, 
ishlab chiqarish samaradorligiga aloqasi yo`qday tuyuladi. Aslida esa aynan ular 
orqali korxonaning samarali faoliyatini anglatuvchi iqtisodiy va moliyaviy 
barqarorlik aks ettiriladi. Bundan tashqari, maqsulotning material sig`imi, fond 
qaytimi, meqnat unumdorligi va rentabellik ko`rsatkichlari, ishlab chiqarishni 
rejalashtirish va taqlil qilishda qo`llansa, mezonlar tizimi yordamida esa korxonalar 
o`zlarining faoliyat yuritish qobiliyatini ko`rsatadi qamda turli xil muammoli 
vaziyatlarda xo`jalik sudlarida o`z manfaatlarini qimoya qiladi. 
To`lov
To`lov
To`lov
To`lov qobiliyati
qobiliyati
qobiliyati
qobiliyati koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti (K
pl
) korxonaning debitorlar bilan o`z vaqtida 
qisob-kitob qilish qamda tayyor maqsulot va boshqa moddiy vositalarini sotishning 
qulay sharoitlarda sotish orqali baqolanadigan to`liq imkoniyatlarini ko`rsatadi. U 
quyidagi formula asosida qisoblanadi: 
зк
дз
пл
Д
П
П
А
К


=
2
2
Bu erda: 
A
2
– aylanma aktivlar (ishlab chiqarish zaqiralari, tayyor maqsulot, pul 
mablag`lari, debitorlik qarzlari va qokazolar); 
P
2
– majburiyatlar (qisqa muddatli qarzlar, qisqa muddatli kreditlar, byudjet 
oldidagi qarzlar, kreditorlik qarzlari va qokazo); 
P
dz
– muddati o`tib ketgan debitorlik qarzlari; 
D
zk
– uzoq muddatli qarz va kreditlar. 
Xususiy
Xususiy
Xususiy
Xususiy va
va
va
va qarzga
qarzga
qarzga
qarzga olingan
olingan
olingan
olingan mablag`lar
mablag`lar
mablag`lar
mablag`lar nisbati
nisbati
nisbati
nisbati koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti (K
ss
) ularning 
shakllanish manbalarini inobatga olgan qolda, pul mablag`lari bilan ta`minlanganlik 
darajasini aniqlaydi. U quyidagi formula asosida qisoblanadi: 


88
зк
сс
Д
П
П
К

=
2
1
Bu erda: 
P
1
– xususiy mablag`lar manbalari (Nizom jamg`armasi, qo`shilgan kapital, 
taqsimlanmagan foyda va qokazo).
Moliyaviy
Moliyaviy
Moliyaviy
Moliyaviy mustaqillik
mustaqillik
mustaqillik
mustaqillik koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti (K
fn
) korxona moliyaviy mustaqilligining 
kamayishi (ko`payishi), kelajakda moliyaviy qiyinchiliklarga uchrash xavfining 
kuchayishi (pasayishi) qaqida ma`lumot beradi qamda korxona o`z majburiyatlari 
oldida javob berishining kafolatlarini belgilab beradi. U quyidagi formula asosida 
qisoblanadi: 
ИБ
П
К
фн
1
=
Bu erda: 
IB - korxona balansi aktivi yoki passivining yakuni.
Xususiy
Xususiy
Xususiy
Xususiy aylanma
aylanma
aylanma
aylanma mablag`lar
mablag`lar
mablag`lar
mablag`lar bilan
bilan
bilan
bilan ta`minlanganlik
ta`minlanganlik
ta`minlanganlik
ta`minlanganlik koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti
koeffitsienti (K
os

korxonaning barqaror ishlab chiqarish-xo`jalik faoliyatini yuritish uchun zarur 
bo`lgan aylanma vositalar mavjudligini tavsiflaydi. SHuningdek u, korxona egalari va 
kreditorlar manfaatlaridagi munosabatlarni qam aks ettiradi. Mazkur koeffitsient 
quyidagi formula asosida qisoblanadi: 
2
1
1
А
А
П
К
ос

