Microsoft Word Materiallar Full

AZƏRBYCANIN DÖVRÜ MƏTBUATINDA İNGİLİS ALINMALARIN İŞLƏNMƏSİ 

 

Günel QƏHRƏMANOVA 

Bakı Slavyan  Universiteti 

[e-mail] 

 

Azərbaycanın çoxəsrlik həyatında tarixi baxımdan ən önəmli hadisə  1991-ci ilin oktyabr ayının 18-də müstəqillik əldə 

edib yenidən azad yaşamasıdır. Ötən müddət ərzində müstəqil Azərbaycan hüquqi və dünyəvi dövlət kimi yeni demokratik 

təsisatlar yaratmış, bazar iqtisadiyyatlı ölkələrlə qarşılıqlı faydalı münasibətlər, siyasi-iqtisadi və  mədəni  əlaqələr 

qurulmuşdur. Müstəqillik  əldə ediləndən bəri  ən böyük uğurlardan biri isə ölkədə azad, demokratik mətbuatın bərqərar 

olması, cəmiyyətin həyatında kütləvi informasiya vasitələrinin rolunun artmasıdır.  İyirminci  əsrin doxsanıncı illərindən 

etibarən dünyada, o cümlədən Azərbaycanda baş vermiş ictimai-siyasi dəyişikliklər ilk növbədə  mətbuat səhifələrində 

müşahidə olunmuş, yeni siyasi ab-hava demək olar ki, mətbuatı “söz  qaranquşu” adlandırırlar. Qeyd etdiyimiz kimi, son 

illərin müşahidəsi göstərir ki, söz və  mətbuat azadlığı kütləvi informasiya vasitəsilə külli miqdarda əcnəbi termin-sözlər 

gətirmişdir. Nəzərə alsaq ki, mətbuatın dili ədəbi dilimizin lüğət tərkib hissəsidir və bu ədəbi dil sözləri içərisində yeni 

alınma termin sözlərin yeri müəyyən olunmalı, onların izahı verilməlidir, onda yeni termin-sözlərin alınma prosesində 

tərcümə prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsinin mühüm əhəmiyyətini görmək mümkündür.  

Yeni alınma termin-söz anlamının gündəmə gətirilməsi isə son illərdə dövrü mətbuatın dili ilə bağlıdır. Mətbuat dili 

həm də publisistik üslub deməkdir. Publisistik üslub milli ictimai təfəkkürü ifadə etmək üçün nitq forması olub, mətbuatda 

funksionallaşır və müxtəlif mövqeləri, maraqları  əks etdirir. Qəzetlərin, jurnal və elmi-kütləvi kitabların, radio və 

televiziyanın dili ədəbi dildə olan alınmaların işlənməsini daha da aktivləşdirir. Məhz belə alınmalara ingilis, rus, fransız, 

yunan, latın, alman mənşəli sözləri aid etmək olar.  

Verilən Avropa mənşəli sözlər arasında ingilis alınmaları daha geniş yayılmışdır. Buna səbəb isə baş verən son 

hadisələrdir. Nəşr olunan qəzetlər arasında işlənən alınmaların sayı sürətlə artmaqdadır. Məhz belə  qəzetlərdən birini 

nümunə kimi qeyd edək. Məsələn, 25 fevral 2014-cü il nəşr olunan “İki sahil “qəzetində işlənən Avropa mənşəli sözlərin 

sayı  yüzdən çoxdur. Məsələn, konqres, orbit, innavasiya, informasiya, şlüz, sosial, humanitar, komitə, konsepsiya, kafedra, 

fakültə, dekan, proffesor, vitse-prezident, akt, form, petisiya, geostrateji, podrot kimi sözlərdir.  İngilis mənşəli sözlər də 

müəyyən qədər çoxluq təşkil edir. Nümunə üçün qeyd edək ki, bu sözlərə internet, transfer, futbol, çempion, monitorinq, 

---