Microsoft Word Materiallar Full
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 18,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
633
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan EHTİYATLARIN İDARƏ EDİLMƏSİNDƏ TƏLƏB AMİLİ İbrahim AĞAZADƏ Qafqaz Universiteti aghazadeibrahim@yahoo.com
Bu və ya digər ehtiyat modeli seçilərkən tələb, daha doğrusu ehtiyata olan tələbin xarakteri əsas faktor kimi çıxış edir. Tələbin xarakterini isə bir neçə istiqamətdə nəzərdən keçirmək mümkündür. Asılı və asılı olmayan tələb. Ehtiyatlara olan tələbin xüsusiyyətinə görə onları ilk olaraq asılı və ya asılı olmayan tələbli ehtiyatlar qrupuna ayıra bilərik. Asılı olmayan tələbli ehtiyatlar birbaşa tələbi formalaşdırır və onların istifadəsi digər ehtiyatlarla əlaqəli deyil, yəni onlar digər ehtiyatların istifadəsinə birbaşa təsir göstərmir. Hazır məhsullara olan tələb asılı olmayan tələb, bu məhsulun istehsalında istifadə ediən xammal, material və digər köməkçi vasitələrə olan tələb isə asılı tələb hesab edilir. Hər hansı məhsulun asılı və ya asılı olmayan tələbə malik olması həmin ehtiyatın hansı nəzarət metodları ilə idarə ediləcəyini müəyyən edir. Məhsulun struktur faylına (“Bill-of-material”)əsasən asılı və ya asılı olmayan tələbli ehtiyat olduğunu göstərə bilərik. Məhsulun struktur faylındakı əsas (“parent”) məhsul asılı olmayan tələbli ehtiyatdır. Belə tələbin hesablanması mümkün deyil, sadəcə gələcək ehtiyaclar və əvvəlki illərin statistik məlumatlarına əsaslanaraq təxmin edilə bilər. Digər tərəfdən istehsal vasitələri hesab edilən (“children”) ehtiyatların tələbi asılı tələbdir, başqa sözlə onların həcmi hazır məhsulun tələbindən asılıdır. Asılı tələbli ehtiyatların həcmini hesablamaq üçün isə MRP (“Material Requirements
istehsalında iki ədəd a ehtiyatından istifadə edilirsə, a məhsulunun asılı tələbi 20 ədəd olacaq. Əlbəttə ki, çatdırlma müddəti, məhsulun qiyməti və başqa faktorlar da nəzərə alınmalıdır. Bundan əlavə, bir ehtiyatın istifadə məqsədinə bağlı olaraq həm asılı, həm də asılı olmayan tələbli ola bilər. Belə ki, bir istehsal müəssisə üçün hazır məhsul hesab edilən ehtiyatlar, digər müəssisədə istehsal prosesində istifadə edilən material ola bilər. Tələbin müəyyənliyi və dəyişkənliyi. Tələbin müəyyənliyi və tələbin zamana görə dəyişkənlik göstərməsi də ehtiyatların idarə edilməsində əsas göstəricilərdən biri kimi qəbul edilir. Ehtiyatların idarə edilməsinin optimal metodu seçilərkən yalnız bir məhsulun tələbi diqqətə alındıqda və tələbin müəyyən olduğu hallarda determenik modellərdən istifadə edilir. Stoxastik modellər isə tələbin qeyri-müəyyən olduğu reallığa daha uyğun olan vəziyyətləri əks etdirir. Belə modellərdə tələb haqqında yetərli məlumat olmadığından ortalama tələb müəyyən xəta payı ilə hesablanma üçün əsas qəbul edilir. Bəzi ehtiyatlara olan tələb mövsümi, hava şəraiti və ya digər səbəblərə görə dəyişkənlik göstərir və həmin dövrə uyğun ehtiyat modelinin formalaşdırılması baxımından tələbin sabit və ya dəyişkən olmasının öncədən bilinməsi əhəmiyyətlidir. Bu iki göstəricini nəzərə alaraq əksər müəlliflər dörd əsas tələb növünün və buna uyğun olaraq ehtiyat modelinin qurula biləcəyini qeyd edir. 1. Müəyyənlik şəraitində sabit tələb 2. Müəyyənlik şəraitində dəyişkən tələb 3. Qeyri-müəyyənlik şəraitində sabit tələb 4. Qeyri-müəyyənlik şəraitində dəyişkən tələb Stoxastik dəyişkən tələbli ehtiyatların idarə edilməsi digər üç tələb növünə nisbətən daha çətin olsa da, praktikada qarşılaşılan əsas məsələlərdəndir. Tələbin müəyyən və sabit olması isə ehtiyatların menecmentini sadələşdirdiyi üçün klassik ehtiyat modellərində tələb determenik və sabit qəbul edilir. Yuxarıda sadalananları nəticələndirərək deyə bilərik ki, istənilən bir müəssisə üçün ehtiyat modelini formalaşdırılarkən tələbin xüsusiyyətlərinin diqqətə alınması ehtiyatların səmərəli idarə edilməsi, həm sifariş, həm də ehtiyatları saxlama xərclərinin azaldılması və son nəticədə mənfəətin artırılması baxımından əhəmiyyətlidir.
Yüklə 18,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|