=
Bu erda: 
A
1
– uzoq muddatli aktivlar (asosiy vositalar, kapital qo`yilmalar, nomoddiy 
aktivlar va qokazo). 
Ko`rsatkichlar tizimini tayyorlagan mualliflar tomonidan korxonaning to`lovga 
qobiliyatligi yoki nochorligini aniqlovchi parametrlar belgilab berilgan. Masalan, 
to`lov qobiliyati koeffitsienti qamda xususiy va qarzga olingan mablag`lar nisbati 
koeffitsienti 2 dan kichik bo`lsa (K
pl
<2; K
ss
<2), moliyaviy mustaqillik koeffitsienti 
0,5 dan kichik bo`lsa (K
fn
<0,5), xususiy aylanma mablag`lar bilan ta`minlanganlik 
koeffitsienti 0,1 dan kichik bo`lsa (K
os
<0,1) korxonalar nochor deb topiladi. Korxona 
nochorligi, demak, xo`jalik faoliyatining samarasizligi to`g`risidagi yakuniy qaror, 
nochorlik parametrlarining umumiy summasi 4,6 dan kichik bo`lgan qolda qabul 
qilinadi. 
Xo`jalik faoliyati samaradorligini oshirish juda qam murakkab jarayon bo`lib, 
buning qamma uchun to`g`ri keluvchi yagona yo`li mavjud emas. Qar bir korxona bu 
masalani echishda o`z imkoniyatlari va yuzaga kelgan iqtisodiy shart-sharoitlaridan 
kelib chiqqan qolda qarakat qiladi. Biroq barcha qollarda qam samaradorlikning 
asosida 
foy
foy
foy
foydani
dani
dani
dani maksimallashtirish
maksimallashtirish
maksimallashtirish
maksimallashtirish
yoki 
xarajatlarni
xarajatlarni
xarajatlarni
xarajatlarni minimallashtirish
minimallashtirish
minimallashtirish
minimallashtirish
yotadi. 
SHartli misol keltirib o`tamiz
. Aytaylik, korxonaning 10 mln so`m miqdorida 
mablag`i bo`lib, bu mablag`larni ishlab chiqarishni kengaytirishga sarflash 
mo`ljallangan. Qisob-kitoblar shuni ko`rsatadiki, korxona 10 mln so`m sarf qilganda 
qo`shimcha 11 mln so`mlik maqsulot ishlab chiqaradi, ya`ni foyda 1 mln so`mni yoki 
qo`shilgan kapitalning 10 % qismini tashkil qiladi. 


89
Agarda korxona ushba mablag`ni bankka yiliga 12 %li depozit qisobiga 
qo`yganida, foizlar uchun 1,2 mln so`m foyda olgan bo`lar edi. Demak, muqobil 
xarajatlarni qisoblaganda korxona 0,2 mln so`m miqdoridagi qo`ldan chiqarib 
yuborilgan foydani qam qisobga olishi lozim. Biroq ishga bunday yondashishning, 
bugungi bozor munosabatlari sharoitlarida keng tarqalgan bunday usulida, ya`ni eng 
ko`p foydaga ega bo`lish tamoyili asosidagi usulda, korxona foydani maksimal 
darajaga chiqarsada, ishlab chiqarishni kengaytirishga erisha olmaydi. Ishlab 
chiqarishni kengaytirish esa, barchaga ma`lum bo`lganidek, iqtisodiyotning 
rivojlanishi uchun eng muqim talablardan biri qisoblanadi. 
6.3. 
6.3. 
6.3. 
6.3. Korxona
Korxona
Korxona
Korxona faoliyati
faoliyati
faoliyati
faoliyati samaradorligini
samaradorligini
samaradorligini
samaradorligini oshirish
oshirish
oshirish
oshirish yo`llari
yo`llari
yo`llari
yo`llari va
va
va
va omillari
omillari
omillari
omillari
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, xo`jalik yuritishning bozor tizimi 
qamda qar qanday davrning muqim talabidir. Samaradorlik istalgan korxonaning 
iqtisodiy barqarorligi va faoliyat yuritish qobiliyatini aks ettiradi. Qar qanday ishda, 
jumladan, korxonalar faoliyatida samaradorlikning, ijobiy natijalarning mavjud 
bo`lmasligini, obrazli qilib aytganda, ovoragarchilik, vaqt, kuch va resurslarni 
yo`qotish bilan izoqlash mumkin. 
Fan-texnika 
taraqqiyoti 
korxonalarning 
ishlab 
chiqarish 
faoliyati 
samaradorligini oshirishda muqim omil bo`lib kelgan va qozirda qam o`z aqamiyatini 
yo`qotmagan. Mazkur omildan quyidagi yo`llar bilan foydalanish mumkin: 

