Microsoft Word mag. Secme -times new roman doc

j
j
j
j
j
bj
i
k
k
k
k
k
w
w
5
4
3
2
1
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
=
Burada, 
bj
w
- seçməyə düşmüş ev təsərrüfatlarının xüsusi çəkisini, 
j
k
1
- ev təsərrüfatlarının seçməyə düşmə ehtimalını, 
j
k
2
- seçməyə düşmüş, lakin faktiki tapılmayan ev təsərrüfatlarının xüsusi 
çəkisini, 
j
k
3
- seçməyə düşmüş, lakin müşahidə suallarına cavab verməkdən imtina 
edən ev təsərrüfatlarının xüsusi çəkisini,
j
k
4
- seçməyə düşmüş ev təsərrüfatlarından suallara cavab verməyən 
respodentlərin xüsusi çəkisini, 
j
k
5
- qruplar (sonrakı stratifikasiya) üzrə əmsallrı göstərir. 
Seçməyə düşmüş ev təsərrüfatlarının xüsusi çəkisi aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
j
bj
p
w
1
=

---

31 
Burada, 
j
p
- hər bir ev təsərrüfatının seçməyə düşmə ehtimalını göstərir və 
aşağıdakı düsturla hesablanır: 
rr
j
k
f
p
=
Burada, 
f
- seçmənin faizini, 
rr
k
- respodentlərin xüsusi çəkisini göstərir. 
Ev təsərrüfatlarının seçməyə düşmə ehtimalı (
j
k
1
) aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
fj
j
j
p
p
k
3
1
=
Burada, 
j
p
3
- seçmə şəbəkəsinin klasterində (ilkin seçmə vahidində - PSU) 
hər bir ev təsərrüfatının seçilmə ehtimalını, 
fj
p
- seçmə şəbəkəsinin klasterində (ilkin seçmə vahidində - PSU) hər bir ev 
təsərrüfatının faktiki seçilmə ehtimalını göstərir. 
Seçməyə düşmüş, lakin faktiki tapılmayan ev təsərrüfatlarının xüsusi çəkisi 
(
j
k
2
) aşağıdakı düsturla hesablanır: 
nj
j
j
j
m
n
n
k
−
=
2
Burada, 
j
n
- ilkin seçmə vahidindən seçilmiş ev təsərrüfatlarının sayını,
nj
m
- seçməyə düşmüş, lakin faktiki tapılmayan ev təsərrüfatlarının sayını 
göstərir. 
Seçməyə düşmüş, lakin müşahidə suallarına cavab verməkdən imtina edən ev 
təsərrüfatlarının xüsusi çəkisi (
j
k
3
) aşağıdakı düsturla hesablanır: 
f
t
j
v
v
k
=
3
Burada, 
t
v
- klasterdəə seçilmiş ev təsərrüfatını, 
f
v
- klasterdə faktiki müşahidə olunmuş ev təsərrüfatlarının sayını göstərir.
Seçməyə düşmüş ev təsərrüfatlarından suallara cavab verməyən 
respodentlərin xüsusi çəkisi (
j
k
4
) 
aşağıdakı düsturla hesablanır: 
f
t
j
c
c
k
=
4
Burada, 
t
c
- klasterdə seçilmiş respodentləri,

---

32 
f
c
- klasterdə faktiki müşahidə olunmuş respodentləri göstərir. 
Qruplar (sonrakı stratifikasiya) üzrə əmsallar (
j
k
5
) aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
s
u
j
x
x
k
=
5
Burada, 
u
x
- mövcud statistik məlumatlara görə qruplar üzrə əhalinin sayını,
s
x
- seçilən qruplar üzrə müşahidə aparılmış əhalinin sayını göstərir. 
Seçmə tədqiqatında əsas məsələlərdən biri də seçmə müşahidəsinin keyfiy-
ətidir. Seçmənin keyfiyyətini izləmək üçün bir sıra göstəricilərdən istifadə edilir. 
Seçmənin keyfiyyətinin ən mühüm göstəricisi standart xətadır və o aşağıdakı düsturla 
hesablanır: 
n
S
e
2
σ
=
Burada, 
2
σ
- seçmənin dispersiyasını, 
n
- 
seçilmiş vahidlərin sayını gös-
tərir. Seçmənin dispersiyası aşağıdakı düsturla hesablanır: 
(
)
n
y
y
deff
n
i
m
i
∑
=
−
⋅
=
1
2
2
σ
Burada, 
i
y
- 
i
- 
ci ev təsərrüfatının əlamətinin kəmiyyətini, 
m
y
- 
ev təsərrüfatları üçün əlamətin orta qiymətini, 
deff
- 
seçmə layihəsinin səmərəsini göstərir. 
Seçmə müşahidəsinin keyfiyyəti standart xətanın limitindən (
LSE
), nisbi 
standart xətadan (
RSE
) və variasiya əmsalından (
CV
) asılı olaraq müəyyən olunur.
Standart xətanın limiti (aşağı və yuxarı hədləri) aşağıdakı düsturla tapılır. 
e
S
t
LSE
⋅
=
Həmin ifadədən istifadə etməklə orta kəmiyyətin aşağı (
L
y
) və yuxarı (
U
y
) 
qiymətləri tapılır (5,6). 
LSE
y
Y
m
L
−
=
;
LSE
y
Y
m
U
+
=
Beləliklə, seçmə metodu iqtisadi-statistik tədqiqatlarda geniş tətbiq im-
kanlarına malik olsada, onun aparılması mexanizminin, keyfiyyətinin qiymətlən-

---

33 
dirilməsinin və nəticələrinin ümumi məcmuya yaılması metodikasının daimi 
təkmilləşdirməyə ehtiyacı vardır. 

---

34