Microsoft Word Materiallar Full

İNKİŞAF ETMƏKDƏ OLAN ÖLKƏLƏRİN İDXAL ƏVƏZLƏYİCİ                    

SƏNAYELƏŞMƏ STRATEGİYASI UĞURLUDURMU? 

 

  Altay İSMAYILOV 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail]

 

 

İqtisadi ədəbiyyatda inkişaf etməkdə olan ölkələrin (İEOÖ) sənayeləşmə strategiyası əsasən iki başlıq altında ələ alınır. 

Bunlar: 

İdxal əvəzləyici sənayeləşmə, ixracata əsaslanan sənayeləşmə strategiyalarıdır. 

Burada idxal əvəzləyici sənayeləşmə strategiyasının İEOÖ-lərdə tətbiqinin uğurlu olub olmaması nəzəri aspektdən ələ 

alınacaqdır. 

İdxal  əvəzləyici sənayeləşmə, iqtisadiyyatda xaricdən idxal edilən məhsulların, qoruyucu və  təşviq edici siyasət 

tədbirlərilə ölkə daxilində istehsal edilməsini təmin  etməyə çalışan sənayeləşmə strategiyasıdır. Bu strategiyanın xüsusilə 

İEOÖ-lərə  çəkici görünən bəzi tərəfləri mövcüddür. Belə ki, burada məsələ daxili bazarda hal-hazırda mövcüd olan bir 

tələbin ödənilməsidir. Halbuki xarici bazarlar üçün istehsal həyata keçirmək o qədər asan deyildir. Çünkü xarici bazarlara 

çıxmaq üçün müəyyən səviyyədə bilik, texnologiya və təcrübə lazımdır ki, bu da İEOÖ-lərin ən zəif cəhətlərindən sayılır. 

Ümumiyyətlə  sənaye inqilabına ilk öncə nail olanların xaricində qalan ölkələrdə milli sənayenin idxal əvəzləyici 

sənayeləşmə strategiyası ilə qurulduğu irəli sürülən iddialardandır. Bu baxımdan  İEOÖ-lərin iqtisadi inkişafında, 

sənayeləşməsində bu strategiyanın ortaya çıxması təbii qəbul edilə bilər. Əlavə olaraq, bu ölkələrin sözü edilən strategiyaya 

yönəlmək istəmələrinin bir digər səbəbi də, istehsalda nisbi üstünlüyə sahib olduqları, ancaq qiymətləri tez-tez dəyişmələrə 

məruz qalan və tələblərinin gəlir elastikliyinin nisbətən kiçik olduğuna inanılan bir -neçə malın ixracatından asılılıqlarını 

azaltmaq istəkləridir. 

İdxal  əvəzləyici strategiyanın ilkin mərhələsində gündəlik istehlak mallarının, daha sonra isə yarımfabrikat və 

investisiya mallarının ölkə daxilində istehsalının həyata keçirilməsi olmaqla iki mərhələdə reallaşdırılabiləcəyi nəzərdə 

tutulur. Bu strategiyanın seçimində  ən məqbul göruşlərdən biri "gənc sənaye" yanaşması olmuşdur.  Əsası F.Listə  qədər 

gedib çıxan bu yanaşmaya görə, sənayeləşmənin başlanğıcında istehsalda parça başına düşən xərclərin yüksək olması 

qaçınılmaz olduğu üçün yeni qurulan sənayelərin müəyyən bir müddətə qədər xarici rəqabətdən qorunması lazımdır. Listə 

görə bu qorunma adı keçən sənayelərin xarici rəqabətə dayanaqlı hala gəlməsinə qədər davam etməlidir.      

---