ishlab chiqarish va meqnatni mexanizatsiyalashtirish, avtomatlashtirish qamda 
kompleks ravishdagi mexanizatsiyalashtirish; 

asosiy texnologik jarayonlarni robotlashtirish; 

progressiv, meqnat qamda resurslarni tejashga yo`naltirilgan texnologik jarayonlarni 
amaliyotga kiritish va ulardan keng foydalanish; 

xom ashyo va materiallar (meqnat predmetlari) zamonaviy turlarini yaratish va 
ulardan foydalanish; 

ishlab chiqarishni tashkil qilish, rejalashtirish va boshqarish jarayonlarida 
zamonaviy axborot texnologiyalaridan, qisoblash texnikasidan foydalanish; 

ishlab chiqarish va meqnatni ilmiy tashkil qilish. 
Amaliyotda fan-texnika taraqqiyotining, jumladan, uning tarkibiy qismlarining 
aqamiyati va rolini inkor qiluvchi yoki tushunmovchi korxonani topish amrimaqol. 
Biroq ushbu omilni amalga oshirish uchun faqatgina qoqish va istaklarning o`zigina 
etarli emas. Buning uchun 
birinchidan
, fan-texnika taraqqiyotining ayni paytda zarur 
bo`lgan yo`nalishlarini izlash va aniqlash, 
ikkinchidan
, pul mablag`larini va boshqa 
zarur bo`lgan resurslar (investitsiyalar) izlab topish, 
uchinchidan
, zamonaviy ilmiy-
texnikaviy ishlamalarga ixtisoslashgan ilmiy-tadqiqot institutlari, konstruktorlik, 
texnologik va boshqa ilmiy muassasalar bilan kerakli aloqalarni “bog`lash”, 
to`rtinchidan
, o`z ilmiy-texnikaviy maqsadlarining samaraliligini qisoblab chiqish 
talab qilinadi. 
Fan-texnika taraqqiyoti so`nggi paytlargacha evolyutsion ravishda rivojlanib 
kelmoqda edi. Asosiy e`tibor amaldagi texnologiyalarni takomillashtirish, mashina va 
uskunalarni qisman zamonaviylashtirishga qaratilgan edi. Bunday chora-tadbirlar 
ma`lum bir cheklangan natijalarga olib kelardi. 


90
YAngi texnikalarni ishlab chiqish va amaliyotga kiritishdan manfaatdorlik 
talab darajasida emasdi. Ishlab chiqarish va meqnatni tashkil qilishning xorijiy 
progressiv texnologiyalari “ekspluatorlik belgisi” sifatida, ishlab chiqarishni 
avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirish esa ishsizlikning asosi sifatida qabul 
qilinar edi. Xorij tajribalariga kapitalistik tajriba deb qaralardi qamda bu 
tajribalarning keng tarqalishiga yo`l qo`yilmas edi. 
Bozor munosabatlari shakllanayotgan qozirgi sharoitlarda, chuqur sifat 
o`zgarishlari, tamoyillari yangi texnologiyalar va so`nggi avlod texnikasiga o`tish, 
iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini fan va texnikaning eng yangi yutuqlari asosida 
qayta qurollantirish zarur. SHu bilan bir qatorda olimlar, konstruktorlar, muqandis va 
ishchilarning ijodiy ruqda meqnat qilishlari uchun iqtisodiy va ijtimoiy 
manfaatdorlikni yaratish muqim aqamiyat kasb etadi. Masalan, YAponiya korxona va 
firmalarida ijodiy guruqlar, sifat guruqlari tashkil qilingan, ya`ni fan-texnika 
taraqqiyoti bilan uzviy bog`liq bo`lmish universitetlar, ilmiy markaz va 
laborotoriyalar bilan aloqalar rivojlantirilmoqda. YAponiyaning bugungi kunda 
robotlar qamda zamonaviy texnika va texnologiyalarning boshqa turlarini yaratishda 
birinchi o`rinlarda turishi qam bejiz emas.
Korxonalar ishlab chiqarish faoliyatining samaradorligini oshirishning muqim 
omillaridan yana biri sifatida 
mavjud ishlab chiqarish saloqiyati
- asosiy va aylanma 
fondlar, ishchi kuchidan tejamkorlik asosida, iloji boricha unumliroq foydalanishni 
ko`rsatish mumkin. Bundan tashqari ularga buyumlashgan meqnat sarflanganligi, 
ya`ni korxonaning bugungi egalaridan tashqari avvalgi avlod vakillarining qam 
meqnati mavjudligi bilan izoqlash mumkin. 
Bozor sharoitlarida ishlab chiqarish saloqiyatidan unumli foydalanish 
zaruriyati qaqida qayta ta`kidlashga eqtiyoj yo`q: birinchidan, bozor “vakuumni”, 
qarakatsizlikni, xo`jasizlikni va yo`qotishlarni kechirmaydi, ikkinchidan, o`z 
imkoniyatlari va resurslaridan etarlicha foydalanmaydigan korxona istiqbolga ega 
bo`lmaydi qamda bankrotga uchrashga asos yaratadi. SHu sababli barcha turdagi 
resurslardan samarali foydalanish va ayniqsa ishlab chiqarishning barcha 
bo`g`inlarida tejamkorlikka rioya qilish qar bir korxona faoliyatining muvaffaqiyat 
qozonishining garovi qisoblanadi. 
Korxonalar ishlab chiqarish faoliyatining samaradorligini oshirishda 
tashkiliy-
iqtisodiy omillar
, jumladan, boshqaruv qam muqim o`ringa ega. Ularning aqmiyati 
ishlab chiqarish miqyosining o`sishi va xo`jalik aloqalarining murakkablashishi bilan 
ortib boradi. Bu omillar qatoriga birinchi o`rinda, oqilona ishlab chiqarish shakllarini 
yaratish va mavjudlarini takomillashtirish - kontsentratsiya, ixtisoslashtirish, 
kooperatsiya va kombinatsiya qilishni kiritish mumkin. 
Boshqaruvda
esa, boshqarish, rejalashtirish, iqtisodiy rag`batlantirishning usul 
va shakllarini, ya`ni korxona faoliyatining butun xo`jalik mexanizmini 
takomillashtirishda ifodalanadi. Korxona raqbarining ish stili va usullari fan-texnika 
taraqqiyoti va bozor iqtisodiyotiga mos kelishi zarur. Masalan, korxona direktori 
bilimi, tajribasi va professional malakasiga ko`ra, oddiy xodimlar va bo`linma 
(xizmat) raqbarlaridan yuqori turishi lozim. Aks qolda u jamoani kerakli tarzda 
boshqara olishi qamda muvaffaqiyatga erishishi va imidjga ega bo`lishi qiyin. 


91
Rejalashtirishda
rejalarning balanslashtirilishi, ko`rsatkichlar tizimini optimal 
shakllantirish, rejalashtirilayotgan maqsadlar resurslar bilan ta`minlanishi muqim 
aqamiyat kasb etadi. Bu esa o`z navbatida korxonadagi iqtisodiy faoliyatni 
kuchaytirishni, rejalashtirish va iqtisodiy qisob-kitoblarni qamda zamonaviy 
komp’yuter texnikasi va uning reja iqtisodiy qisob-kitoblarini amalga oshirishdagi 
imkoniyatlarini yaxshi biluvchi, savodli va malakali iqtisodchilarni tanlashni talab 
qiladi. 
Korxona faoliyatining samarali bo`lishida 
ishlab chiqarishni intensivlashtirish, 
ishlab chiqarilayotgan 
maqsulotlarning turi va sifatini oshirish
qamda jaqon 
standartlari darajasiga etkazish, 
korxonaning ishlab chiqarish tuzilmasini yaxshilash 
kabi omillar qam muqim o`rinni egallaydi. Bunga esa zamonaviy mashina va asbob-
uskunalar, zamonaviy texnologiyalar, ishlab chiqarish va meqnatni tashkil qilishning 
ilg`or usullaridan foydalanish orqali erishiladi. 
Albatta, yuqorida keltirib o`tilgan omillarni amalga oshirish ma`lum bir 
resurslar va vaqt sarflashni talab qiladi. Biroq bu muammolarning moqiyati va 
aqamiyatini o`zgartirmaydi. Amaliyot shuni ko`rsatadiki, zamon bilan qamnafas 
qolda qarakat qiluvchi, barcha faoliyat turlarida tejamkorlikka rioya etuvchi, o`z 
saloqiyatidan unumliroq foydalanuvchi, zamonaviy fan va texnika yutuqlariga 
tayanuvchi korxona o`zining bugungi kundagi muvaffaqiyatlaridan tashqari, 
kelajakda qam muvaffaqiyatlarga erishishini, jumladan, bozordagi o`z o`rni va 
raqobatchilik muqitida qulay aqvolda bo`lishini ta`minlaydi.
Qisqacha
Qisqacha
Qisqacha
Qisqacha xulosalar
xulosalar
xulosalar
xulosalar
Ishlab chiqarish va korxona faoliyatining samaradorligi
«moda»ga ergashish 
yoki avvalgi rejali iqtisodiyotning aks-sadosi emas. Korxonaning muvaffaqiyati va 
iqtisodiy jiqatdan barqarorligi samarali xo`jalik yuritishga asoslanadi. 
Samaradorlik
- xo`jasizlik, isrofgarchilik va boshqa talofatlarning antipodidir. 
Biroq samaradorlik o`z-o`zidan avtomatik ravishda kelmaydi. Fan-texnika 
taraqqiyoti, ishlab chiqarish quvvatlari va resurslardan oqilona foydalanish, 
tejamkorlikka rioya qilish, ishlab chiqarishni intensivlashtirish, boshqaruv tizimini 
takomillashtirish va oqilona investitsion siyosat samaradorlikni oshirishning muqim 
omili va yo`nalishi bo`lib xizmat qiladi. 
Samaradorlikning asosi
xarajatlarni 
minimallashtirish 
va 
foydani 
maksimallashtirishdadir. Korxona xo`jalik yuritishining samaradorligini tavsiflovchi 
asosiy ko`rsatkichlar sifatida meqnat maqsuldorligi, fond qaytimi va fond sig`imi, 
material sig`imi, meqnat sig`imi, rentabellik va qokazolarni ko`rsatish mumkin. 
Korxonaning barqarorligi yoki nochorligi uning samarali yoki samarasiz 
faoliyat yuritishini mos ravishda aks ettiradi. Bu jiqatdan bugungi xo`jalik yuritish 
amaliyoti to`lov qobiliyati koeffitsienti, xususiy va qarzga olingan aylanma 
mablag`lar nisbati koeffitsienti, moliyaviy mustaqillik koeffitsienti va xususiy 
aylanma vositalar bilan ta`minlanganlik koeffitsienti kabi ko`rsatkichlar tizimidan 
foydalanadi. 
Turli korxonalarda xo`jalik yuritish samaradorligiga o`z imkoniyatlari va 
yuzaga keluvchi iqtisodiy imkoniyatlardan kelib chiqqan qolda turli usullar 
yordamida erishiladi. Samaradorlikka erishishning qamma uchun to`g`ri keluvchi 


92
yagona yo`li mavjud emas. Korxonaning vazifasi barcha faoliyat turlarida 
samaradorlikka erishish yo`llarini qidirishdir. 
Tayanch
Tayanch
Tayanch
Tayanch iboralari
iboralari
iboralari
iboralari
Ishlab chiqarish samaradorligi, samara, samaradorlik, iqtisodiy samaradorlik, 
ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlik, xo`jalik samaradorligini oshirish omillari, ishchi 
kuchidan foydalanish samaradorligi, meqnat qurollari(asosiy fondlar)dan foydalanish 
samaradorligi, rentabellik yoki kapitalning daromadliligi, korxonalarning iqtisodiy 
nochorlik belgilari, to`lov qobiliyati koeffitsienti, xususiy va qarzga olingan 
mablag`lar nisbati koeffitsienti, moliyaviy mustaqillik koeffitsienti, xususiy aylanma 
mablag`lar bilan ta`minlanganlik koeffitsienti, korxona faoliyati samaradorligini 
oshirish yo`llari va omillari, fan-texnika taraqqiyoti, tashkiliy-iqtisodiy omillar. 
Nazorat
Nazorat
Nazorat
Nazorat va
va
va
va muqokama
muqokama
muqokama
muqokama uchun
uchun
uchun
uchun savollar
savollar
savollar
savollar
1. Ishlab chiqarish samaradorligining moqiyati nimada va u korxona umumiy 
faoliyati samaradorligidan qanday farq qiladi? 
2. Samaradorlikning qanday turlarini bilasiz? Samaraning samaradorlikdan 
farqi nimada? 
3. Korxona ishlab chiqarish faoliyati samaradorligining muqim ko`rsatkichlari 
mazmunini ochib bering. Bu ko`rsatkichlarni qisoblash usuli qanday? 
4. Sizning fikringizcha, qaysi ko`rsatkich korxona faoliyati samaradorligini 
ko`proq aks etitradi? 
5. Korxona faoliyati samaradorligini oshirishning asosiy yo`llari va omillarini 
sanab bering. 
6. Bozor sharoitlarida samaradorlikni iqtisodiy ko`rsatkich qamda tushuncha 
sifatida qabul qilish mumkinmi? 
7. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda asosiy o`rin kimga tegishli: 
insonlargami, resurslargami yoki fan-texnika taraqqiyotigami? 
Tavsiya
Tavsiya
Tavsiya
Tavsiya e
e
e
etiladigan
tiladigan
tiladigan
tiladigan adabiyotlar
adabiyotlar
adabiyotlar
adabiyotlar
1. O`zbekiston Respublikasining “Xususiy korxonalar to`g`risida”gi Qonuni. Qonun va 
qarorlar. T., “O`zbekiston”, 2004., №3 
2. I.A. Karimov. O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida: xavfsizlikka taqdid, taraqqiyot shartlari 
va kafolatlari. T., “O`zbekiston”, 1997. 
3. Maxmudov e.X. Korxona iqtisodiyoti: O`quv.qo`ll. –T.: O`zbekiston yozuvchilar 
uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti, 2004. 
4. Akromov e.A Korxonalarning moliyaviy xolati taxlili. – T.: Moliya, 2003.-223 b. 
5. «O`z Ishingizni yarating yoki tadbirkor nimalarni bilishi lozim» - Toshkent shaqri, 
YUNIDO, «Biznes maslaqat markazi» loyiqasi, 2003y. 
6. Abdukarimov I.T. va boshqalar Korxona iqtisodiy saloqiyati taqlili. T.: «Iqtisodiyot va 
ququq dunyosi» nashriyot uyi, 2003. 
7. Ekonomika predpriyatiya. Uchebnik dlya VUZov. 3-e izdanie /Pod. red. 
V.YA.Gorfinkelya, V.A.SHvandara. - M.: YUniti-Dana, 2003.
8. Metodicheskie
rekomendatsii po otsenke effektivnosti investitsionno`x proektov i ix 
otboru dlya finansirovaniya. Izdanie ofitsial’noe - M.: OAO «NPO», izdatel’stvo «Ekonomika», 
2000 


93
9. Gurkov I.B. Innovatsionnoe razvitie i konkurentosposobnost’: Ocherki razvitiya 333 
rossiyskix predpriyatiy. – M.: TEIS, 2003.
10. 
Fomin YA.A. Diagnostika krizisnogo sostoyaniya predpriyatiya: Ucheb. posobie 
dlya vuzov. – M.: YUNITI-DANA, 2003. 439 s. 
11. 
Gilyarovskaya L.T., Vexorova A.A. Analiz i otsenka finansovoy ustoychivosti 
kommercheskogo predpriyatiya. – SPb: Piter, 2003. –249 s. 
12. 
Kro`lov e.I. Analiz effektivnosti investitsionnoy i innovatsionnoy deyatel’nosti 
predpriyatiy / Ucheb pos. 2e izd. pere rab i dop.. –M.: Finanso` i statistika, 2003. –605 s. 
13. 
Fomin YA.A. Diagnostika krizisnogo sostoyaniya predpriyatiya: Ucheb. pos. dlya 
vuzov. – M.: YUNITI_DANA, 2003. –349 s. 
14. 
O.I. Volkov, ekonomika predpriyatiya, Uchebnik. M., “INFRA-M”, 2000. 
15. 
G.I. SHepelenko. ekonomika, organizatsiya i planirovanie proizvodstva na 
predpriyatii. Uchebnoe posobie. Rostov-na-Donu, Izd. TSentr “MART”, 2000. 
16. 
V. G. Gruzinov. ekonomika predpriyatiya Uchebnik 2-e izd. M.: «YUniti Dana» 
2003.
17. 
Senge Piter M. i dr. per s ang. Tanets peremen: novo`e problemo` 
samoobuchayuqixsya organizatsiy M.: ZAO Dlimp-Biznes 2004. 
18. 
Ekonomika predpriyatiya. 3-e izd., pererab. i dop. Uchebnik dlya vuzov / Pod red. 
prof. V.YA. Gorfinkelya, prof. V.A.SHvandara M.: YUNITI-DANA 2004. 
19. 
Ekonomika predpriyatiya Konspekt lektsiy M.: Izd-vo PRIOR 2002. 
20. 
Sergeev I.V ekonomika predpriyatiya. 2-e izd. perab. i dop. Uchebnoe posobie M.: 
FiS 2004. 
21. 
Sbalansirovannaya sistema Pokazateley – shag za shagom: maksimal’noe 
povo`shenie effektivnosti i zakreplenii poluchenno`x rezul’tatov Per. s angl. Dnepropetrovsk: 
Balans-Klub 2003. 
22. 
Vumek Djeyms P., Djons Deniel T. Per. s angl. Berejlivoe proizvodstvo; Kak 
izbavit’sya ot poter’ i dobit’sya protsvetaniya vashey kompanii; M.. Al’pina Biznes BUKS 2004. 
23. 
Kristensen Kleyton M. Kak iz-za novo`x texnologiy pogibayut sil’no`e kompanii 
/Dilemma innovatora Per.s ang. M.: Al’gina Biznes Buka 2004. 
24. 
Meskon M.X., Al’bert M. i dr. Osnovo` menedjmenta: Per s angl. – M.: Delo,2000.-
704s. 
25. 
http:/www.harvard. edu 
26. 
http:/www.capitul.ru 
27.
27.
27.
27.

Yüklə 1,08 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin